Kể chuyện là hình thức gắn kết xã hội trong lịch sử loài người. Trước khi có sách, chúng ta đã kể những câu chuyện về cuộc sống hàng ngày, lưu lại bài học của tổ tiên hoặc đơn giản là cảnh báo cho hậu bối.
Bên cạnh những câu chuyện kể bằng hình thức truyền miệng, các nền văn minh cổ còn lưu lại dấu tích của bản vẽ trong hang động, mảnh vỏ cây… như một ví dụ sớm nhất về “chữ viết”.
 |
| Những bức vẽ trên các hang động, phiến đá, vỏ cây... là khởi sinh cho các trang sách sau này. Ảnh: Booktrust. |
Khởi nguyên của những trang sách
Người Ai Cập cổ đại là nhóm xã hội đầu tiên có ý thức chia các “trang” bằng cách dệt thân cói với nhau, đập phẳng chúng và chia thành các mảnh. Sau đó, họ cuộn chúng lại.
Đây là hình thức sơ khai cho những cuộn thông tin bằng da lừa hay cuộn giấy sau này, theo Book Trust.
Kỹ thuật cuộn tấm cói được sử dụng hàng trăm năm. Người Hy Lạp, La Mã cũng sớm áp dụng. Đến thế kỷ VIII sau Công nguyên, loài người cuộn các mảnh “giấy” quanh một miếng gỗ lớn để dễ dàng vận chuyển và lưu trữ.
Khoảng năm 600 sau Công nguyên, những hình minh họa vẽ tay tuyệt đẹp bắt đầu xuất hiện trên da. Các bức tranh đầy màu sắc, vẽ tỉ mỉ gọi là “bản thảo được chiếu sáng” và có chất lượng tốt.
Nó giúp người dân cổ đại miêu tả chân thực về cuộc sống và câu chuyện cần truyền tải. Đây là sự khởi đầu cho sách ảnh sau này.
Người Hy Lạp và La Mã cũng phát minh những viên sáp. Sản phẩm này có thể khắc thông điệp lên, sau đó cào phẳng như một cách xóa dòng thông tin cũ và viết nội dung mới, tái sử dụng nhiều lần. Phát minh trên tương tự bản phác thảo sau này.
 |
| The Epic of Gilgamesh - thiên sử thi đầu tiên của nhân loại. Ảnh: Wiki. |
Những cuốn sách đầu tiên
Dần dần, những cuốn sách thuộc sở hữu cá nhân trở nên quý giá. Bởi, chúng thường chứa đựng những thông tin quan trọng hoặc văn bản tôn giáo. Một số khác để kể lại câu chuyện lịch sử, răn đe hoặc noi gương tốt.
Thiên sử thi đầu tiên của nhân loại là Sử thi Gilgamesh (The Epic of Gilgamesh). Nó được sáng tác vào thời kỳ các quốc gia cổ Sumer và Akkad, có nhiều dị bản.
Theo các nhà nghiên cứu, The Epic of Gilgamesh ra đời từ khoảng năm 2750 đến năm 2500 truớc Công nguyên, có tuổi đời khoảng 4.500 năm.
Một số quan điểm cho rằng các cuốn sách thật đầu tiên viết trên giấy được cho là thực hiện ở Trung Quốc, tuy nhiên, không rõ thời gian cụ thể.
Người đương thời làm ra chúng bằng cách sử dụng cây dâu, gai dầu... ép và sấy khô, tạo thành giấy. Mỗi mảnh giấy có kích thước bằng tờ báo như ngày nay và được gọi là “lá”.
Cuốn sách đầu tiên được in ấn ra đời cùng cuộc cách mạng trong ngành in. Năm 1454, nhà khoa học người Đức Julian Gutenburg chế tạo ra chiếc máy in đầu tiên trên thế giới.
Sự kiện này làm thay đổi hoàn toàn cục diện của ngành xuất bản. Sách có thể được in dễ dàng hơn nhiều mà không cần chép tay hay dùng mộc bản.
Cuốn sách đầu tiên mà Gutenburg in và cũng là cuốn sách in cơ học lâu đời nhất thế giới là Kinh thánh. Sau thành công của Gutenburg, các nhà in mọc lên khắp châu Âu và mở rộng ra toàn thế giới.
Dần dần, không chỉ in những cuốn sách cỡ lớn, con người nghĩ ra những sản phẩm in nhỏ gọn, tiện lợi, mang đi khắp nơi.
Điển hình như Aldus Manutious, chủ một nhà in ở Venice, Italy, thời đó. Với mong muốn tạo ra những ẩn phẩm kinh điển bỏ túi, bất kỳ trí thức nào cũng có thể bỏ vừa chiếc cặp, Aldus đã chế thành công khuôn in ấn các cuốn sách có kích thước nhỏ gọn, dễ dàng vận chuyển tới bất cứ đâu.
 |
| Cuốn sách đầu tiên được in trên thế giới là Kinh thánh. Ảnh: Dnes24. |
Năm 1832, bìa sách đầu tiên xuất hiện. Ở Mỹ và Anh, những cuốn sách giá 1 xu vẽ, thiết kế lại từ tuyển tập truyện kinh dị được nhiều người yêu thích, trở thành trào lưu.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện để mua một cuốn sách. Vì vậy, các nhóm bạn cùng nhau mua và cho nhau mượn. Đây là hình thức câu lạc bộ sách đầu tiên trên thế giới.
Cũng trong thế kỷ XIX, các nhà xuất bản tham vọng nhắm tới đối tượng độc giả thượng lưu bằng những bìa sách cứng cáp, sang trọng.
Điều đó đã đặt ra lối suy nghĩ sách sở hữu bìa cứng, xịn đi kèm các tác phẩm tuyệt vời. Bìa mềm là văn chương hạng B kém ưa chuộng.
Đến nay, sách đã trở thành liều thuốc tinh thần không thể thiếu với con người. Hình thức trình bày và phát hành sách cũng hết sức đa dạng.
Thậm chí, năm 2020, con người không cần phải chen chúc trong các hội chợ sách, vẫn có thể tham gia hội sách trực tuyến. Công nghệ đã giúp sách đến gần hơn với độc giả.
