'Đời gió bụi' lấy cảm hứng từ chuyện tìm con lai

Năm 2015, một cựu binh Mỹ trở lại TP.HCM, cầm trên tay một album ảnh, đi khắp đường phố chỉ để hỏi rằng “Có ai biết cô gái trong tấm ảnh này không? Đây là người yêu cũ của tôi. Tôi bỏ cô ấy khi cô ấy có thai. Bây giờ tôi rất hối hận, tôi muốn tìm cô ấy, tôi muốn nhận trách nhiệm làm cha…”

Câu chuyện trên báo năm đó đã khiến nhà thơ, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai bắt đầu một hành trình tìm kiếm và viết. Cũng nhờ đó, cô có cảm hứng cho cuốn tiểu thuyết Đời gió bụi.

Nhà văn cùng hai nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên và Ngô Văn Giá đã bàn luận nhiều câu chuyện về việc đọc-viết, những khắc khoải căn tính, văn hóa Việt trong những tác phẩm của mình - tại buổi ra mắt sách Đời gió bụi - bản dịch của Dust Child.

Buổi ra mắt cuốn sách "Đời gió bụi" tại trụ sở của Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam. Ảnh: Thúy Hạnh.

Tiếng gọi từ quá khứ

Từ câu chuyện trên báo, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai đã tìm người cựu binh đó. Cô muốn anh tìm lại được đứa con anh từng ruồng bỏ. Cũng năm 2015, nhà thơ đăng bài báo trên Báo Tuổi Trẻ mang tên “Tiếng gọi của quá khứ”. Cô phỏng vấn người cựu binh, xin ảnh trong chiến tranh của anh, nhờ người viết một bức thư để nhắn nhủ với cô người yêu cũ, giải thích và xin lỗi vì sao anh bỏ cô năm đó, và vì sao giờ anh lại muốn đi tìm cô ấy.

Hai tuần sau, một người gọi điện cho nhà văn, bảo rằng “Quế Mai ơi, tôi chính là người phụ nữ trong bài báo này. Đây là lá thư gửi cho tôi, từ một người ruồng bỏ tôi cách đây 46 năm. Bạn có thể giúp tôi liên lạc với anh ấy không?”.

Người phụ nữ - người yêu cũ của anh lính Mỹ năm đó - đã sinh đứa con chung của 2 người, nhưng vì không có phương kế để sinh nhai, cô buộc lòng cho đứa con vào một trại trẻ mồ côi.

Hai người cuối cùng đã gặp lại được nhau sau 46 năm, nhưng họ vẫn phải tiếp tục mang nỗi đau, vì họ đã cố gắng nhiều cách mà không thể tìm lại được đứa con.

Câu chuyện đã để lại một ấn tượng mạnh mẽ với nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai. Cuốn Đời gió bụi của cô cũng có một chủ đề rất gần với câu chuyện năm đó - về con lai trong chiến tranh.

Tác giả Nguyễn Phan Quế Mai chia sẻ về tờ báo là khởi nguồn cảm hứng của cuốn tiểu thuyết. Ảnh: Thúy Hạnh.

“Đời gió bụi là câu chuyện của trẻ lai, của những người đàn ông Mỹ - những người có lẽ từng là người rất tốt, nhưng chiến tranh đã khiến họ thay đổi. Chuyện cũng về những người phụ nữ chịu thương chịu khó, nhưng chiến tranh đặt họ vào những hố sâu. Tôi muốn viết về nhân tính của họ, viết về câu chuyện tình yêu, tình người”, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai xúc động chia sẻ.

Cuốn sách được nhà văn coi như một dự án cô đầu tư nghiên cứu tư liệu lưu trữ, phỏng vấn các nhân chứng sống, đọc các tài liệu khoa học về hội chứng chấn thương hậu chiến tranh… trong 7 năm, giai đoạn tác giả cũng làm luận án tiến sĩ văn học.

Không chỉ "đương đầu" với khối lượng tư liệu đồ sộ, nhà văn còn có một khó khăn lớn hơn: vào vai một cựu phi công Mỹ lái máy bay trực thăng ở Việt Nam. Vốn là một nhà thơ nổi tiếng với chất thơ dịu dàng, nhiều tính nữ Á Đông, đây là một công việc không dễ dàng. Tác giả chia sẻ mình buộc phải học các thuật ngữ quân đội để hoàn thành cuốn sách.

Cùng dịch giả chuyển ngữ về tiếng mẹ đẻ

Chia sẻ về hành trình cuốn sách trở lại Việt Nam, tác giả kể rằng đã “nhắm” Nhã Nam từ lâu nhưng lần đầu cô tiếp cận với công ty này là một bản thảo thơ. Bản thảo này chưa được xuất bản, cô lại nghĩ cố gắng lần sau có tác phẩm nào đủ hay để “đảo vị thế”, Nhã Nam phải mời cô xuất bản.

“Ước mơ tới thật bất ngờ. Mới năm trước, khi tôi là diễn giả ở Hội sách London, sau khi ký sách cho một hàng dài người, tôi thấy có 2 người dáng vẻ châu Á tiến tới. Hai người nói với tôi bằng tiếng Việt ‘Chúng tôi tới từ công ty sách Nhã Nam. Chúng tôi muốn mua bản quyền cuốn sách này và đưa nó về Việt Nam’. Lúc đó tôi đã rất xúc động”, nhà văn bồi hồi nhớ lại.

Cuốn sách "Đời gió bụi". Ảnh: Nhã Nam.

Ban đầu, tác giả định tự mình dịch lại ra tiếng Việt, nhưng cách diễn đạt tiếng Anh và tiếng Việt quá khác nhau. Bởi vậy, dịch giả Thiên Nga đã đảm nhận dịch cuốn sách. Tác giả đã cùng dịch giả chuyển ngữ bản gốc tác phẩm từ tiếng Anh sang tiếng Việt trong hơn một năm với nhiều lần chỉnh sửa.

Đánh giá về cuốn sách, nhà phê bình Ngô Văn Giá cho rằng nhà văn Quế Mai không chỉ góp phần đưa văn hóa Việt ra thế giới, mà còn bổ sung thêm khoảng trống về chủ đề con lai trong chiến tranh.

Ông nhận định cuốn sách có giá trị không chỉ về văn học mà cả cho giới nghiên cứu, về tâm lý, về văn hóa, về cảm thức Việt. Cuốn sách đã thấu hiểu và thể hiện rất đúng những khắc khoải, khao khát về căn tính Việt của người Việt.

PGS.TS Ngô Văn Giá tại sự kiện. Ảnh: Thúy Hạnh.

Trong Đời gió bụi, có nhiều phận người, dù cuộc sống khắc nghiệt ra sao, họ vẫn không ngừng khát khao để trở thành những con người tốt đẹp hơn, nỗ lực gây dựng tương lai tươi sáng hơn cho chính mình và những người yêu thương.

Những người phụ nữ mảnh mai trong sách của tôi cứu được những người đàn ông, bằng thơ, bằng Truyện Kiều.

Nhà văn Quế Mai

Hòa giải và tha thứ là chủ đề mà nhà văn đã nhiều lần nhắc tới trong các buổi trò chuyện. Yêu thương và hy vọng là mạch chảy tự nhiên trong cả thơ và văn của tác giả Quế Mai, như cách mà nhà văn, nhà thơ đã mở đầu cuốn tiểu thuyết bằng một câu văn rất thơ:

“Cuộc đời là một con thuyền. Khi ta rời khỏi nơi nương náu đầu tiên - bụng mẹ - những dòng chảy bất ngờ sẽ ập đến và cuốn ta đi. Nếu ta biết chất đầy con thuyền của đời ta bằng đủ hy vọng, niềm tin, lòng trắc ẩn và tính hiếu kỳ, ta sẽ sẵn sàng chống chọi với mọi giông bão của cuộc đời.”

Nhà văn Quế Mai và cuốn sách. Ảnh: Nhã Nam.