Từ lúc sinh ra, Lin Jian Chang chỉ làm một công việc duy nhất là đánh cá. Ngồi trên tấm lưới của chiếc tàu nhỏ, thuyền trưởng 54 tuổi giãi bày nhiều lúc, mọi thứ rất khó khăn.
“Khi tôi mới bắt đầu đánh cá, chúng tôi có thể chất đầy thuyền chỉ trong vòng một giờ. Chúng tôi còn chẳng thể di chuyển bởi cá ở khắp mọi nơi”, ông chia sẻ. “Giờ có ít cá hơn và hiếm khi bắt được con to”.
Hạm đội đánh cá được chính phủ trợ cấp
Nghề cá trên khắp thế giới đang gặp khủng hoảng. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc ước tính 90% ngư trường đã mất và Trung Quốc là tác nhân chính của hiện trạng này.
Trải qua thời kỳ phát triển dài, Trung Quốc sở hữu đội tàu đánh cá bằng lưới rà lớn nhất thế giới để khai thác sâu dưới biển. Chính phủ hỗ trợ mạnh mẽ cho họ trong nỗ lực đáp ứng nhu cầu hải sản khổng lồ của người dân. Lượng tiêu thụ hải sản ở nước này chiếm 1/3 toàn thế giới.
 |
| Đoàn tàu đánh cá ở thành phố Chu San, Trung Quốc treo cờ chúc mùa ra khơi an toàn và thành công. Ảnh: ABC News. |
Tại thành phố cảng Chu San ở bờ đông của Trung Quốc, 500 tàu đánh cá bằng lưới rà chạy đua ra khơi trong ngày đầu tiên của mùa vụ. Nhưng mỗi mùa đi biển lại vất vả hơn mùa trước. Đội tàu cá đi ngày càng xa và phải ở lại lâu hơn để có một mẻ tươm tất.
Vùng biển xung quanh Trung Quốc gần như không còn cá nhưng hạm đội đánh bắt thương mại vẫn được duy trì ở quy mô lớn. Với khoảng 200.000 tàu thuyền, đội tàu cá Trung Quốc đóng góp vào gần một nửa các hoạt động ngư nghiệp trên thế giới.
Khi hơn 10 tàu quay về Chu San sau chuyến đánh bắt đầu tiên, mẻ cá của họ tương đối khá nhưng chưa bằng một nửa sản lượng của những năm trước. Hiện tại, tàu thuyền nhỏ hầu như chỉ bắt được cá tạp, loại cá không giá trị và thường được sử dụng để làm thức ăn cho động vật hay trong trang trại thủy sản.
 |
| Thuyền trưởng Lin Jian Chang cùng nhiều ngư dân khác đối mặt với giai đoạn khó khăn. Ảnh: ABC News. |
Như hầu hết ngư dân ở Chu San, điều duy nhất giúp ông Lin và các thuyền viên tiếp tục ra khơi là khoản trợ cấp từ chính phủ.
“Chi phí sửa chữa tàu và dầu diesel tốn 200.000 nhân dân tệ (40.000 USD). Chính phủ trợ cấp cho tôi hơn 100.000 tệ”, Thuyền trưởng Lin nói.
Trong 4 năm qua, chính phủ Trung Quốc dành 28 tỷ USD trợ cấp các đội tàu đánh cá. Khoản tiền này có thể giúp nhiều người không bị thất nghiệp nhưng đánh bắt quá mức đang đe dọa hệ sinh thái.
Biện pháp không đủ và quá trễ
Wang Dong, thuyền trưởng của một chiếc tàu nhỏ, cho biết Trung Quốc có tới 2.600 “siêu tàu” đánh cá bằng lưới rà. Đội tàu lớn khiến những tàu thuyền nhỏ khó có thể sinh sống và cũng đang “giết” nguồn cung hải sản.
“Trữ lượng cá chắc chắn đã giảm, những chiếc lưới của họ giết hết mọi thứ. Các siêu tàu có động cơ lớn hơn, nên chỗ nào họ đi qua đều hầu như không còn cá, dù cá to hay cá bé”, Thuyền trưởng Wang nói.
Theo ABC News, chính phủ Trung Quốc đang có những bước đi cần thiết, ít nhất đối với các tàu nhỏ có thể kiểm soát được ở gần bờ.
Li Wen Long, tổng giám đốc Công ty Đánh cá Chu San phụ trách điều tiết và an toàn cho tàu cá tại thành phố, cho biết: “Chúng tôi đang tiến hành giải pháp ba bước: kéo dài thời hạn cấm đánh cá, thả nhiều cá con hơn và bắt đầu giảm số lượng tàu thuyền”.
Dẫu vậy, chính quyền Trung Quốc thừa nhận việc kiểm soát các tàu lớn ngoài khơi là rất khó. Trên văn bản giấy tờ có nhiều luật và hình phạt mới cứng rắn hơn, nhưng các tàu thường không khai báo đầy đủ hoặc không ghi chép sản lượng đánh bắt.
 |
| Tàu thuyền tại Chu San bắt đầu ra khơi. Ảnh: ABC News. |
Theo nhiều chuyên gia, các nỗ lực cứu nguồn cung hải sản có thể là không đủ và đã quá trễ.
Zhou Wei, giám đốc dự án biển thuộc tổ chức Greenpeace khu vực Đông Á, nhận định: “Chúng ta đã mất 2/3 số cá săn mồi lớn. 90% trữ lượng cá trên thế giới bị khai thác triệt để và quá mức. Tàu thuyền đánh bắt tiếp tục sử dụng các phương pháp hủy diệt tàn phá bãi cá”.
Những tàu lưới rà lớn nhắm vào vùng biển ở Tây Bắc Thái Bình Dương, Nam Mỹ và Tây Phi không chỉ hủy diệt trữ lượng cá mà còn tác động tiêu cực đến các cộng đồng nghèo sống dựa vào thiên nhiên.
Tổ chức Green Peace Đông Á gần đây đã tiến hành nghiên cứu ảnh hưởng của các tàu đánh cá thương mại bằng lưới rà ở Tây Phi. Theo bà Zhou, 7 triệu người tại khu vực này trông cậy vào cá để có việc làm và thu nhập, và "số người nhờ vào cá để có thức ăn và chất đạm còn nhiều hơn thế”.
“Đối với người dân địa phương, ngư nghiệp là kế sinh nhai nhưng đối với đội tàu đánh cá công nghiệp thì đó là việc kinh doanh”, bà nhận định.
Nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc là động lực thúc đẩy cuộc khủng hoảng. Sự giàu có tăng lên đồng nghĩa với việc hải sản, vốn từng là một xa xỉ phẩm, giờ được sử dụng rộng rãi. Trước việc người dân nói chung không có đủ nhận thức về tính bền vững, các nhà bảo tồn cảnh báo những chiến dịch tuyên truyền giáo dục là rất cần thiết.
Trong lúc đó, nhiều chuyên gia lo ngại nếu Trung Quốc và một số nước không thay đổi mô hình khai thác, rất có thể thế hệ sau sẽ không còn hải sản.
