Dưới góc nhìn của cơ quan công tố Mỹ, Joaquin “El Chapo” Guzman Loera là "ông trùm ma túy", người cầm đầu một băng đảng quyền lực và chết chóc. Tuy nhiên, luật sư biện hộ cho Guzman khẳng định ông không phải là "người cầm đầu" của bất cứ điều gì, cái tên “El Chapo” chỉ đơn thuần là một huyền thoại, không phải "ông trùm" người người e sợ.
Phát biểu trước bồi thẩm đoàn tại tòa án liên bang New York, công tố viên liên bang Adam Fels mô tả Guzman là nhân vật đi lên từ các thương vụ buôn bán ma túy ở những thị trấn nhỏ, sau đó trở thành "ông trùm" có khả năng thực hiện các giao dịch trị giá đến 10 triệu USD, theo CNN.
Trong bản cáo trạng được công bố trước tòa, băng đảng của Guzman gồm hàng trăm thành viên được trang bị súng trường ở Mexico. Bản thân "ông trùm" cũng sở hữu một cây súng ngắn nạm kim cương, có tên viết tắt và một súng trường mạ vàng.
"Guzman tự tay bóp cò và chỉ đạo việc vứt bỏ thi thể", ông Fels nói.
 |
| Joaquin “El Chapo” Guzman Loera bị cảnh sát Mexico bắt giữ hồi tháng 1/2016. Ảnh: Getty. |
Ở một khía cạnh khác, luật sư bào chữa Jeffrey Lichtman cho rằng ông Guzman ngồi tù ở Mexico khá lâu, nhưng đường dây vận chuyển ma túy vào Mỹ chưa bao giờ dừng lại.
"Vậy nhưng ông vẫn bị mô tả là 'trùm'. Sự thật là, ông ấy không phải 'người cầm đầu' của bất cứ điều gì", ông Lichtman khẳng định.
Theo luật sư bào chữa, việc ông Guzman hai lần vượt ngục thành công tại Mexico khiến câu chuyện về "ông trùm El Chapo" càng bị đẩy xa thực tế.
"Việc kết tội Guzman là phần thưởng lớn nhất mà cơ quan công tố Mỹ từng mơ tới", luật Lichtman nói với bồi thẩm đoàn. "Họ cho rằng ông ấy là nhà buôn ma túy lớn nhất thế giới. Điều này là sai".
Bước vào phiên xét xử ngày 14/11, Guzman cười và vẫy tay với vài người ở hàng ghế tham dự. Ông mặc bộ suit tối màu và đeo cà vạt. Đây là nhân vật "huyền thoại" thường xuyên được nhắc đến trong những bản ballad "corridos" đặc trưng của Mexico. Ông thường được khắc họa với khẩu súng trên tay và phong cách ăn mặc xa hoa.
"Vũ khí của họ không hề tương xứng/Mong họ không buộc tôi sử dụng vũ lực", lời bái hát dựa trên góc nhìn của "El Chapo", do ca sĩ Larry Hernandez trình bày.
Phiên tòa chưa từng có tiền lệ
Joaquin “El Chapo” Guzman bị xét xử trong phiên tòa hình sự được xem là lớn nhất nước Mỹ trong nhiều thập kỷ, diễn ra gần hai năm sau ông bị dẫn độ từ Mexico.
Nhân vật được cho là nhà buôn ma túy lớn nhất thế giới bị cáo buộc cầm đầu băng đảng tội phạm có phạm vi hoạt động ở nhiều châu lục và gây đổ máu khắp Mexico.
Công tác bảo vệ an ninh cho phiên tòa kéo dài 4 tháng được đánh giá là chưa từng có tiền lệ. Lực lượng vũ trang và đặc nhiệm quản lý cảnh khuyển rà soát bom mìn đứng gác thành hàng ngoài phòng xử án. Các thành viên ẩn danh của bồi thẩm đoàn thường xuyên được các đặc vụ hộ tống.
Người tham dự phiên tòa phải đi qua hai chốt an ninh, mỗi chốt gồm một máy quét X quang và một máy dò kim loại. Cầu Brooklyn, nối khu Manhattan và Brooklyn của thành phố New York, đóng cửa mỗi khi đoàn xe cảnh sát, gồm một xe cứu thương và một Đội Chiến thuật và Vũ khí đặc biệt (SWAT), chở Guzman từ nhà tù liên bang ở Manhattan đến phiên tòa và ngược lại.
"Dù luật sư của 'El Chapo' khẳng định ông ta chỉ là 'diễn viên phụ', nhân vật này vẫn nổi tiếng với tinh thần sáng tạo trong băng đảng Sinaloa", ông Bruce Bagley, chuyên gia về các băng nhóm ma túy ở Mexico thuộc Đại học Miami, cho biết. "Theo nhiều cách thì ông ta là người sống sót".
 |
| Các phóng viên không được chụp ảnh trong phiên tòa, vì vậy nhiều hãng thông tấn đã cử họa sĩ phác thảo hình ảnh phiên xét xử "lớn nhất nước Mỹ trong nhiều thập kỷ". Trong tranh, Guzman đang vẫy tay với vợ ngồi ở băng ghế tham dự. Tranh: AP. |
Trước tòa, Guzman, 61 tuổi, khẳng định mình vô tội. Nếu bị kết tội buôn ma túy xuyên quốc gia, âm mưu giết hại đối thủ, mang vũ khí với ý định phạm trọng tội và rửa tiền, ông có thể bị tuyên án chung thân.
Một thành viên trong bồi thẩm đoàn đã viết đơn gửi thẩm phán yêu cầu được rút khỏi vụ án vì bà này cảm thấy lo lắng khi được chọn tham gia phiên tòa.
Theo cáo trạng, “El Chapo” kiếm được gần 14 tỷ USD trên cương vị là thành viên chủ chốt của băng Sinaloa, tổ chức đã thuê máy bay, thuyền và tàu ngầm để vận chuyển hàng trăm tấn cocaine từ Colombia đến Mexico, sau đó tuồn vào các địa điểm phân phối ở Mỹ.
Guzman chịu trách nhiệm giám sát việc buôn bán heroin, cocaine, ma túy đá và cần sa của các đơn vị phân phối sỉ ở thành phố Atlanta, Chicago, Miami, New York, Arizona và Los Angeles.
Ông cũng bị cáo buộc tham gia ít nhất 30 vụ mưu sát trong lúc cầm đầu Sinaloa, một trong những băng đảng lâu đời và có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất Mexico.
Theo AFP, Rob Heroy, một luật sư ở Bắc Carolina, ước tính phiên tòa sẽ tiêu tốn "hơn 50 triệu USD", bao gồm chi phí cho chương trình bảo vệ hàng trăm nhân chứng của vụ án. "Đây có thể sẽ là phiên tòa đắt đỏ nhất trong lịch sử tư pháp của Mỹ", ông nói.
Nỗ lực thâm nhập vòng thân cận xung quanh "ông trùm"
Luật sư bào chữa cho Guzman khẳng định việc buôn bán ma túy của băng Sinaloa vẫn được tiếp tục sau khi “El Chapo” bị bắt giữ là nhờ nhân vật mang tên Ismael "El Mayo" Zambada, người hưởng lợi sau khi ông Guzman ngồi tù.
Luật sư Lichtman cho rằng cựu tổng thống và tổng thống đương nhiệm của Mexico "nhận hàng trăm triệu USD tiền hối lộ từ băng đảng của Zambada".
Người phát ngôn của Tổng thống Mexico Enrique Peña Nieto bác bỏ mọi cáo buộc trong thông báo đăng lên Twitter. "Chính quyền của ông Enrique Peña Nieto đã bắt giữ và dẫn độ tên tội phạm Joaquin Guzman Loera", thông báo viết. "Các cáo buộc của luật sư biện hộ cho ông ta là hoàn toàn sai và xúc phạm danh dự của tổng thống".
Cựu tổng thống Felipe Calderón cũng bác bỏ cáo buộc nhắm đến ông. "Tuyên bố của luật sư bào chữa cho Joaquin "El Chapo" Guzman là tuyệt đối sai. Ông ta, băng đảng của ông ta và những người khác chưa bao giờ đưa tiền cho tôi", ông Calderón viết trên Twitter.
Trong phiên xét xử hôm 13/11, công tố viên Fels cho rằng giới chức sẽ chứng minh ông Guzman có tội thông qua bằng chứng hình ảnh và âm thanh, đồng thời dựa vào biên bản lời khai của cơ quan điều tra và tin nhắn giữa Guzman và những người từng liên đới đến ông ta.
Ông Fels cho biết cơ quan điều tra đã thâm nhập vào vòng thân cận của Guzman, mặc cho mọi nỗ lực bảo mật các mối quan hệ của Guzman và đồng bọn.
"Trong một thời gian ngắn, chính quyền đã lắng nghe, chính quyền đã bật băng ghi âm", công tố viên nói.
 |
| Guzman bị dẫn độ đến Mỹ hồi đầu năm 2017. Ảnh: AP. |
Bản cáo trạng của Guzman được xây dựng dựa trên lời khai của hàng chục nhân chứng, gồm những tù nhân từng là đối tác của băng Sinaloa hoặc người được chính quyền Mỹ cung cấp danh tính và nơi ở mới.
Luật sư bào chữa cho Guzman không được biết tên các nhân chứng cho đến khi vụ xét xử kết thúc, lý do là vì nhiều nhân chứng đã thiệt mạng trong những vụ án trước đây.
Hai trong số những người công khai chống lại Guzman là cặp song sinh đến từ Chicago, Margarito và Pedro Flores. Họ cầm đầu đơn vị phân phối cocaine và heroin cho Guzman trước khi bị bắt giữ vào năm 2008, theo cáo trạng.
Cặp song sinh trở thành nguồn tin của cơ quan điều tra và được bảo vệ nghiêm ngặt. Họ cung cấp một đoạn băng ghi âm trong đó Guzman đang trả giá cho một lô heroin.
Huyền thoại về một "tượng đài"
"Không một nhân vật nào gây nhiều hậu quả hơn Guzman trong lúc Mexico đắm chìm trong làn sóng bạo lực tồi tệ nhất thập kỷ", ông David Shirk, giám đốc chương trình nghiên cứu Tư pháp Mexico tại Đại học San Diego, nhận định.
Ông Shirk dẫn các báo cáo cho thấy Guzman là người khơi mào mâu thuẫn với các băng nhóm đối thủ, dẫn đến nhiều cuộc xung đột đẫm máu trong những năm 2008 - 2012. Việc ông bị bắt giữ và bị dẫn độ sang Mỹ hồi đầu năm ngoái tạo ra một khoảng trống được lấp đầy bởi bạo lực và máu đổ.
"Trong những tượng đài về chiến lược triệt hạ băng đảng (nhắm đến những lãnh đạo tội phạm đối thủ nhằm hạ bệ băng nhóm của họ), 'El Chapo' vẫn là người quan trọng nhất vì ông tiến thân như một tên lửa, vì ông quá giàu và quá quyền lực", chuyên gia Bagley nói.
Trong vòng hai thập kỷ, Guzman đã biến băng Sinaloa thành một trong những tổ chức tội phạm lớn nhất thế giới, theo ông Bagley. Sự thống trị của họ trên thị trường trao đổi cocain toàn cầu xuất phát từ việc Guzman áp dụng phương pháp lãnh đạo theo chiều ngang: lấy nhân viên làm trung tâm và giảm thiểu sự quản lý theo cấp bậc. Băng đảng phát triển dần cùng với xu hướng chuộng sử dụng bạo lực của Guzman và cách ông đút lót cho giới quan chức.
"Ông ta rải tiền 'theo quy mô công nghiệp', như cách diễn đạt của người Mexico nói tiếng Tây Ban Nha", ông Bagley cho biết. "Ông ta sẵn sàng chi hàng triệu USD để hối lộ cho các quan chức địa phương đến chính quyền liên bang. Ông ta là một kẻ đút lót cơ hội".
 |
| Guzman được xem là một "tượng đài" trong giới buôn bán ma túy. Ảnh: AP. |
Guzman cũng nổi tiếng về những phi vụ vượt ngục ngoạn mục. Năm 2001, trong lúc đang chịu án 20 năm tù ở Mexico về tội cầm đầu băng đảng tội phạm và hối lộ, ông ta chạy thoát bằng cách trốn trong giỏ đồ giặt ủi. Guzmann bị bắt lại vào năm 2014 khi đang ở trong một khách sạn cạnh bờ biển Pacific, thị trấn Mazatlan. Mới ngồi tù được một năm, ông lại chạy trốn qua một lỗ thông dẫn từ phòng giam đến hệ thống ngầm bên dưới.
Vào tháng 1/2016, giới chức Mexico tìm thấy Guzman tại một nơi ẩn náu ở thành phố Los Mochis. Đến năm 2017, một ngày trước khi Tổng thống Donald Trump tuyên thệ nhậm chức, Guzman bị dẫn độ đến New York và bị giam giữ trong một phòng giam nhỏ ở Manhattan cho đến nay.
Gần 2 năm sau khi Guzman bị dẫn độ, băng Sinaloa vẫn là tổ chức tội phạm thống trị thị trường buôn bán cocain, theo ông Bagley.
"Dù 'El Chapo' không còn xuất hiện nữa, con cái của ông ta cũng không có năng lực quản lý băng đảng, Sinaloa vẫn nắm thế thượng phong vì họ được tổ chức một cách bài bản như một tập đoàn kinh doanh", vị chuyên gia nhận xét.
Theo ông Shirk, dù Guzman có quan trọng đến thế nào, "ông ta vẫn có thể bị thay thế nếu cuộc đua ma túy còn tiếp diễn".
