Đại học Mỹ thuật Việt Nam gửi đơn khiếu nại

Cuốn sách Bách niên bách vấn - 100 câu hỏi về lịch sử trường mỹ thuật Đông Dương của TS Trần Hậu Yên Thế và TS Phạm Long, do NXB Thế giới và Omega + phối hợp xuất bản. Omega+ dự kiến tổ chức Tọa đàm giới thiệu sách chiều ngày 17/11.

Tuy nhiên, ngày 17/11, PGS.TS Trang Thanh Hiền - đại diện cho tập thể cán bộ Đại học Mỹ thuật Việt Nam - đã gửi đơn khiếu nại về nội dung cuốn sách đến Nhà xuất bản (NXB) Thế giới, yêu cầu dừng phát hành cuốn sách, hủy buổi giới thiệu sách.

Sự kiện giới thiệu sách. Ảnh: Omega+.

Bất đồng về lịch sử, đề nghị tạm dừng phát hành

Thông cáo báo chí của Omega+ ghi: “Bách niên bách vấn: 100 câu hỏi về lịch sử Trường Mỹ Thuật Đông Dương - Cuốn sách vén mở bức màn lịch sử của Trường Mỹ thuật Đông Dương. Đây là một ấn phẩm cô đọng nhưng toàn diện của Trường Mỹ thuật Đông Dương, tập trung vào quãng thời gian hoạt động 21 năm từ năm 1924 đến năm 1945.

Cuốn sách được viết bởi Tiến sĩ Phạm Long và Tiến sĩ Trần Hậu Yên Thế là hai nhà nghiên cứu đã có nhiều năm đồng hành, hợp tác trong các công trình về mỹ thuật Đông Dương. Với cấu trúc 100 câu hỏi - 100 câu trả lời, cuốn sách sẽ dẫn dắt người đọc đi qua toàn bộ tiến trình hình thành, phát triển, cùng những biến động của ngôi trường này".

Đơn khiếu nại của tập thể cán bộ Đại học Mỹ thuật Việt Nam - đại diện là PGS.TS Trang Thanh Hiền - nêu cuốn sách có lập luận về việc Trường Mỹ thuật Đông Dương trực thuộc, cấp dưới của Đại học Đông Dương là sai. Các cán bộ, giảng viên Đại học Mỹ thuật Việt Nam cho rằng cuốn sách gây ra những hiểu lầm nghiêm trọng về lịch sử Trường Mỹ thuật Đông Dương. Đơn khiếu nại nêu cuốn sách "thiếu tính khoa học, nhiều lập luận không được kiểm chứng".

"Sau khi đối chiếu nội dung trong cuốn sách với các nguồn tư liệu hiện có, chúng tôi nhận thấy cuốn sách này tồn tại nhiều vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tính minh bạch và chính xác của lịch sử mỹ thuật Việt Nam và lịch sử của trường Mỹ thuật Đông Dương mà nay là trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam".

Đơn khiếu nại yêu cầu đình chỉ ngay việc phát hành cuốn sách cho đến khi tác giả, đơn vị xuất bản tiến hành rà soát, đối chiếu, chỉnh sửa và bổ sung các tài liệu chứng minh tính khoa học, đồng thời yêu cầu dừng ngay buổi tọa đàm và giới thiệu sách vào chiều ngày 17/11 nhằm tránh phổ biến rộng rãi những thông tin chưa được kiểm chứng.

Cuốn sách “Bách niên bách vấn - 100 câu hỏi về lịch sử trường mỹ thuật Đông Dương”. Ảnh: Omega+.

Đơn khiếu nại đã được Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường Phạm Thị Thanh Tú ký, đóng dấu. Đơn có chữ ký của Trưởng khoa Hội họa Trần Hoàng Sơn, Trưởng khoa Điêu khắc Đoàn Văn Bằng, Trưởng phòng Đào tạo, Quản lý khoa học và Hợp tác quốc tế Giang Nguyệt Anh cùng nhiều chữ ký của các cán bộ, giảng viên nhà trường.

PGS.TS Trang Thanh Hiền cho rằng cuốn sách cung cấp thiếu các Nghị định, điều khoản, văn bản quan trọng, dẫn tới có các kết luận không đầy đủ. Theo PGS.TS, có những thông tin lịch sử trong cuốn sách của Omega+ sai lệch với thông tin lịch sử đã xuất hiện nhiều năm nay trong các ấn phẩm, kỷ yếu của Đại học Mỹ thuật Việt Nam. PGS.TS cho biết tập thể cán bộ Trường đang tập hợp thông tin, bằng chứng cụ thể để có văn bản công bố với báo chí.

NXB, nhà phát hành đang phối hợp rà soát nội dung

Sau khi nhận được đơn khiếu nại của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, ông Phạm Trần Long, Giám đốc - Tổng biên tập NXB Thế giới - đã có công văn gửi công ty Omega+ yêu cầu phối hợp cùng 2 tác giả giải trình, làm rõ nội dung nhà trường nêu ra. Đồng thời, nhà xuất bản Thế giới cũng có công văn báo cáo gửi Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch) về sự việc. Cuốn sách đã có giấy phép xuất bản, nhưng chưa có giấy phép phát hành.

"Khi có phản hồi, nhà xuất bản sẽ cân nhắc các bước tiếp theo", ông Phạm Trần Long cho biết.

Thông tin với Tri thức - Znews, Omega+ cho biết cuốn sách được thực hiện đúng quy định, tuân thủ đầy đủ quy trình và thủ tục theo Luật Xuất bản. Bản thảo trước khi đưa vào in đều đã được cấp giấy phép xuất bản hợp lệ bởi NXB Thế Giới.

Omega+ đã nộp lưu chiểu cuốn sách ngày 7/11/2025. Theo thông lệ thực tế, giấy phép phát hành thường được cấp sau khoảng 10 ngày kể từ khi nộp lưu chiểu, tức ngày 17/11, ngày tổ chức sự kiện giới thiệu sách.

"Trước thời điểm diễn ra sự kiện vài giờ, do chưa nhận được giấy phép phát hành và nhận được công văn của NXB Thế Giới liên quan đến cuốn sách, Omega+ đã chủ động hủy sự kiện. Mặc dù hoạt động giới thiệu sách mà không phát hành, kinh doanh trước khi có giấy phép phát hành không vi phạm Luật Xuất bản, Omega+ vẫn quyết định tạm dừng theo đề nghị của Nhà xuất bản Thế Giới để phối hợp rà soát, làm rõ các nội dung được nêu trong công văn", đại diện đơn vị Omega+ cho biết.

Omega+ đang khẩn trương phối hợp với các tác giả và Nhà xuất bản Thế Giới để hoàn thiện các thủ tục liên quan, đồng thời sẽ có văn bản phản hồi chính thức gửi Nhà xuất bản trong thời gian sớm nhất, theo đúng quy định pháp luật.

TS Trần Hậu Yên Thế cho rằng luận điểm "Trường Mỹ thuật Đông Dương thuộc Đại học Đông Dương" là một nhận định chính xác về mặt hành chính và pháp lý trong lịch sử giáo dục của Liên bang Đông Dương thuộc Pháp.

TS cho biết Nghị định "Về kỳ thi tuyển sinh vào các trường thuộc đại học Đông Dương 1923-1928", in trong cuốn Giáo dục Việt Nam thời kì thuộc địa qua tài liệu và tư liệu lưu trữ (1858-1945), có những điểm xác định cụ thể mối quan hệ của các trường thành viên trong hệ thống đại học Đông Dương - mà trường Mỹ thuật Đông Dương là một thành viên trong hệ thống này. TS cũng dẫn chứng thêm thông tin ủng hộ quan điểm này từ cuốn sách Thế hệ Kiến trúc sư Việt Nam đầu tiên (NXB Văn hóa - Thông tin, in năm 2008).

Tác giả Trần Hậu Yên Thế cũng đưa ra những lập luận về chữ ký, con dấu nhằm bảo vệ quan điểm của mình.

Đại học Mỹ thuật Việt Nam vừa kỷ niệm 100 năm thành lập. Đây là cái nôi đào tạo nhiều nhân tài cho mỹ thuật Việt. Ảnh: daihoc24.

GS.TS Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam - chia sẻ ý kiến dưới góc nhìn độc lập của một nhà nghiên cứu lịch sử về tranh cãi này. Ông cho biết, khi xảy ra tranh cãi về nội dung trong sách, thông thường các đơn vị sẽ tổ chức hội thảo về vấn đề tranh cãi, mời các chuyên gia về lĩnh vực đó tới phát biểu ý kiến. NXB cũng có thể thành lập hội đồng thẩm định với những cơ quan có trách nhiệm, dựa trên ý kiến hội đồng để đưa ra kết luận cuối cùng.

"Lịch sử và sử học luôn có sự chênh lệch. Lịch sử là cái xảy ra không thay đổi, còn sử học là do quan điểm của người viết, người này có tài liệu này, góc nhìn này, sẽ khác với người khác đứng từ góc độ khác, cách nhìn khác", GS.TS Vũ Minh Giang nhận định chung về các cuộc tranh cãi liên quan tới thông tin lịch sử.

GS.TS đánh giá việc sai sót, khác biệt và tranh cãi ý kiến về nội dung lịch sử trong các cuốn sách gần đây, thường do hai nguyên nhân. Thứ nhất, do công việc xuất bản chưa chú trọng đúng mức việc thẩm định nội dung. Sơ suất trong công việc biên soạn, thẩm định dễ dẫn tới những sai sót đáng tiếc.

Thứ hai, GS.TS cho rằng mỗi cuốn sách viết ra vì những mục đích khác nhau. Với những cuốn sách viết ra vì mục đích khoa học, thông thường đơn vị tổ chức bản thảo sẽ thực hiện khâu biên tập, thẩm định cẩn thận hơn; còn với các cuốn sách có mục đích khác, công đoạn này có thể sẽ chưa được chú trọng bằng.