Năm 1968, trong cuốn sách “The Population Bomb”, hai nhà sinh vật học Stanford Paul và Anne Ehrlich đã dự đoán rằng hàng triệu người sẽ sớm rơi vào cảnh chết đói.
Vào thời điểm Ehrlichs đưa ra lời tiên tri về tương lai ảm đạm của lịch sử loài người, thế giới đang ở đỉnh cao của sự gia tăng dân số (tăng 2,1%/năm). Từ đó đến nay, dân số toàn cầu đã tăng từ 3,5 tỷ lên đến 7,67 tỷ người.
Nỗi lo khi dân số tăng trưởng chậm
Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng dân số đã chậm lại đáng kể. Một phần lớn nguyên do là phụ nữ đã được tiếp cận các biện pháp tránh thai hiệu quả, và họ được đưa ra quyền quyết định về việc muốn có con hay không.
Ở nhiều quốc gia hiện nay, mỗi phụ nữ có ít hơn 2,1 con. Đây là mức tối thiểu cần thiết để duy trì dân số ổn định.
 |
| Ngôi làng Selas gần Molina de Aragon, khu vực rộng lớn ở miền Trung Đông Tây Ban Nha, là một trong những khu vực ít dân cư nhất ở châu Âu. Ảnh: David Ramos. |
Tuy nhiên, giảm thiểu trong tỷ lệ sinh là một vấn đề nhức nhối ở các quốc gia giàu có nhất trên thế giới, đặc biệt là ở Nhật Bản và Đức.
Năm 2020, tỷ lệ sinh của phụ nữ Hàn Quốc giảm 0,84 trẻ em trên một phụ nữ. Đây là mức thấp kỷ lục bất chấp những nỗ lực của chính phủ trong việc thúc đẩy sinh đẻ. Bắt đầu từ năm 2021, ngoài việc được nhận trợ cấp cho trẻ em hiện có, mỗi cặp vợ chồng mong muốn có con sẽ được thưởng 2 triệu won (hơn 1.800 USDF).
Ở Anh và xứ Wales, tỷ lệ sinh cũng đang suy giảm đáng kể, giảm từ 1,9 trẻ em trên một phụ nữ (năm 2012) xuống chỉ còn 1,65 (năm 2019). Số liệu tạm thời của Văn phòng Thống kê Quốc gia cho biết năm 2020, tỷ lệ sinh của những nước này chỉ đạt 1,6 trẻ em. Đây là tỷ lệ thấp nhất kể từ chiến tranh thế giới thứ hai.
Ở Scotland, tỷ lệ sinh giảm từ 1,67 trẻ em (năm 2012) xuống 1,37 trẻ em (năm 2019).
 |
| Sói là một trong những loài động vật xuất hiện nhiều trở lại khi dân số loài người giảm. Ảnh: Alamy. |
Vấn đề giảm tỷ lệ sinh xảy ra ngày càng nhiều ở các nước đang phát triển, điển hình là Thái Lan và Brazil.
Ở Iran, tỷ lệ sinh là 1,7 trẻ em trên một phụ nữ. Chính phủ Iran cảnh báo rằng nước này có thể sẽ không cung cấp các biện pháp tránh thai hoặc dịch vụ thắt ống dẫn tinh để thúc đẩy sinh đẻ.
Thực trạng giảm mức sinh trên toàn cầu đã củng cố niềm tin của Liên Hợp Quốc rằng sự gia tăng dân số sẽ được kìm hãm trong nhiều thập kỷ tới trước khi bị suy giảm một cách mạnh mẽ.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Lancet năm 2020 dự đoán rằng dân số toàn cầu sẽ đạt đến đỉnh sớm hơn nhiều so với dự kiến, trong đó đạt 9,73 tỷ vào năm 2064 trước khi giảm xuống 8,79 tỷ vào năm 2100.
Tác giả bài nghiên cứu này cho rằng tỷ lệ sinh giảm có thể khiến các quốc gia đối mặt với “hậu quả nặng nề về mặt kinh tế, xã hội, môi trường và địa chính trị”.
Mô hình của nhóm tác giả này dự đoán rằng 23 quốc gia sẽ chứng kiến dân số giảm hơn một nửa so với cuối thế kỷ này, bao gồm Tây Ban Nha, Italy, và Ukraine.
Năm 2016, Trung Quốc đã chấm dứt chính sách mỗi cặp vợ chồng chỉ có một con. Dân số nước này được dự báo sẽ giảm mạnh trong những năm tới, ước tính giảm khoảng 48% vào năm 2100.
Trong tương lai, loài người sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng mới: dân số già gây sức ép lớn lên nền kinh tế.
Nhiều ngôi nhà bị bỏ hoang vì không ai ở
Ở Nhật Bản, sự suy giảm dân số đã thể hiện rõ nét trên sự trống trải của các ngôi nhà. Cứ tám ngôi nhà thì có một ngôi nhà đang trống rỗng. Người Nhật gọi những toà nhà bỏ hoang như vậy là akiya (tạm dịch là những ngôi nhà ma).
 |
| Một ngôi nhà bỏ hoang ở Miyoshi, Nhật Bản, nơi có nhiều những tòa nhà trống trải vì dân số ngày càng giảm. Ảnh: Carl Court |
Nhà akiya xuất hiện phổ biến ở vùng nông thôn. Những ngôi nhà này nhanh chóng rơi vào tình trạng hư hỏng. Có những hiện tượng kỳ lạ xảy ra trong các ngôi nhà khiến cho dân cư nơi đây sợ hãi. Họ tìm cách để né tránh khu vực có nhà akiya. Vì thế, các khu vực này lại càng trở nên hẻo lánh. Nhiều akiya bị bỏ trống sau cái chết của dân bản xứ. Một số bỏ đi mà không để lại một vết tích. Chính quyền không thể phá bỏ những căn nhà này dù chúng đã vô chủ.
Một số thị trấn của Nhật Bản đã dùng nhiều biện pháp để thu hút cư dân mới. Chính quyền trợ cấp chi phí cải tạo, hoặc thậm chí tặng nhà mới có cho các đôi vợ chồng trẻ.
Dân số Nhật Bản dự kiến giảm từ 127 triệu xuống 100 triệu, hoặc thậm chí thấp hơn vào năm 2049. Những akiya này sẽ ngày càng trở nên phổ biến hơn, và được dự đoán sẽ chiếm một phần ba tổng số nhà ở Nhật Bản vào năm 2033.
Khi dân số nông thôn giảm, động vật hoang dã sẽ tấn công các cánh đồng cũ và vườn tược bị bỏ hoang.
Gần đây, chúng ta có thể thường bắt gặp gấu đen châu Á khi loài vật này nhặt các loại hạt và trái cây chín chưa được thu hoạch ở các khu vườn.
Ở châu Âu, một khu vực có diện tích bằng Italy sẽ bị bỏ hoang vào năm 2030.
Tây Ban Nha nằm trong số các quốc gia châu Âu dự kiến chứng kiến dân số giảm đi một nửa vào năm 2100. Hiện nay, tình trạng suy giảm dân số xảy ra ở 75% thành phố tự trị của Tây Ban Nha.
Vùng tự trị Galicia và Castilla y León đẹp như tranh vẽ nằm trong số những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Toàn bộ các khu dân cư đã dần vắng bóng người. Hơn 3000 ngôi làng ma vô chủ ám ảnh những ngọn đồi hoang vắng.
Mark Adkinson, một người nước ngoài người Anh điều hành công ty bất động sản Galician Country Homes, chia sẻ với tờ Observer rằng trong sách của anh lưu lại “hơn 1000 ngôi làng bị bỏ hoang”. Một nhân viên trong công ty của Adkinson mỗi khi đi đến những ngôi làng ma sẽ để lại một lá thư với mong muốn tìm lại chủ của những ngôi nhà này.
“Tôi đã ở đây 43 năm. Mọi thứ thay đổi rất lớn. Nhiều đứa trẻ đã rời khỏi làng. Cha mẹ chúng già đi và thường xuyên phải đến bệnh viện. Không ai muốn bị mắc kẹt trên những ngọn đồi khi không thể lái xe được nữa”, nhân viên công ty của Adkinson chia sẻ.
Tái tạo rừng và nơi ở cho các loài động vật hoang dã
Theo ông José Benayas, giáo sư sinh thái học tại Đại học Alcalá ở Madrid, diện tích rừng của Tây Ban Nha đã tăng gấp ba lần kể từ năm 1900, mở rộng từ 8% lên đến 25% lãnh thổ. Ông nói, dân số giảm sẽ tiếp tục gây ra tình trạng bỏ hoang đất đai và “nhiều người bị thiếu ăn".
Pháp, Italy và Romania là một trong số các quốc gia có tỷ lệ che phủ rừng tăng nhiều nhất trong những năm gần đây. Phần lớn trong số này là do các cánh đồng cũ tái tạo lại một cách tự nhiên. Ông Benayas cho hay các mô hình trồng rừng do tái tạo lại từ rừng cũ sẽ duy trì ít nhất đến năm 2030.
Tuy nhiên, nông thôn bị bỏ hoang trên diện rộng đã góp phần vào sự hồi sinh của các loài ăn thịt ở châu Âu như sói, gấu nâu và linh miêu.
Ở Tây Ban Nha, loài sói Iberia đã hồi sinh từ 400 cá thể lên hơn 2.000 con. Nhiều con được tìm thấy đang cư trú tại các ngôi làng ma của Galicia.
Năm 2020, một con gấu nâu được phát hiện lần đầu tiên sau 150 năm ở Galicia.
Tầm nhìn về tương lai trong thời kỳ hậu đỉnh cao dần thay đổi. Dân số nhỏ tập trung nhiều vào các trung tâm đô thị. Phía bên rìa trung tâm, sự bỏ hoang tạo cơ hội tái sinh và phát triển cho những loài động vật hoang dã.
