Dân cần Bộ Công Thương giúp mở thị trường

Câu chuyện “Nhân viên Bộ Công Thương bán dưa giúp dân” đã nhận được sự quan tâm, tranh luận của nhiều bạn đọc.

Trước tình hình ùn ứ dưa hấu tại cửa khẩu Lạng Sơn, nhân viên Bộ Công Thương đã mua một xe dưa hấu đem về bán tại trụ sở bộ để chia sẻ khó khăn với nông dân và thương lái.

Từ việc nhân viên Bộ Công Thương giúp nông dân bán dưa, vấn đề được đặt ra ở tầm mức cao hơn. Bộ Công Thương là đơn vị được giao nhiệm vụ chính trong việc tìm đầu ra cho các mặt hàng xuất khẩu của VN trên quy mô quốc gia (xúc tiến thương mại), nói nôm na tức là người tiếp thị sản phẩm, thì việc cần làm hơn không phải là giúp bán lẻ sản phẩm ngay tại sân nhà để giải quyết tình trạng ùn ứ mà là tìm đầu ra cho dưa hấu.

Thay vì có những kế hoạch phát triển từng ngành hàng cụ thể để có chiến lược quảng bá hiệu quả tại các thị trường quan trọng trong dài hạn, thông tin xúc tiến thương mại của Bộ Công Thương lại cho thấy tính chất mùa vụ và kém hiệu quả.

Cửa khẩu Tân Thanh từ nhiều năm nay năm nào cũng xảy ra ùn tắc nông sản xuất khẩu ít nhất một hai lần nhưng chưa có cách giải quyết rốt ráo. Buôn bán tiểu ngạch không hợp đồng đầy rủi ro, thất thoát thuế cho Nhà nước xảy ra bao nhiêu năm qua mà chưa có cách nào chấn chỉnh hiệu quả.

Bộ NN&PTNT cũng không thể đứng ngoài cuộc khi không có quy hoạch hay định hướng cho nông dân trong sản xuất.

Sản xuất tự phát, manh mún, tiếp thị yếu kém dẫn đến đầu ra nông sản VN bấp bênh hết năm này qua năm khác. Không chỉ có dưa hấu mà còn thanh long, vải, lúa gạo, cao su... cũng ở tình trạng dư thừa.

Hình ảnh người dân bán thanh long, vải... với giá rẻ như cho khi thu hoạch rộ là chuyện thường những năm qua, và mấy năm gần đây năm nào Chính phủ cũng phải mua lúa gạo tạm trữ.

Trong cuộc họp khẩn vì xuất khẩu nông sản giảm mạnh hồi cuối tháng 3 vừa qua, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát phải thừa nhận rằng không thể đứng yên đợi giá lên và ông sẵn sàng xách vali lên đi cùng các hiệp hội và doanh nghiệp để tìm kiếm thị trường.

Nhìn cách tiếp thị của các quan chức nước ngoài khi muốn đưa hàng vào VN mới thấy sự chuyên nghiệp cũng như hiệu quả của họ.

Hồi tháng 3 vừa qua, ông Gerry Ritz, Bộ trưởng Nông nghiệp và thực phẩm Canada, đã đến VN để tiếp thị thịt bò. Trong buổi gặp gỡ doanh nghiệp báo chí VN, ông bộ trưởng Canada không ngần ngại quảng bá hết lời cho chất lượng thịt bò Canada.

Trước đó, nhiều quan chức cấp chính phủ và bộ nông nghiệp Nhật Bản, Mỹ, Úc đã đến VN để tiếp thị cho nông sản nước họ. Ấn tượng nhất có lẽ là hình ảnh bà Christine Gregoire, thống đốc bang Washington (Mỹ), khi đến VN để tiếp thị khoai tây hồi năm 2010.

Đích thân bà Christine Gregoire đeo tạp dề giới thiệu và cầm gói khoai tây chiên đi tới từng bàn mời từng người ăn thử. Tới đâu bà cũng niềm nở chào hỏi, lấy thông tin nghề nghiệp những người bà tiếp xúc và mời họ ăn những lát khoai tây chiên vàng.

Còn bà Trương Thị Đồng, Giám đốc Công ty Trung Đồng (Đồng Nai), nhớ mãi về cách bán hàng mà người Úc dành cho công ty bà.

Trước năm 2012, VN hầu như chưa nhập khẩu bò sống từ Úc về giết mổ trong khi nước này đang cần đầu ra do Indonesia (nước nhập khẩu bò nhiều nhất từ Úc) đang tạm ngưng. Khi biết một công ty nhỏ của VN đang có ý định nhập khẩu bò, đích thân thống đốc một bang của Úc đã mời hai vợ chồng bà Đồng sang thăm vùng nuôi bò và ra tận sân bay đón.

Trung Đồng là đơn vị đầu tiên của VN nhập khẩu bò sống từ Úc về VN vào năm 2012. Và chỉ sau vài năm, VN đã trở thành nước nhập khẩu bò Úc nhiều thứ hai thế giới với gần 200.000 con mỗi năm.

Bán giúp một vài chục tấn dưa ùn ứ tại cửa khẩu cũng giống như mua tạm trữ lúa gạo không thể giải quyết vấn đề của nông nghiệp và nông dân VN.

Các chuyên gia nông nghiệp đã nhiều lần nêu ý kiến, đó là phải xây dựng lại chuỗi nông sản có sự gắn bó chặt chẽ của doanh nghiệp và nông dân, doanh nghiệp trong nước với nhà nhập khẩu nước ngoài bằng hợp đồng. Sản xuất theo tín hiệu thị trường, phân phối đồng đều lợi ích giữa các khâu trong chuỗi giá trị chính là giải pháp căn cơ để phát triển nông nghiệp VN cả về lượng và chất.

Nhưng để làm được điều đó, Bộ Công thương, Bộ NN&PTNT phải là những nhà tạo lập chính sách, là trọng tài, là nhà tiếp thị cấp quốc gia, chứ không phải là người bán hàng theo thời vụ.