Tại phiên họp thứ 34 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về tình hình kinh tế xã hội và ngân sách Nhà nước, vấn đề được quan tâm là hiện tượng chuyển giá ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) dường như đang diễn biến ngày càng nghiêm trọng.
Theo Trưởng ban Công tác đại biểu Trần Văn Tuý, báo cáo của Chính phủ cho thấy thu từ khu vực FDI không đạt dự toán, trong khi hoạt động sản xuất kinh doanh của khu vực này rất tốt, doanh thu tăng 28%, tài sản tăng… nhưng số doanh nghiệp FDI báo lỗ cũng tăng. Ông đề xuất cần có đánh giá cụ thể về chuyện có hay không tình trạng chuyển giá gia tăng.
Ông Tuý cũng cho rằng còn sự thiếu liên kết giữa khu vực doanh nghiệp trong nước và khu vực doanh nghiệp FDI, khiến việc thu hút FDI không đạt hiệu quả như kỳ vọng.
 |
| Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng. Ảnh: Quốc hội. |
Có sai phạm, nhưng xử lý vô cùng phức tạp
Báo cáo về tình trạng này, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng nhận định chuyển giá là thực trạng nghiêm trọng.
Vì thế, Luật Quản lý thuế cần nêu rõ trách nhiệm của các cơ quan trong quản lý FDI, từ khâu đầu tư đến khâu sản xuất.
“Trong xử lý chuyển giá, cơ quan tài chính đã rất cố gắng, nỗ lực trong việc thanh tra, kiểm tra hàng năm. Tuy nhiên, đây mới chỉ kiểm tra được ở khâu sản xuất, kinh doanh, còn ở khâu đầu tư ban đầu chưa được giám sát”, ông Dũng nói.
Theo ông, chuyển giá là câu chuyện dài, phải đánh giá và có thêm nhiều giải pháp nữa.
Từ lĩnh vực quản lý đầu tư, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng cho rằng chuyển giá là câu chuyện dài từ 30 năm nay.
Theo đó, chuyển giá xảy ra ở 2 khâu, khâu đầu tư ban đầu và khâu sản xuất, kinh doanh. Ở khâu sản xuất kinh doanh, Bộ Tài chính đã làm công tác thanh tra, kiểm tra hàng năm.
Ở khâu đầu tư ban đầu, Bộ trưởng Dũng cho biết Luật Đầu tư trước đây quy định phải giám định tài sản đầu tư ngay sau khi đầu tư xong để xác định giá trị tài sản chính thức, từ đó tính khấu hao và hạch toán thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, thực tế triển khai quy định này khi đó gặp rất nhiều khó khăn.
“Năm 1992, chúng ta đã thuê một công ty giám định độc lập để giám định 17 dự án thì cả 17 dự án đều sai phạm, nhưng khi đưa ra xử lý về pháp lý thì xảy ra tranh cãi vô cùng phức tạp”, ông Dũng nêu thực tế.
Sau đó, Luật Đầu tư mới đã bỏ điều khoản này theo hướng để doanh nghiệp tự giác. Song theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, “không thể để họ tự giác được nữa” bởi sau 30 năm đánh giá thấy đây là kẽ hở rất lớn.
Ông dẫn chứng có doanh nghiệp chỉ đầu tư 10 triệu USD nhưng khai 20 triệu USD, khi đó toàn bộ khấu hao tài sản cố định họ rút ra được hết, làm giảm thu nhập chịu thuế. “Đây là hiện tượng lỗ giả, lãi thật, xảy ra rất lâu rồi”, ông Dũng nói.
Để khắc phục, ông cho biết khi sửa Luật Đầu tư tới đây sẽ đưa vào điều khoản, trong trường hợp cần thiết, Nhà nước có thể thuê công ty độc lập giám định lại tài sản đầu tư.
'Lệch pha' giữa hai nền kinh tế trong một quốc gia
Về việc thiếu liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và FDI, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng thừa nhận đang có sự lệch pha giữa hai khu vực, mà chúng ta hay gọi là hai nền kinh tế trong một quốc gia.
 |
| Bộ trưởng Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: Quốc hội. |
Nguyên nhân, theo ông Dũng, có hai vấn đề lớn. Một là trình độ, năng lực của hai khối doanh nghiệp lệch nhau về công nghệ, nguồn vốn, khả năng tham gia thị trường, kết nối...
Hai là khi các nhà đầu tư lớn vào Việt Nam thường kéo mạng lưới đi theo. Một phần do doanh nghiệp trong nước không đáp ứng được yêu cầu để tham gia chuỗi của họ. Ngược lại, doanh nghiệp trong nước cũng không mạnh dạn đầu tư, e ngại khi đầu tư…
Theo Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư, tới đây, trong Đề án báo cáo Bộ Chính trị về việc định hướng lại việc thu hút FDI có chọn lọc sẽ đưa ra một số chính sách, gắn với ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp FDI kết nối với doanh nghiệp trong nước, chuyển gia công nghệ cho doanh nghiệp trong nước.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng nêu ý kiến, cơ cấu nguồn vốn FDI có sự gia tăng nhưng cũng còn nhiều vấn đề chúng ta phải đánh giá lại cho kỹ.
Bà đề nghị là Chính phủ đánh giá lại chính sách ưu đãi đầu tư khi có quan điểm ta quá ưu đãi đầu tư cho doanh nghiệp FDI mà không ưu đãi đầu tư cho doanh nghiệp trong nước.
“Người ta nói doanh nghiệp nước ngoài thì thuận lợi hơn, còn doanh nghiệp trong nước vấp phải những rào cản, khó khăn về thủ tục hành chính, chính sách chưa bình đẳng”, Chủ tịch Quốc hội phản ánh và đề nghị phải xem lại.
