Vấn đề thiên tai, lũ lụt ở miền Trung vừa qua và tác động của con người đến những hiện tượng cực đoan, dị thường của thời tiết được nhiều đại biểu Quốc hội, lãnh đạo bộ, ngành đề cập trong phiên thảo luận tổ sáng 2/11 về tình hình kinh tế - xã hội năm 2020.
Tất cả chung nhận định thời tiết và biến đổi khí hậu ngày càng dị thường, cực đoan.
Hồ, đập và thủy điện đều vận hành an toàn, đúng quy định
Theo Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh, vừa qua các cơn bão liên tục đổ bộ vào miền Trung với tần suất rất cao, lượng mưa và thời gian lưu bão rất lớn tại các địa phương.
Chính vì vậy, theo Bộ trưởng Công Thương, câu chuyện ứng phó với biến đổi khí hậu cũng như thiên tai, bão lụt trên cơ sở đảm bảo an toàn đập thủy điện, thủy lợi, hồ chứa nước là nhiệm vụ trọng tâm và quan trọng của Chính phủ, các bộ, ngành.
 |
| Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh khẳng định tính dị thường, cực đoan của thời tiết là một nguyên nhân rất lớn ảnh hưởng hậu quả ghê gớm của thiên tai, lũ lụt. Ảnh: Minh Châu. |
Ông cho biết nước ta hiện nay có 429 công trình thủy điện được đưa vào vận hành khai thác với dung tích khoảng 56 tỷ m3, chiếm 86% dung tích hồ chứa nước trên cả nước. Các công trình này có đầy đủ quy định quản lý Nhà nước trong đảm bảo an toàn hồ đập, thủy điện.
Trong mùa bão lũ 2020, Bộ trưởng Công Thương cho biết đơn vị đã phối hợp với các bộ, ngành tổ chức đoàn đi kiểm tra an toàn hồ, đập, thủy điện. Qua kiểm tra, ông khẳng định các hồ, đập, thủy điện đều đảm bảo an toàn và thực hiện quy trình xả lũ theo đúng quy định pháp luật.
Trước một số thông tin cho rằng hồ, đập, thủy điện ở miền Trung xả lũ gây ngập lụt cho một số địa phương, Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh "đó là cách viết trên truyền thông". Thực tế, số liệu quan trắc và khí tượng thủy văn không chứng minh điều đó.
Ví dụ, tại tỉnh Quảng Nam, hồ thủy điện Đắk Mi 4 là hồ có dung tích lớn, có những thời điểm đỉnh lũ ngày 28/10, nước về hồ lên tới 17.000 m3/giây, chính nhờ hồ có khả năng điều tiết, chứa nước đã giúp cắt lũ tới 55%, nếu không đỉnh lũ về ngày 28/10 là ngập lụt trắng toàn vùng hạ lưu.
Tư lệnh ngành công thương khẳng định chưa bao giờ lượng mưa lớn như vừa rồi. Theo báo cáo, miền Trung có khu vực có lúc lưu lượng mưa đạt đến đỉnh 2.000 mm, thậm chí 3.000 mm.
“Với thời gian lưu bão lâu và liều lượng mưa lớn, liên tục, khu vực địa chất yếu dẫn đến hiện tượng sụt lở gây tai nạn rất thương tâm, từ Rào Trăng 3 cho đến Trà Leng, gây thiệt hại lớn về người và của cho địa phương”, ông Tuấn Anh nhận định.
Theo Bộ trưởng Công Thương, tác động của hoạt động kinh tế xã hội tới môi trường là vấn đề phải đánh giá kỹ. Song, ông khẳng định tính dị thường, cực đoan của thời tiết là một nguyên nhân rất lớn ảnh hưởng đến môi trường tại địa phương và mức độ, hậu quả ghê gớm của thiên tai, lũ lụt.
Hoạt động nhân sinh làm trầm trọng thêm hậu quả thiên tai
Trong khi đó, đại biểu Phan Thái Bình (Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam) - nơi chịu thiệt hại nặng nề nhất cả về người và tài sản trong cơn bão số 9 vừa qua - lại có cách nhìn khác.
Ông Bình cho biết đến nay, Quảng Nam vẫn còn 21 người mất tích. Sáng nay, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam xin phép vắng mặt thảo luận tổ tại Quốc hội để tiếp tục chỉ đạo tìm kiếm cứu nạn người mất tích và khắc phục hậu quả bão lũ.
 |
| Theo Bộ trưởng TN&MT Trần Hồng Hà, các hoạt động nhận sinh đóng vai trò ngày càng lớn trong việc gây ra trượt lở hoặc làm trầm trọng thêm các thiệt hại. Ảnh: Minh Châu. |
Trong đợt thiên tai vừa rồi, ông Bình cho biết tỉnh phải di dân lớn, nhất là các vùng có nguy cơ cao bị sạt lở đất, ngập lụt.
Vị đại biểu tỉnh Quảng Nam cho rằng các nhà khoa học, chuyên gia cần phải nghiên cứu, đánh giá thật kỹ tác động của việc xây dựng các thủy điện, hồ đập. Nếu cần thiết, có thể loại bỏ quy hoạch một loạt thủy điện nhỏ và vừa.
"Xây hồ đập, thủy điện trên đầu nguồn, cả một khối lượng nước khổng lồ tích ngay trên đầu như vậy, nguy hiểm vô cùng”, ông Bình nói.
Giải thích về vấn đề sạt đất lở thời gian vừa qua, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Trần Hồng Hà nhận định nguyên nhân kích hoạt chính là do mưa bão kỷ lục với cường độ cao, kéo dài liên tục gần như cả tháng ở khu vực miền Trung. Kết quả làm đất đá bị bão hòa, sũng nước, vừa làm tăng các lực gây trượt, vừa làm giảm các lực kháng trượt, thúc đẩy nhanh quá trình trượt lở.
Ngoài ra, khu vực miền Trung còn có nhiều yếu tố bất lợi khác về địa hình (đồi núi cao, phân cắt mạnh và sâu, tạo ra các sườn đồi độ dốc lớn), địa chất (nhiều loại đất đá cổ bị dập vỡ, nứt nẻ mạnh, tạo lớp vỏ phong hóa dày), thảm phủ thực vật bị suy giảm…
"Các hoạt động nhân sinh trong xây dựng đường xá, thủy điện, cơ sở hạ tầng, các công trình dân sinh khác, cả quy hoạch lẫn tự phát, trong nhiều trường hợp tạo taluy, làm mất chân sườn dốc, làm mất ổn định sườn dốc... cũng đóng vai trò ngày càng lớn trong việc gây ra trượt lở hoặc làm trầm trọng thêm các thiệt hại”, Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhận định.
Từ đó, ông kiến nghị đánh giá kỹ hơn địa chất mỗi khu vực khi phát triển các công trình hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, để có thể đối phó và đưa ra những giải pháp phòng ngừa.
Đề nghị rà soát lại tất cả kịch bản biến đổi khí hậu
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân góp ý Chính phủ cần chỉ đạo rà soát lại tất cả kịch bản biến đổi khí hậu xem có đúng như dự báo không, từ đó có điều chỉnh phù hợp.
Cùng với đó, phải đánh giá những nguy cơ tổn thương do thiên tai mang lại để chuẩn bị nguồn lực ứng cứu; lồng ghép nội dung phòng ngừa thiên tai, khắc phục hậu quả thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch, chiến lược cho cả nhiệm kỳ tới.
“Đây là trách nhiệm nặng nề nhưng Chính phủ phải chỉ đạo các cơ quan thực hiện. Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2021 và trong 5 năm tới không thể không lồng ghép những nội dung vừa khắc phục hậu quả bão lũ, vừa phòng chống thiên tai”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Đặc biệt, bà Ngân đề nghị phải có chương trình di dân ra khỏi vùng thiên tai. Theo đó, Quốc hội cần bàn về vấn đề này, thông qua nghị quyết để Chính phủ chủ động di dân ra khỏi vùng thiên tai. Hàng năm ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương cũng phải dành nguồn cho nhiệm vụ này.
