'Làm sách cho trí thức, sách nào cũng phải hay'

Bà Phạm Thị Bích Hồng, Giám đốc - Tổng biên tập NXB Tri thức.

Từ khi thành lập đến nay, Nhà xuất bản Tri thức luôn cho ra mắt những ấn phẩm đa phần hướng tới bạn đọc là đội ngũ trí thức. Bà Phạm Thị Bích Hồng, Giám đốc - Tổng biên tập Nhà xuất bản Tri thức - chia sẻ với Tri thức ZNews về quá trình làm sách hướng đến đội ngũ tinh hoa.

Trí thức không thể xa rời sách

- Ngày nay, sách có vai trò như thế nào đối với việc xây dựng đội ngũ trí thức?

- Mỗi cuốn sách là sự kết tinh từ tri thức và cuộc sống, đọc sách không chỉ là thói quen, sở thích mà còn là con đường ngắn nhất để tiếp cận với nền văn minh của nhân loại. Sách giống chìa khóa giúp cho bạn đọc đón nhận những kiến thức tinh hoa đã được nghiên cứu, đánh giá, tổng kết về mặt lý luận và thực tiễn của các tác giả trong nước và trên thế giới. Đọc sách nếu là một thói quen sẽ giúp cho người đọc tiếp thu trong mình kho tàng tri thức quý báu.

Người bình thường đọc sách đã tốt, người trí thức thì lại càng không thể thiếu sách. Sách là hành trang thiết yếu để trở thành người trí thức.

Một đội ngũ trí thức có trình độ, có lòng yêu nước sẽ trở thành vốn quý của dân tộc. Họ mang trong mình trách nhiệm lớn lao, mỗi người trí thức càng ngày càng phải tích lũy kiến thức, tri thức, đúc kết những nghiên cứu, kinh nghiệm trong các ngành/lĩnh vực, viết thành những cuốn sách hay, giá trị và phổ biến, nhân rộng cho toàn xã hội, thúc đẩy xã hội phát triển.

Voltaire từng nói: “Những gì sách dạy chúng ta cũng giống như lửa. Chúng ta lấy nó từ nhà hàng xóm, thắp nó trong nhà ta, đem nó truyền cho nhà khác, và nó trở thành tài sản của mọi người”. Đó cũng là những giá trị sách mang lại cho đội ngũ trí thức và là trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong việc nhân lên vốn liếng của nhân loại góp phần làm hưng thịnh các quốc gia.

Các trẻ đang tìm đọc sách tại phố sách Hà Nội. Ảnh: Đức Huy.

- Các dòng sách của Nhà xuất bản Tri thức đa phần hướng đến đối tượng trí thức, đặc biệt là các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, vậy làm sách cho đối tượng này có khó khăn, thuận lợi gì?

- Thứ nhất, độc giả là người giỏi, nên sách phải hay.

Thứ hai là nội dung khó nên tìm dịch giả vừa có chuyên môn dịch và chuyên môn chuyên ngành rất khó.

Thứ ba là làm dòng sách này lợi nhuận thấp do: sách khá kén người đọc, lượng phát hành ít, chi phí cao, doanh thu thấp, thời gian quay vòng vốn dài.

Thật vậy, các dòng sách của Nhà xuất bản Tri thức đa phần đều hướng đến đối tượng trí thức, đặc biệt là các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, trong đó đặc biệt là Tủ sách Tinh hoa Tri thức Thế giới. Để có được Tủ sách Tinh hoa Tri Thức như hiện nay (khoảng hơn 100 cuốn), Nhà xuất bản Tri thức đã thực hiện nhiều công đoạn quan trọng và không hề dễ dàng.

Bước quan trọng đầu tiên là chọn lọc các đầu sách xứng đáng là tinh hoa tri thức thế giới trong bạt ngàn tài liệu, kiến thức đã được xuất bản sao cho phù hợp với Việt Nam, nhằm bổ khuyết cho kho tài liệu vẫn đang còn thiếu trong lĩnh vực nào đó, hay làm dày dặn và phong phú đa dạng kiến thức, góc nhìn cho một lĩnh vực khác, mở ra kho tàng kiến thức mới, cập nhật các ý tưởng, công nghệ mới của thời đại…

Tất cả phải được thực hiện một cách công tâm, khách quan, đa dạng góc nhìn, đa dạng lĩnh vực, vừa phải có sự sâu sắc, vững chắc về chuyên môn, trong từng lĩnh vực, vừa có sự bao quát, toàn diện.

Trong nỗ lực thực hiện nhiệm vụ khó khăn này, một trong những việc đầu tiên khi thành lập của Nhà xuất bản Tri thức là thành lập một hội đồng khoa học quy tụ các chuyên gia đầu ngành, các trí thức có nhiều đóng góp, trong nhiều lĩnh vực, của nhiều ngôn ngữ, và có chung một khát vọng, tầm nhìn là nâng cao tri thức người Việt. Hội đồng có nhiệm vụ lựa chọn ra danh mục những kiến thức cần đọc, những tác giả cần đọc và những tác phẩm chọn lọc của họ.

Bước thứ hai, cũng không kém phần khó khăn là tìm được người đáng tin cậy để chuyển ngữ các tác phẩm này sang tiếng Việt, để bạn đọc Việt Nam được dễ dàng tiếp cận với tinh hoa tri thức thế giới.

Hội đồng khoa học cũng đảm nhiệm thêm vai trò khởi xướng, kết nối, và lựa chọn ra những cái tên xứng đáng “chọn mặt gửi vàng”.

Việc xây dựng đội ngũ, mạng lưới hệ thống cộng tác viên giỏi chuyên môn, gắn bó, chia sẻ cùng giá trị với Nhà xuất bản Tri thức vẫn luôn nằm ở trọng tâm hoạt động của chúng tôi. Ngoài các cộng tác viên dịch thuật gạo cội thân thiết, nhà xuất bản vẫn luôn mở rộng, đón nhận các dịch giả trẻ yêu sách.

Một số cuốn sách trong tủ sách tinh hoa của NXB Tri Thức. Ảnh: Đức Huy.

Tiềm năng của ebook

- Nhà xuất bản đã có nnỗ lực ra sao để đưa những dòng sách thuộc nòng cốt trong khoa học hiện đại tới bạn đọc phổ thông?

- Việc xuất bản một cuốn sách đáp ứng tiêu chí và đúng định hướng xuất bản đã khó, song để công chúng tiếp cận và tiếp nhận lại là một nhiệm vụ khó khăn khác.

Như đã biết, sách của Nhà xuất bản Tri thức, đặc biệt là dòng sách của các nhà nghiên cứu lớn như Carl Jung, Sartre, Bourdieu… không phải là dòng sách phổ thông, không dễ đọc và không dễ tiếp thu như phần nhiều sách khác trên thị trường.

Tuy vậy, không có nghĩa độc giả phổ thông không thể đọc và tiếp cận cuốn sách. Chỉ cần có khát khao tiếp thu tri thức, và một “chiến lược đọc” hiệu quả, từng bước là bạn đọc có thể tiếp cận.

Nhà xuất bản Tri thức đã chia các tủ sách theo lĩnh vực để bạn đọc có thể chọn đọc theo sở thích hoặc mong muốn tìm hiểu. Nhà xuất bản đã xây dựng các tủ sách riêng biệt, đáp ứng khả năng đọc hiểu khác nhau: Tủ sách Tri thức phổ thông, Tủ sách Dẫn nhập...

- Có thể thấy nhà xuất bản đã triển khai thêm loại hình sách điện tử một thời gian. Đến nay, sách điện tử của nhà xuất bản đã tiếp cận bạn đọc ra sao?

- Hiện tại, tính đến 1/12, sách của nhà xuất bản có định dạng điện tử là 116 đầu sách, chưa kể sách điện tử liên kết. Như vậy khoảng 46% đầu sách của Nhà xuất bản Tri thức đã có ở định dạng điện tử, trong đó chủ yếu là sách tái bản. Sách điện tử mới hoàn toàn còn chiếm tỉ lệ khiêm tốn, và là thị trường để mở, nhà xuất bản cần khai thác trong thời gian tới.

Số đơn ebook đặt trong năm chiếm xấp xỉ 60% tổng đơn sách, vượt số đơn đặt sách giấy (40%), chứng tỏ có sự chuyển dịch, thay đổi rõ rệt trong thói quen đọc của độc giả. Giá bán sách điện tử chỉ bằng một nửa so với sách giấy, cũng là một nguyên nhân lí giải cho việc thay đổi thói quen mua sách của bạn đọc. Tuy vậy, doanh thu từ sách điện tử chỉ chiếm phần khiêm tốn trong tổng doanh thu và so với sách giấy.

Nhìn từ số liệu có thể thấy được sách điện tử là một xu hướng mới cũng như một thị trường tiềm năng có thể khai phá. Song song với việc tiếp tục đưa các sách, sản phẩm của Nhà xuất bản Tri thức lên môi trường số, chúng tôi cân nhắc hướng làm sách mới hoàn toàn dưới định dạng ebook, tính đến chi phí sản xuất cũng như các lợi thế về tiến độ, chỉnh sửa, cập nhật thông tin kịp thời.

Trân trọng cảm ơn bà!