 |
Theo South China Morning Post, cộng đồng thương mại toàn cầu xôn xao khi tàu chở hàng khổng lồ Ever Given của Đài Loan gặp sự cố và chắn ngang kênh đào Suez. Khoảng 1,17 triệu tấn hàng đã đi qua kênh đào này hồi năm 2020, chiếm khoảng 12% tổng thương mại đường biển.
Sự cố khiến giá dầu toàn cầu tăng 6% chỉ sau một đêm. Phí vận tải vốn đã cao lại càng tăng mạnh. Vị trí của tàu Ever Given khiến giao thông từ cả hai phía của kênh đào Suez đều tắc nghẽn. Đến ngày 26/3, hơn 200 con tàu không thể di chuyển, nhiều chiếc đi từ Địa Trung Hải về phía Ấn Độ Dương, một số tới châu Âu và Mỹ.
Khoảng 13 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm về dầu khác bị mắc kẹt. Cùng với đó là hàng triệu container chở từ ngũ cốc, thịt ướp lạnh đến đồ đạc.
Khi những con tàu đi qua kênh đào Suez buộc phải ngừng hoạt động, các cảng ở châu Âu và châu Á rơi vào tình trạng căng thẳng. Những nền kinh tế châu Á phụ thuộc vào nhập khẩu như Trung Quốc và Hàn Quốc phải tìm đến các kho dự trữ dầu thô, khí hóa lỏng, ngũ cốc và thực phẩm.
 |
| Vị trí tàu Ever Given mắc kẹt. Ảnh: CNES. |
14 "điểm nghẹt thở"
Những gián đoạn do vụ tắc nghẽn tại kênh đào Suez có thể chỉ là tạm thời. "Tuy nhiên, sự cố là lời nhắc nhở về những lỗ hổng của thương mại toàn cầu và chuỗi cung ứng cồng kềnh, phức tạp của nó", nhà nghiên cứu David Dodwell viết trên South China Morning Post.
Kênh đào Suez là một trong 14 vị trí án ngữ, hay "điểm nghẹt thở" (choke point) quan trọng đối với thương mại toàn cầu. Khi thương mại toàn cầu ngày càng phát triển, nhất là đối với ngũ cốc, thực phẩm và các sản phẩm về dầu, việc hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các lỗ hổng như vậy cần được tăng cường.
Theo danh sách vị trí án ngữ được các nhà nghiên cứu của Chatham House đưa ra hồi năm 2017, tám điểm nằm trên biển bao gồm eo biển Malacca, kênh đào Panama, kênh đào Suez, eo biển Thổ Nhĩ Kỳ và eo biển Bab al-Mandab. Tất cả đều phải đối mặt với các vấn đề nghiêm trọng.
Theo nghiên cứu, kênh đào Panama đã gặp tai nạn và bị tắc nghẽn 5 lần kể từ năm 2010, eo biển Thổ Nhĩ Kỳ gặp sự cố 6 lần trong vòng 8 năm qua. Riêng kênh đào Suez chứng kiến 8 lần tắc nghẽn tính từ năm 2010, trong đó ít nhất 4 lần do gió lớn và bão bụi khiến tàu mất kiểm soát. Đó cũng là nguyên nhân dẫn đến sự cố của tàu Ever Given.
 |
| Kênh đào Suez đã chứng kiến 8 sự cố tính từ năm 2010, trong đó ít nhất 4 lần do gió lớn và bão bụi. Ảnh: Getty Images. |
May mắn là những gián đoạn kể trên đã nhanh chóng được giải quyết và không gây thiệt hại lâu dài. "Nhưng có lẽ chúng ta đang sống mà chẳng biết khi nào biến cố ập tới", ông Dodwell cảnh báo.
Ever Given vẫn còn nguyên vẹn, nhưng mỗi giờ phút, sự gián đoạn lại tạo thêm những thách thức ngày càng lớn đối với thương mại quốc tế. Theo ông Dodwell, không thể làm ngơ sự phụ thuộc của cả chuỗi cung ứng toàn cầu khi những con tàu khổng lồ đi qua các "điểm nghẹt thở" này.
Ever Given là một trong 11 chiếc tàu khổng lồ được Evergreen Marine (thuộc sở hữu của Đài Loan) đưa vào hoạt động trong năm 2018. Với trọng lượng hơn 200.000 tấn, có khả năng chở hơn 20.000 container, tàu dài 400 m và rộng 59 m.
"Bài học không thể phớt lờ"
Chiều dài của con tàu gấp đôi chiều rộng của phần hẹp nhất kênh đào Suez. Kể từ khi được hoàn thành vào tháng 11/1869, kênh đào dần được mở rộng và đào sâu để chứa những chiếc tàu lớn. Tuy nhiên, sự cố trong tuần này cho thấy đó vẫn là một thách thức chưa thể giải quyết hoàn toàn.
Khi hoàn thành, kênh đào Suez dài 164 km, có độ sâu 8 m và đủ khả năng cho tàu lớn 5.000 tấn qua được. Tuyến đường dài 164 km này đã thay đổi vĩnh viễn lịch sử vận tải đường biển quốc tế, giúp tàu thuyền không phải đi qua mũi phía Nam Châu Phi, rút ngắn đường đi tới 6.000 km.
Sau khi được chi 8 tỷ USD để nâng cấp và hoàn thành vào năm 2015, kênh đào dài 193 km, sâu 24 m và đủ khả năng chứa tàu có mớn nước lên đến 20 m. Mớn nước của tàu là chiều cao thẳng đứng từ đáy tàu lên mặt nước. Trong khi đó, mớn nước của Ever Given chỉ 16 m.
Ever Given có thể sớm được hoạt động trở lại, nhưng nó để lại những bài học quan trọng mà chúng ta không thể phớt lờ
Nhà nghiên cứu David Dodwell
Kênh đào Suez chở khoảng 8,5% lượng ngũ cốc toàn cầu và 39% lúa mì từ Nga, Ukraine và Kazakhstan. Khu vực là nhà cung cấp quan trọng không chỉ cho Trung Đông và Bắc Phi mà còn cả Trung Quốc. Kênh đào cũng chiếm một khối lượng đáng kể các sản phẩm bằng dầu được vận chuyển qua đường biển và hơn 30% phân bón gốc kali.
Khi thương mại giữa châu Á, nhất là Trung Quốc, và châu Âu phát triển, sự phụ thuộc vào kênh đào Suez ngày càng đáng kể. Tuyến đường đi qua mũi Hảo Vọng quá đắt đỏ. Con đường này sẽ khiến lịch trình di chuyển kéo dài thêm ít nhất 2 tuần.
Trung Quốc đã đẩy mạnh xây dựng hoạt động kinh doanh vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt xuyên Trung Á hoặc Nga đến châu Âu. Tuy nhiên, không nhiều khả năng những tuyến đường này sẽ làm giảm nhu cầu đối với các "con tàu quái vật" như Ever Given.
Sau vài năm tăng trưởng vượt bậc, các nhà chức Trung Quốc tự hào tuyên bố đã có 12.000 chuyến tàu chở container giữa Trung Quốc và châu Âu vào năm ngoái. Trung bình mỗi chuyến tàu chở 100 container, khoảng 1,2 triệu container được vận chuyển mỗi năm.
 |
| Một máy xúc đang đào đất ở phần mũi tàu Ever Given. Ảnh: Suez Canal Authority. |
Trong khi đó, Ever Given có khả năng chở 20.000 container. Chỉ cần 60 chuyến đi, con tàu có thể vận chuyển bằng số hàng chở bằng đường sắt giữa Trung Quốc và châu Âu trong vòng một năm. Trung bình mỗi ngày có 51 tàu đi qua kênh đào Suez với 2-3 ngày trên biển.
"Vậy bài học rút ra từ sự cố kênh đào Suez là gì?", nhà nghiên cứu David Dodwell đặt câu hỏi. "Thứ nhất, các vụ tai nạn xảy ra quá thường xuyên tại những vị trí án ngữ giao dịch chính. Do đó, chúng ta cần sự hợp tác quốc tế để giảm thiểu và quản lý rủi ro", ông viết.
Tiếp theo, những lỗ hổng thương mại cần tới sự cảnh giác thường xuyên, chú ý vào khả năng phục hồi cũng như tốc độ và hiệu quả. "Ever Given có thể sớm được hoạt động trở lại, nhưng nó để lại những bài học quan trọng mà chúng ta không thể phớt lờ", ông Dodwell viết thêm.
