Những cánh cửa dẫn tới cái chết vì tuổi già

Bà tôi đã lựa chọn một con đường “thoát ra khỏi nó” như cách nói của Thomas Browne, điều khó có thể xem là độc đáo. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, đột quỵ là nguyên nhân phổ biến thứ ba gây ra tử vong ở các nước đang phát triển trên thế giới. Hơn 150.000 người Mĩ, tương đương 1/3 số người bị đột quỵ, tử vong vì nó mỗi năm. 1/3 khác còn sống với tình trạng tàn phế nghiêm trọng vĩnh viễn. Chỉ có bệnh tim và ung thư mới vượt trội hơn đột quỵ về sức mạnh giết chóc.

Sau một thời kỳ dài suy giảm, gần đây tỉ lệ mắc phải chứng bệnh này đã bình ổn: xấp xỉ 0,5 tới 1 ca đột quỵ trên 1.000 người dân mỗi năm. Nhưng con số này thể hiện trên phạm vi toàn bộ dân số của chúng ta. Khi người ta có tuổi, xu hướng bị đột quỵ tất nhiên gia tăng.

Không có ước tính xác suất nào cho phụ nữ Do Thái suốt ngày ngồi, giữ chế độ ăn giàu cholesterol hằng ngày trong gần một thế kỉ, nhưng chúng ta biết rằng trong một nhóm ngẫu nhiên một nghìn nam nữ người Mĩ hoặc Tây Âu quá tuổi 75, có khoảng 20 đến 30 người sẽ bị đột quỵ mỗi năm - ở những người cao tuổi nhất, nguy cơ cao gấp khoảng 30 lần so với những người còn lại.

Đột quỵ đã trở thành một thuật ngữ sức khoẻ quen thuốc khắp thế giới. Ảnh: News-medical.net.

Đột quỵ (Stroke) là một thuật ngữ phổ biến đến nỗi có những lúc cách sử dụng nó thật mù mờ. Đối với bác sĩ, đột quỵ là hiện tượng suy giảm chức năng thần kinh do sự giảm lưu lượng máu qua một số động mạch nhất định cung cấp dưỡng chất cho não. Thêm nữa, sự suy giảm phải kéo dài hơn 24 giờ mỗi lần mới được gọi là đột quỵ. Bất cứ tình trạng nào khác đều được xếp vào dạng một cơn thiếu máu cục bộ tạm thời, hay TIA. Mặc dù các cơn TIA thường tự hết trong vòng một giờ đồng hồ, cũng có một số cơn kéo dài hơn trước khi các triệu chứng biến mất.

Nếu tất cả những điều này đều có vẻ quen thuộc, thì cũng có lý do của nó. Về cơ bản, nó cũng chính là cơ chế mà theo đó sự suy giảm của tim phát sinh khi một trong các động mạch của nó không chuyển đi được lượng máu cần thiết. Nó chính là cơ cấu chung của chứng thiếu máu cục bộ, sự ngắt quãng của dòng máu, hiện tượng mô bị khô, đó là mẫu số chung của quá trình tiêu diệt các tế bào trong rất nhiều bộ phận của cơ thể. Nó đã cướp đi mạng sống của James McCarty, cũng cướp cả Bubbeh của tôi đi nữa, và bằng cách này hay cách khác, nó sẽ mang đi hầu hết những người hiện nay còn sống.

Cơ chế hoạt động của nó là bóp nghẹt các mô của nạn nhân. Dòng máu ngừng lại vì lý do rất giống với khi nó ngưng chảy trong các động mạch vành của tim. Sự gia tăng chứng xơ vữa động mạch đã đạt tới điểm quyết định mà tại đó một nhánh của một trong những động mạch cảnh trong bị bít kín hoàn toàn.

Hiện tượng tắc nghẽn này có thể là do sự hoàn tất của tiến trình xơ vữa động mạch trong chính nhánh đó, hoặc nó có thể xuất hiện vì một mẩu mảng bám đã tách ra khỏi thành của một động mạch lớn hơn và trở thành một cục nghẽn bị đẩy lên phía não, bít kín một mạch vốn đã bị tổn thương.

Hoặc, cũng có thể đột quỵ và chứng thiếu máu cục bộ đi kèm theo nó bị gây ra bởi một biểu hiện tương đối khác của vô vàn các đặc điểm trong bệnh về mạch máu não, có thể kể đến như hiện tượng xuất huyết bên trong não, hiện tượng này ở những người cao tuổi gần như luôn do tăng huyết áp kéo dài.

Do thành mạch đã suy yếu sau những năm dài chịu áp lực cao bất thường, mạch bị xơ vữa yếu ớt cuối cùng cũng bỏ cuộc ở một vài điểm, kết quả là khiến cho máu tràn vào mô não xung quanh. Một đợt chảy máu trong não như vậy mang tỉ lệ tử vong cao gấp đôi tỉ lệ 20% vẫn thường được ước tính cho những cơn đột quỵ do tắc nghẽn. Xuất huyết là nguyên nhân cho khoảng 25% cơn đột quỵ, còn lại là do tắc mạch máu.

Cần rất nhiều năng lượng để giữ cho động cơ của não hoạt động hiệu quả. Phần lớn số năng lượng đó có được từ khả năng phân tích các glucozơ thành các yếu tố cấu thành là CO2 và nước của các mô, một quá trình hóa sinh đòi hỏi một lượng lớn oxy. Não không có khả năng giữ lại chút glucozơ nào để dự trữ; mà phụ thuộc vào nguồn cung tức thời liên tục được chuyển đến nó nhờ dòng máu chảy qua các mạch.

Hiển nhiên, điều tương tự cũng đúng với lượng oxy. Não thiếu máu cục bộ chỉ mất vài phút để dùng hết cả hai trước khi nó bị ngạt. Các tế bào thần kinh vô cùng nhạy cảm với chứng thiếu máu cục bộ; những thay đổi có tính chất phá hủy không thể phục hồi bắt đầu trong khoảng từ 15 tới 30 phút từ khi khởi phát thiếu máu. Sau không quá một giờ kể từ khi bắt đầu thiếu máu cục bộ, khó tránh khỏi chứng nhồi máu ở những phần mô não quan trọng.