Virus corona có thể đánh lạc hướng hệ miễn dịch của cơ thể theo nhiều cách - chẳng hạn như vô hiệu hóa các dấu hiệu cảnh báo sớm hay khiến các tế bào miễn dịch hoạt động sai chức năng.
Theo một nghiên cứu mới được công bố tuần này, virus corona còn gây ra một hệ quả khôn lường khác: Kích thích sản sinh các tự kháng thể (autoantibodies) và tấn công nhầm mô lành của bệnh nhân, thay vì chống lại virus gây bệnh.
Nghiên cứu còn cho biết các tự kháng thể có thể tồn tại nhiều tháng sau khi bệnh nhân Covid-19 khỏi bệnh. Đáng chú ý, chúng có khả năng gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng, không thể khắc phục.
Nếu được chứng thực, nghiên cứu này sẽ là lời giải thích cho Hội chứng Covid-19 kéo dài, thường gặp ở nhiều bệnh nhân đã hồi phục. Hội chứng nói trên có thể bao gồm các triệu chứng như mất trí nhớ, “sương mù não” hay đau khớp.
Nghiên cứu về tự kháng thể
Tự kháng thể (autoantibodies) không phải là khái niệm mới mẻ đối với giới khoa học. Nói ví von, chúng là "những người lính bất tuân" trong hệ miễn dịch. Chúng thường tấn công các mô lành của cơ thể, gây ra những bệnh suy nhược như lupus hay viêm khớp dạng thấp.
Nghiên cứu nói trên có quy mô nhỏ, chỉ thực hiện trên 9 bệnh nhân. Trong số đó, cơ thể của 5 người bệnh vẫn lưu trữ các tự kháng thể trong ít nhất 7 tháng. Nghiên cứu này chưa được kiểm chứng để chính thức xuất bản, các tác giả cũng yêu cầu sự thận trọng khi diễn giải kết quả.
Tiến sĩ Nahid Bhadelia, giám đốc một đơn vị thuộc Trung tâm Y tế Boston, là người đứng đầu nghiên cứu nói trên. Bà Bhadelia cho biết: “Đây mới chỉ là một tín hiệu. Chúng tôi chưa rõ mức độ phổ biến của hiện tượng này và mối liên hệ của nó với đại dịch Covid-19”.
 |
| Một bệnh nhân Covid-19 đang được điều trị ở bang California, Mỹ. Ảnh: Shutterstock. |
Cũng theo chuyên gia Bhadelia, việc tìm hiểu về khả năng tự miễn dịch là nhiệm vụ cấp bách và quan trọng trong công tác phòng chống đại dịch. Bà cho biết khoảng 1/3 số người bệnh vẫn gặp triệu chứng kéo dài sau khi hồi phục Covid-19.
"Đây là một hiện tượng có thật", bà Bhadelia nói. “Chúng tôi đang nghiên cứu về một đại dịch thứ hai, với bệnh nhân là những người chịu Hội chứng Covid-19 kéo dài. Điều này gây ra tác động rất lớn đến hệ thống y tế”.
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy khả năng tự kháng thể làm bệnh tình của bệnh nhân Covid-19 thêm nghiêm trọng.
Một nghiên cứu, được công bố trực tuyến hồi tháng 10/2020, cho thấy 70% trong số 52 bệnh nhân mắc Covid-19 nghiêm trọng có tự kháng thể chống lại ADN của chính họ. Trong một vài trường hợp, chúng còn vô hiệu hóa các protein giúp đông máu.
Cùng thời điểm này, một nghiên cứu khác đã phát hiện ra các tự kháng thể có liên quan đến triệu chứng rối loạn thần kinh ở bệnh nhân phục hồi Covid-19. Một nghiên cứu đăng trên Science Translational hồi tháng 11/2020 cũng chỉ ra nửa số bệnh nhân mắc Covid-19 có tự kháng thể gây ra tắc nghẽn mạch máu.
Bí ẩn mới của virus corona
Các nghiên cứu càng làm gia tăng mối lo ngại rằng tự kháng thể sẽ tồn tại lâu dài, gây ra nhiều căn bệnh nan giải. Nhà miễn dịch học Akiko Iwasaki từ Đại học Yale cho biết: “Một khi được sản sinh, tự kháng thể sẽ không biến mất. Chúng trở thành một phần vĩnh viễn trong hệ miễn dịch”.
Bà Iwasaki bổ sung: “Các tự kháng thể sẽ phản ứng như thế nào trước vaccine? Chúng có tác dụng gì khi người bệnh tái nhiễm virus corona? Đây là những câu hỏi mà chúng ta phải tìm cách trả lời ”.
Tháng 12/2020, nhóm của tiến sĩ Iwasaki đã phân tích những ca bệnh mắc Covid-19 nghiêm trọng. Họ phát hiện các tự kháng thể gia tăng nhanh, tấn công vào hệ miễn dịch, tế bào não, các mô liên kết và protein làm đông máu.
 |
| Hình ảnh dưới kính hiển vi của một tế bào (màu xanh dương) bị nhiễm virus corona (màu xanh lá). Ảnh: Shutterstock. |
Tiến sĩ Iwasaki nói: “Chúng tôi ghi nhận phản ứng tự kháng thể mạnh mẽ ở các trường hợp này”. Bà từng đưa ra giả thuyết này song vẫn cảm thấy bất ngờ: “Ngay cả tôi cũng không ngờ phản ứng tự kháng thể nhiều đến như vậy”.
Tiến sĩ Iwasaki và các đồng nghiệp đã thu thập mẫu máu của 172 bệnh nhân Covid-19, 22 nhân viên y tế đã mắc bệnh và 30 nhân viên y tế khỏe mạnh.
Kết quả cho thấy cứ 5 bệnh nhân Covid-19 thì có một người có tự kháng thể với 5 loại protein, trong khi tỷ lệ tự kháng thể với một loại protein chiếm tới 80% số người tham gia. Ở nhiều bệnh nhân, tự kháng thể cản trở hoạt động của hệ miễn dịch, khiến bệnh tình thêm phần trầm trọng.
Trong quá trình nghiên cứu, có 15 bệnh nhân Covid-19 đã tử vong. Đáng chú ý, 14 người trong số đó có tự kháng thể với ít nhất một thành phần của hệ miễn dịch.
Nhà miễn dịch học Marion Pepper từ Đại học Washington, Seattle, nhận xét nghiên cứu trên chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa tự kháng thể và bệnh tình của bệnh nhân.
Trên thực tế, nhiều căn bệnh truyền nhiễm khác như sốt rét, bệnh phong hay virus đường hô hấp đều kích thích sản sinh tự kháng thể. Song các chuyên gia cho rằng phản ứng tự kháng thể khi mắc Covid-19 thường khá nghiêm trọng.
