 |
Công ty Emergent BioSolutions đã có một năm tài chính tốt nhất trong lịch sử hai thập kỷ của mình, phần lớn nhờ vào sự "rộng lượng" của chính phủ khi bỏ qua các quy tắc thông thường để ký hợp đồng mua vaccine.
Emergent đã được trao hợp đồng liên bang trị giá 628 triệu USD vào tháng 5/2020 mà không cần trải qua quy trình đấu thầu cạnh tranh thông thường.
Thế nhưng bất chấp khoản tiền khổng lồ được trao, nhiều nhà máy sản xuất vaccine đang hầu như không hoạt động, New York Times đưa tin.
Thậm chí, quốc hội Mỹ đang tiến hành điều tra việc sản xuất vaccine Covid-19 của công ty Emergent ở Baltimore khi những sai phạm tại cơ sở sản xuất đã khiến 75 triệu liều Covid-19 bị vứt bỏ.
Thỏa thuận "béo bở" cùng báo cáo vi phạm của Emergent được tiết lộ gần đây một lần nữa cho thấy những ngày đầu hỗn loạn tại Mỹ khi đại dịch ập đến.
Đó là lúc chính quyền ông Donald Trump "hoảng loạn mua hàng tích trữ" vaccine Covid-19 mà không có bất cứ sự giám sát kỹ lưỡng từ bên ngoài, một quan chức giấu tên cho biết.
Lũng đoạn thị trường vaccine
Trước khi đại dịch bùng phát, Emergent đã ở một vị trí tốt để hưởng lợi. Là nhà thầu liên bang lâu năm có trụ sở tại Gaithersburg, bang Maryland, Mỹ, công ty đã xây dựng một doanh nghiệp thành công trong hai thập kỷ qua nhờ việc bán vaccine bệnh than (Anthrax) cho kho dự trữ y tế khẩn cấp quốc gia.
Emergent nắm giữ vị thế quan trọng trên thị trường ký kết hợp đồng sinh học với liên bang, New York Times cho biết.
Vì vậy, mặc dù chưa đủ điều kiện để sản xuất hàng loạt tại nhà máy chính ở Baltimore theo quy định, nhưng với những “móc nối" trong quan hệ chính trị, Emergent đã được giao nhiệm vụ sản xuất hai loại vaccine Covid-19.
 |
| Nhà máy Emergent BioSolutions ở thành phố Baltimore. Ảnh: Shutterstock. |
Vào tháng 5/2020, các quan chức liên bang không chỉ ký hợp đồng sản xuất vaccine tại nhà máy Baltimore, mà còn hợp tác thêm với hai cơ sở của Emergent gần đó để thực hiện công đoạn đóng chai, đó là nhà máy Camden và Rockville.
Và những khoản tiền đổ vào ba nhà máy đã giúp công ty Emergent đạt được một năm thành công rực rỡ về lợi nhuận.
Theo thỏa thuận năm 2020 được quốc hội Mỹ công bố gần đây, chính phủ đã hứa hẹn sẽ trả 542 triệu USD cho hoạt động sản xuất tại 3 nhà máy trong khoảng thời gian từ 3 đến 20 tháng.
Theo hồ sơ của công ty với Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, khoản tiền này vượt qua doanh thu mà công ty đã kiếm được từ tất cả hoạt động sản xuất theo hợp đồng trong 3 năm trước đó cộng lại.
Thỏa thuận bất thường
Khoảng 12 giám đốc điều hành và chuyên gia tư vấn trong ngành cho biết các điều khoản trong thỏa thuận của chính phủ với Emergent rất bất thường.
Thông thường, ở các công ty tư nhân, khách hàng đặt đơn sẽ trả trước một phần chi phí sản xuất và phần còn lại được đưa khi công việc hoàn thành.
Tuy nhiên, trong trường hợp Emergent, chính phủ đã đồng ý thanh toán trước toàn bộ chi phí sản xuất, bất chấp nguy cơ rủi ro có thể không có vaccine theo đúng hẹn.
Hai quan chức cấp cao giấu tên của Bộ Y tế Mỹ giải thích điều này là cần thiết để chuẩn bị cho những diễn biến bất ngờ trong suốt đại dịch. Tại thời điểm ký hợp đồng, chính phủ muốn đảm bảo nắm chắc trong tay vaccine trước khi các liên doanh thương mại giành giật mặt hàng này.
 |
| Thống đốc bang Maryland Larry Hogan (bên phải) đi thăm nhà máy vào tháng 2 trước khi các vấn đề sản xuất vaccine được đưa ra ánh sáng. Ảnh: Joe Andrucyk. |
Khi một số công ty khác cạnh tranh hợp đồng đóng chai vaccine Covid-19, các quan chức y tế liên bang đã bỏ qua các quy tắc đấu thầu thông thường. Thay vào đó, họ thêm mục mới vào trong bản thỏa thuận đã ký kết với Emergent từ 8 năm trước. Công ty Emergent vì vậy mà đã có hợp đồng không cần cạnh tranh.
Sau này, khi chính quyền Trump tìm kiếm thêm các nguồn lực tham gia hoàn thiện khâu cuối cùng là đóng chai vaccine, công ty Ology Bioservices, có trụ sở tại Alachua, Florida đã đồng ý với giá chỉ từ 3/4 cho đến 1/3 chi phí so với Emergent.
Theo thỏa thuận đạt được vào tháng 8/2020, Ology sẽ tính phí 6,83 USD cho mỗi lọ. Trong khi đó, mức giá của Emergent dao động từ từ 9,03 USD đến 18,40 USD/lọ.
Vấn đề chất lượng
Trong những năm qua, công ty Emergent đã phát triển và mở rộng các địa điểm sản xuất thông qua khoản tài trợ của chính phủ.
New York Times dẫn nguồn thạo tin cho biết theo thỏa thuận, chính quyền Trump đã đồng ý dành 97 triệu USD cho việc sản xuất vaccine ở hai dây chuyền đóng chai của nhà máy Camden.
Tuy nhiên, ông Carlo de Notaristefani, chuyên gia quản lý sản xuất ứng phó đại dịch Covid-19 của chính quyền Trump và Biden, cho biết những dây chuyền sản xuất này của Emergent đã lỗi thời và chỉ có khả năng xử lý một lượng nhỏ sản phẩm.
Sau khi đến thăm nhà máy Camden năm 2020, chuyên gia De Notaristefani cho hay việc sản xuất tại đây phụ thuộc quá nhiều vào lao động thủ công thay vì các hệ thống tự động, làm tăng nguy cơ nhiễm bẩn.
Các báo cáo New York Times thu thập được cũng cho thấy một loạt vi phạm tại nhà máy Camden và Rockville, nơi chịu trách nhiệm đóng chai vaccine, trong 7 năm qua.
Lỗi nghiêm trọng nhất được xác định trong việc sản xuất một sản phẩm dược phẩm vào năm 2018. Các nhà điều tra cho biết một số lọ bị vỡ, và quy trình kiểm soát chất lượng, ngăn ngừa vi sinh vật xâm nhập vào sản phẩm không được đảm bảo. Một số sản phẩm đã bị thu hồi sau khi phát hiện nấm mốc.
Khi các nhà điều tra quay trở lại nhà máy vào tháng 4 này, những vấn đề tương tự vẫn chưa được khắc phục.
 |
| Sản xuất vaccine trong nhà máy. Ảnh: Washington Post. |
Bên cạnh đó, việc bố trí, sắp xếp sản phẩm không hợp lý tại cơ sở sản xuất chính Bayview, ở thành phố Baltimore làm tăng nguy cơ lẫn lộn vật liệu.
Vào tháng 4, hàng triệu liều vaccine được sản xuất tại nhà máy này đã bị vứt bỏ sau khi công ty xác định các lô nguyên liệu dùng bào chế vaccine Johnson & Johnson bị để lẫn với thành phần sản xuất vaccine AstraZeneca.
Trong cuộc phỏng vấn, hai cựu nhân viên Emergent cho biết các nhà quản lý thường xuyên phớt lờ các tiêu chuẩn sản xuất.
“Họ đang che đậy những sai lệch của mình“, ông Matthew Witmer, từng làm việc tại nhà máy Rockville cho biết.
Hôm 11/6, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã quyết định bỏ 60 triệu liều vaccine của Johnson & Johnson được sản xuất Emergent sau sự cố nhiễm bẩn.
Đến nay khoảng 75 triệu liều vaccine được sản xuất bởi Emergent BioSolutions không thể sử dụng được.
FDA vẫn đang xem xét điều tra sự cố và chưa có quyết định cho phép nhà máy sản xuất chính ở Baltimore mở cửa trở lại.
