|
|
Bà Hillary Clinton tới thăm Viện bảo tàng Mỹ Phi tại Los Angeles, bang California, hôm 5/5. Ảnh: Reuters |
Sau chiến thắng áp đảo ở Đông Bắc hôm 26/4 vừa rồi, bà Clinton (thắng 4 trên 5 bang) và Donald Trump (5 bang) gần như đã chắc chắn giành được vị trí ứng viên ở hai đảng. Cuộc chạy đua vào Nhà Trắng năm nay đã trở thành cuộc đấu nội bộ ở New York: bà Clinton từng là thượng nghị sĩ đại diện cho New York (chiến dịch tranh cử của bà được đặt ở Brooklyn, New York, vợ chồng bà sống ở phía Bắc thành phố) còn tỷ phú Trump cả đời sống và kiếm tiền ở Manhattan.
Gần 30 năm qua, trừ giai đoạn cầm quyền của Barack Obama, chính trường Mỹ hầu như bị chi phối bởi hai gia đình: Bush và Clinton. Trong cuộc chạy đua năm nay, nhà Bush và Clinton tiếp tục chi phối cuộc đua này - Jeb Bush, cựu thống đốc bang Florida, buộc phải rút lui hồi tháng 2 sau khi tiêu tốn hơn 150 triệu USD cho chiến dịch tranh cử). Các thăm dò hiện tại thì đều chỉ tới khả năng bà Clinton có khả năng chiến thắng cao hơn vào tháng 11 này.
Billary - hai nửa của một tổng thể
Trong series phim House of Cards của Netflix, nhân vật tâm điểm của bộ phim là cặp vợ chồng Frank và Claire Underwood. Khát vọng chính trị của hai người đều mãnh liệt và sẵn sàng không từ bỏ bất cứ thủ đoạn nào để loại bỏ các vật cản trên con đường làm chủ toà nhà trên đại lộ Pennsylvania (kể cả vợ/chồng mình). Ở khía cạnh khát khao quyền lực, Bill-Hillary Clinton có nhiều nét giống nhà Underwood.
Dưới thời Bill Clinton trong những năm 1990, chính trường Mỹ được coi là bị điều hành bởi “lưỡng chính quyền” khi bà Clinton tham gia rất sâu vào quá trình lên chính sách. Bà Clinton chính là người đẩy mạnh dự luật về thay đổi y tế (đạo luật được coi là di sản lớn nhất của Obama sau này) – trước khi dự luật này thất bại thảm hại ở Quốc hội Mỹ năm 1996.
Tác giả Sally Bedell Smith trong “For Love of Politics” (“Tình yêu chính trị”, in năm 2008) kể lại chi tiết trong 8 năm cầm quyền, Bill Clinton và Hillary phối hợp chặt chẽ thế nào trong nhiều vấn đề: trong 2 năm đầu bà xuất hiện công khai để thúc các chính sách, những năm còn lại bà là “bàn tay vô hình” giật dây từ hậu trường. Giới quyền lực Washington khi đó biết rằng muốn vận động ở Nhà Trắng, họ sẽ phải lobby cả ba nơi: Bill Clinton, Hillary và phó tổng thống Al Gore.
“For Love of Politics” là cuốn sách đầu tiên giải thích về mối quan hệ đặc biệt giữa Bill và Hillary, giải thích rằng đó là hai nửa không thể tách rời của một tổng thể và “sẽ không thể hiểu một Clinton nếu không tính nửa còn lại kia.”
“Họ luôn là một nhóm ở Arkansas nên có cái tên ‘Billary’ (ghép tên của hai vợ chồng) – một cụm vừa có ý chê trách, vừa pha ngưỡng mộ,” bà Smith viết trong cuốn sách. Cuốn sách giải thích Hillary Clinton là người luôn thần tượng Eleanor Roosevelt (người vợ nổi tiếng của tổng thống Franklin Delano Roosevelt và người tham gia sâu vào chính trường Mỹ) và luôn coi đó là hình mẫu của mình.
 |
|
Vợ chồng Bill, Hillary Clinton được gọi ghép là Billary, vừa mang ý chê trách vừa pha sự ngưỡng mộ. Ảnh: P rogressivestoday |
Ứng viên của những nghịch lý
Với cử tri Mỹ, Hillary Clinton không phải là cái tên được ưa thích. Họ không thích một Hillary quá gần gũi với giới tài phiệt Wall Street, không thích một Hillary nhận 150.000 USD cho mỗi bài phát biểu, hàng triệu USD cho các hồi ký, các phi vụ bê bối bất động sản từ thời ông Clinton còn làm thống đốc Arkansas...vợ chồng Clinton luôn bị coi là quá tham lam và khao khát quyền lực.
Với người dân thường, sẽ rất khó để họ hiểu vì sao Hillary tiếp tục ở lại với ông Clinton khi mà báo cáo của Kenneth Starr miêu tả chi tiết chồng bà đã làm gì với cô thực tập Monica Lewinsky trong Nhà Trắng được công bố. Với nhà Clinton, tham vọng chính trị vượt qua mọi lý lẽ thông thường.
Tỷ lệ dẫn về số phiếu đại biểu rất lớn của Hillary Clinton trong cuộc đua phe Dân chủ, cũng như việc Hillary chiếm lợi thế trong mọi các cuộc thăm dò giả định với các ứng viên Cộng hoà cho thấy một nghịch lý: trong cuộc bầu cử mà cử tri Mỹ khát khao sự thay đổi, Clinton - ứng viên đại diện cho cái cũ, cho quá khứ - đang chiếm ưu thế.
Trump là bất ngờ vì theo những tư duy thông thường, cử tri sẽ không bao giờ chấp nhận những ứng viên công kích công khai người nhập cư (gọi người Mễ, nhóm cử tri chính, là “những kẻ hiếp dâm và phạm tội”), sỉ nhục phụ nữ, và là người có chính sách hời hợt kiểu Trump. Với Sanders, người Mỹ từ đầu thế kỷ 20 tới giờ từ bé đã luôn được dạy để thù ghét “chủ nghĩa xã hội.”
Vì khát khao thay đổi, cuộc bầu cử Mỹ năm nay đang chứng kiến những bất ngờ mà cách đây hơn một năm không ai nghĩ tới: ứng viên từng được Huffington Post và nhiều báo chính thống Mỹ coi như trò đùa là Donald Trump giờ gần như chắc chắn trở thành ứng viên của phe Cộng hoà, ở đất nước mà mọi thứ “xã hội chủ nghĩa” đều bị coi là xấu xa, ứng viên Dân chủ Xã hội Bernie Sanders đang tạo ra làn sóng ủng hộ mạnh mẽ từ lớp trẻ như người ta từng thấy phần nào trong cuộc tranh cử 2008 của Obama.
Thiếu ý tưởng lớn
Vấn đề chính là Clinton lúc này thiếu ý tưởng lớn, hấp dẫn kiểu mới trong một năm mà cử tri cả hai đảng đều đang rất bất mãn với hiện tại. Họ quá bất mãn nên họ sẵn sàng ủng hộ những ứng viên “khác thường” – những người mà theo tư duy truyền thống thì sẽ không ai chấp nhận.
Dù thích hay ghét họ, các thông điệp của Donald Trump (làm nước Mỹ tuyệt vời trở lại) hay Bernie Sanders là rất rõ ràng và kêu gọi những thay đổi mạnh mẽ. Thông điệp của Clinton thì không tạo ra những mới mẻ này: đó là thông điệp của sự tiếp nối nhiều hơn là thay đổi – tiếp tục các chính sách trung dung của phe Dân chủ mà chồng bà, Bill Clinton, và Barack Obama từng theo đuổi. Một trong những thông điệp chính của bà Clinton trong chiến dịch tranh cử là ca ngợi thành tựu của cả hai người này: một là chồng bà, một là đối thủ và là sếp cũ của bà.
Một số chính sách của Hillary dường như đã rất rõ: bà sẽ duy trì một số di sản của Obama (và Bill Clinton), trong đó có phần về cải cách y tế. Tiếp tục chính sách của phe Dân chủ về cải cách nhập cư, ủng hộ một số chương trình mang tính xã hội như giảm gánh nợ đại học cho sinh viên và chính sách đối ngoại tương đối cứng rắn (so với ông Obama).
Nhưng với nội bộ Mỹ, chính sách của bà vẫn đang lệch với những vấn đề mà nước Mỹ đối mặt, sự giận dữ và thất vọng mà các cử tri đang có. Các chính sách khác biệt hẳn mà cử tri ủng hộ như cực tả kiểu Sanders hay cực hữu kiểu Trump không phải là điều bà Clinton có.
Bà Clinton vẫn lập luận rằng các chính sách bảo hộ kiểu Trump và Sanders để cứu tầng lớp trung lưu Mỹ hoặc là không thực tế, hoặc là “không Mỹ” một chút nào. Nhưng bà Clinton hiện vẫn chưa đưa ra sáng kiến nào đủ mới, đủ hấp dẫn để giải quyết những lo lắng mà phần nào đó là sản phẩm từ tiến trình toàn cầu hoá mà bắt đầu từ chồng bà, ông Bill Clinton, và sau đó được tổng thống Obama cổ suý.
 |
| Hai ứng cử viên của chiếc ghế tổng thống Mỹ, bà Hillary Clinton và tỷ phú Donald Trump. Ảnh: CNN |
Thách thức về kinh tế
“Đó là thách thức thật sự, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế,” nhà thăm dò kỳ cựu của phe Dân chủ, Celinda Lake, nói với Politico. “Trên nhiều mảng, cách tiếp cận thực dụng của bà là có sức hút, đặc biệt là về an ninh quốc gia và an ninh nội bộ, những mảng mà ý tưởng mới nhiều khi là rất nguy hiểm. Nhưng với kinh tế, cử tri – đặc biệt là công nhân – muốn những thay đổi mạnh mẽ hơn.”
Phe Cộng hoà, chuyên gia thăm dò Kellyanne Conway thì thẳng hơn: “Lý lẽ chính của bà vẫn là: ‘giờ là thời của tôi và đất nước đã sẵn sàng cho một tổng thống là nữ, và người đó phải là tôi,’” Politico trích lời Conway nói. “Nó giống như tranh cử nhiệm kỳ thứ ba cho Clinton và Barack Obama vậy (vì sự tiếp nối chính sách). Và chỉ vậy thôi đã khiến bạn đau đầu về thông điệp rồi. Đó là hai thời tổng thống khác nhau, với hai đảng Dân chủ khác nhau nhưng bà không thể bỏ ai được vì cả hai người đó đều được cử tri Dân chủ yêu quý và đều có lợi khi ra tổng tuyển cử.”
Những cố vấn của bà Clinton thì cho rằng thông điệp thực dụng của bà đang đạt hiệu quả với chiến thắng liên tiếp trước Sanders ở các bang lớn. “Hillary Clinton đang chiến thắng vì bà đem đến giải pháp thật sự mà sẽ tạo ra thay đổi,” chiến lược gia chủ chốt Joel Benenson của bà nói.
“Có quá nhiều những chỉ trích cay nghiệt trong chính trường và Washington vào lúc này, và phần lớn cử tri biết rằng sẽ không có những câu trả lời đơn giản hay dễ dàng tới các thách thức. Đó là lý do Hillary đang kết nối với mọi người khi bà nói về việc phá bỏ các rào cản đang cản trở mọi người, từ sự tham lam của các tập đoàn cho tới chủ nghĩa phân biệt chủng tộc hay phân biệt giới tính.”
Diều hâu về đối ngoại
Theo Mark Lander của New York Times thì Hillary Clinton là nhân vật diều hâu thực sự duy nhất còn lại trong cuộc đua 2016. Điều này cũng không ngạc nhiên khi bà sinh ra ngay sau Thế chiến thứ II và là con một sĩ quan hải quân, người chuyên huấn luyện những binh lính trẻ trước khi lên đường.
Khác với các tổng thống gần đây, Hillary Clinton có nhiều kinh nghiệm về an ninh quốc phòng khi nhậm chức. Niềm tin của bà với giới quân sự dựa trên quan điểm từ nhỏ rằng “sức mạnh quân sự đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ lợi ích quốc gia, rằng chủ nghĩa can thiệp của Mỹ có lợi nhiều hơn có hại, rằng Mỹ có thẩm quyền tới mọi ngóc ngách trên thế giới.”
“Hillary thật sự thuộc nhóm chính sách đối ngoại truyền thống,” Vali Nasr, chiến lược gia về đối ngoại nói với New York Times. “Giống các tổng thống thời Reagan hay Kennedy, bà tin vào tầm quan trọng của sức mạnh quân sự - để đối phó khủng bố hay khẳng định tầm ảnh hưởng của Mỹ.”
Tướng Jack Keane, cố vấn của bà Hillary, chia sẻ về sự khác biệt giữa bà với tổng thống Obama “vấn đề của tổng thống, mà làm suy yếu các nỗ lực ngoại giao của ông, là việc mọi người không tin ông sẽ dám dùng sức mạnh quân sự. Đó là vấn đề khác biệt lớn giữa ông với Hillary Clinton. Bà sẽ coi giải pháp quân sự như một lựa chọn thực tế.”
“Thay đổi với Obama là ông chuyển dựa từ quân đội sang lực lượng tình báo. Quan điểm của ông là ‘Đối phó với khủng bố chỉ cần drone của NSA, CIA và chiến dịch đặc biệt.’”
Theo Mark Lander thì chưa rõ bản tính diều hâu của bà Clinton sẽ phù hợp thế nào với tâm trạng của cử tri, những người đã mệt mỏi với chiến tranh và nghi ngờ các can dự trên toàn cầu. “Nhưng mặt khác các cuộc thăm dò lại cho thấy cử tri cũng không hài lòng với hình ảnh đất nước mình là một cường quốc già cỗi, đang cố kiểm soát sự suy vong giữa một loạt các cường quốc mới nổi như Trung Quốc, các đế chế đang trỗi dậy trở lại như nước Nga của Vladimir Putin hay lực lượng chết người mới như IS.”
“Nếu cách tiếp cận tối giản của Obama là cần thiết sau giai đoạn hung hăng của người tiền nhiệm thì giờ có lẽ người Mỹ đang cần một giải pháp gì đó ở giữa – một kiểu thực dụng cứng rắn mà Clinton đã cả đời rèn luyện.”
