Chân dung các vị vua nước ta được ghi chép vào chính sử có lẽ bắt đầu từ vua Lý Thái Tổ. Nhưng các sử quan thời xưa thường miêu tả các vị quân vương bằng những câu văn rất khái quát, ít khi đi vào chi tiết. Đại Việt sử ký toàn thư chỉ viết về vua Lý Thái Tổ là “bé đã thông minh, vẻ người tuấn tú khác thường”.
Về vua Lý Thái Tông, sử quan không tả lại dung nhan nhà vua mà nhấn mạnh vào nét đặc biệt trong tướng pháp: “Vua có 7 cái nốt ruồi sau gáy, như sao thất tinh” (tức nhóm sao Bắc Đẩu).
Dung mạo vua Lý Thánh Tông có lẽ được ghi lại cụ thể nhất: Vua trán dô mặt rồng, tay dài quá gối.
Tới vua Lý Thần Tông, sử quan chép khá ẩn ý: tuy thân mang ác tật nhưng rồi chữa lành, cũng là nhờ có ý trời cả. Chỉ dã sử chép rằng nhà vua mắc bệnh, mọc lông đầy cơ thể, ngứa ngáy khó chịu, khiến người cuồng loạn, triều đình phải làm cũi vàng nhốt vua trong đó, sau khi được nhà sư Nguyễn Minh Không chữa chạy, bệnh tình của nhà vua mới hết.
Sang đến thời Trần, vị vua đầu tiên là Trần Thái Tông được các sử quan dùng phương pháp so sánh với vị vua khai sáng triều Hán của Trung Quốc để mô tả diện mạo: Vua mũi cao, mặt rộng, giống như Hán Cao Tổ, dù chắc rằng không ai trong số họ biết vẻ mặt Hán Cao Tổ trông như thế nào.
 |
| Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông trong tháp Huệ Quang ở Yên Tử. Ảnh: Giác Ngộ Online. |
Phật hoàng Trần Nhân Tông, người được thời Lê trung hưng tạc bức tượng đá an vị trong tháp Huệ Quang ở Yên Tử, trong Toàn thư được miêu tả chủ yếu qua thần thái, với những tính từ tốt tẹp nhất: “Thuần túy đạo mạo, sắc thái như vàng, thể chất hoàn hảo, thần khí tươi sáng. Hai cung đều cho là lạ, gọi là Kim Tiên đồng tử”.
Cũng như vua Lý Thái Tông, vua Trần Nhân Tông được nhấn mạnh về nốt ruồi trên vai: “Trên vai bên trái có nốt ruồi đen, cho nên có thể cáng đáng được việc lớn”.
Trong khi đó, vua Trần Minh Tông được sứ giả nước Nguyên khen ngợi là “thanh thoát như thần tiên” khi chứng kiến vua mặc áo tràng vạt bằng là màu vàng, đội mũ có thao ban yến tiếp sứ đoàn.
Sau đó, khi có sứ nước ta sang nước Nguyên, có người hỏi rằng: “Tôi nghe đồn thế tử (*) có vẻ người thanh tú, nhẹ nhõm như thần tiên, có phải không?”. Sứ nước ta khôn khéo trả lời rằng: “Đúng như thế, song cũng tiêu biểu cho phong thái cả nước vậy”. Lúc tiếp sứ giả nói trên, vua Trần Minh Tông mới chỉ 14 tuổi.
(*) Tức nhà vua, vì nhà Nguyên vẫn coi Thượng hoàng mới là vua nước ta.
Bình luận