Cuộc khủng hoảng cung ứng toàn cầu trở lại

Theo Bloomberg, cách chống dịch gắt gao của Trung Quốc sẽ khiến các chuỗi cung ứng từ châu Á, châu Âu đến Mỹ rơi vào cảnh hỗn loạn.

Chiến lược Zero-Covid (đưa số ca nhiễm về 0) của Trung Quốc khiến các cảng biển ùn ứ. Cùng với xung đột Nga - Ukraine, điều này có thể làm chệch hướng quá trình phục hồi của kinh tế toàn cầu, vốn đã chịu ảnh hưởng bởi áp lực lạm phát.

Số ca nhiễm Covid-19 mới ở Bắc Kinh tăng mạnh làm dấy lên lo ngại rằng Trung Quốc sẽ phong tỏa thủ đô sau Thượng Hải và nhiều thành phố lớn khác.

Rơi vào cảnh hỗn loạn

Ngay cả khi Trung Quốc kiểm soát được dịch bệnh, tình trạng gián đoạn vẫn sẽ lan rộng trên toàn cầu và kéo dài nhiều năm. "Tình hình thậm chí có thể tồi tệ hơn năm ngoái", ông Jacques Vandermeiren - CEO của cảng Antwerp (Bỉ), cảng biển đông đúc thứ 2 châu Âu (tính theo khối lượng container) - cảnh báo.

Trung Quốc chiếm khoảng 12% khối lượng thương mại toàn cầu. Những yêu cầu chống dịch khiến các nhà máy và kho hàng ngừng hoạt động, hoạt động vận chuyển của xe tải bị gián đoạn, nhiều cảng biển ùn ứ.

"Một khi các hoạt động xuất khẩu được nối lại, số lượng lớn tàu sẽ cập cảng bờ tây nước Mỹ, chúng tôi cho rằng thời gian chờ có thể tăng lên đáng kể", bà Julie Gerdeman - Giám đốc điều hành của công ty phân tích rủi ro chuỗi cung ứng Everstream Analytics - cảnh báo.

Trong ngắn hạn, tình trạng tắc nghẽn sẽ gây thiệt hại đáng kể cho thương mại toàn cầu, vốn đã lao dốc vào năm 2020 và phục hồi trong năm ngoái. Về dài hạn, điều này có thể tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều công ty tìm cách chuyển mạng lưới sản xuất về nước và các quốc gia lân cận trong bối cảnh mối trường kinh doanh bất ổn.

Ngay từ trước khi Trung Quốc tái áp dụng các biện pháp chống dịch, ông Larry Fink - Giám đốc điều hành BlackRock, công ty quản lý tài sản lớn nhất thế giới - nhận định xung đột giữa Nga và Ukraine đã đặt dấu chấm hết cho "quá trình toàn cầu hóa mà chúng ta từng biết".

Hàng dài xe tải chờ để đi qua một trạm kiểm soát trên đường cao tốc ra khỏi Thượng Hải vào ngày 30/3. Ảnh: Bloomberg.

Nói với các cổ đông trong một bức thư công bố hồi cuối tháng 3, ông Fink cho rằng việc Nga tách khỏi nền kinh tế toàn cầu đã buộc nhiều chính phủ và doanh nghiệp nhìn lại sự phụ thuộc của mình vào những quốc gia khác.

Trên thực tế, xu hướng này đã nhen nhóm kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát. Vào thời kỳ đầu của đại dịch, các quốc gia trên thế giới chật vật đảm bảo nguồn cung thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) khi nguồn cung ở Trung Quốc bị gián đoạn.

Sau khi các nền kinh tế phục hồi từ đại dịch, nhu cầu tăng cao, những nút thắt trong chuỗi cung ứng đã đẩy lạm phát lên mức cao kỷ lục trong nhiều thập kỷ. Tình trạng thiếu hụt nguồn cung chất bán dẫn cũng khiến các ngành công nghiệp - từ những nhà sản xuất ôtô đến các công ty công nghệ - gặp khó.

Các công ty đang tìm cách vượt qua giai đoạn khó khăn bằng cách tăng giá. Điều này đè nặng lên túi tiền của người tiêu dùng. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, nguồn cung bị thu hẹp còn là vấn đề đáng lo ngại hơn nhu cầu hộ gia đình.

Nhà máy của Tesla Inc. ở Thượng Hải phải dừng hoạt động khoảng 1 tháng do thành phố bị phong tỏa. Vào đầu tháng, nhà bán lẻ Bed Bath & Beyond Inc. cho biết lượng hàng hóa đang trong quá trình vận chuyển ở mức cao bất thường.

Alcoa Corp. - tập đoàn nhôm khổng lồ, đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu - cho biết những trục trặc trong vận tải đã dẫn tới hàng tồn kho cao hơn. Còn Continental AG, nhà sản xuất phụ tùng xe hơi lớn thứ 2 châu Âu, đã hạ dự báo tăng trưởng sản xuất toàn cầu từ 6% xuống 4%.

Tác động kéo dài

Theo ông Wang Xin tại Hiệp hội Thương mại Điện tử Xuyên biên giới Thâm Quyến, trung tâm công nghệ của Trung Quốc chỉ bị phong tỏa trong vòng 1 tuần, nhưng các công ty xuất khẩu đối mặt với tình trạng giao hàng chậm tới 1 tháng.

Hàng dài tàu thuyền đang mắc kẹt ngoài khơi Trung Quốc. Số tàu chờ tăng lên sau khi Thượng Hải - nơi có cảng container lớn nhất thế giới - bắt đầu phong tỏa toàn thành phố hồi tháng trước.

Theo nhà cung cấp dữ liệu project44, các container nhập khẩu phải đợi trung bình 12,1 ngày trước khi hàng hóa được đưa lên xe tải và chuyển tới kho trên đất liền. Vào ngày 18/4, giá cước đã cao gấp 3 lần so với hôm 28/3.

Vận tải hàng không cũng bị ảnh hưởng. Theo Dimerco Express Corp., hàng hóa đang xếp hàng dài để được giao tới sân bay quốc tế Phố Đông Thượng Hải. Tình trạng tắc nghẽn còn lan sang Thâm Quyến bởi các chuyến hàng được chuyển hướng khỏi Thượng Hải.

Tình trạng ùn tắc tại các cảng biển trên khắp thế giới. Ảnh: Bloomberg.

Các lệnh phong tỏa cũng ảnh hưởng đến hoạt động vận tải. "Tài xế xe tải đều sợ sẽ phải cách ly 14 ngày nếu giao hàng tới nhà máy. Do đó, họ có thể bỏ qua việc giao hàng và chuyển sang làm việc khác", ông Johan Annell tại hãng tư vấn Asia Perspective bình luận.

Theo ông Donny Yang - Giám đốc vận tải đường biển của Dimerco, để giảm bớt tình trạng tắc nghẽn quanh Thượng Hải, các chuyến hàng đang được chuyển hướng đến Ninh Ba và Thái Thương.

Các nhà sản xuất từ ôtô đến thiết bị điện tử ở trung tâm tài chính của Trung Quốc đã dần nối lại hoạt động thông qua hệ thống khép kín. Theo đó, công nhân sẽ được làm việc, nghỉ ngơi và ăn uống ngay tại nhà máy.

Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã kêu gọi ưu tiên nối lại hoạt động tại 666 doanh nghiệp lớn trong các ngành như chip, công nghệ sinh học, sản xuất ôtô và thiết bị.

Tuy nhiên, khó có thể tăng cường sản xuất ngay lập tức sau thời gian phong tỏa kéo dài. Chẳng hạn, Tesla đã khởi động lại nhà máy ở Thượng Hải. Nhưng không chắc nhà máy này có thể duy trì hoạt động lâu khi nguồn cung cấp linh kiện bị hạn chế.

Các nhà máy ở Trung Quốc khó đẩy mạnh sản xuất sau thời gian phong tỏa dài. Ảnh: Bloomberg.

Theo bà Bettina Schoen Behanzin, Phó chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp thành viên đã được đưa vào "danh sách trắng", nhất là trong các lĩnh vực sản xuất, hóa chất và ôtô.

"Theo một số ước tính, việc nối lại hoạt động sản xuất theo danh sách trắng có khả năng không đạt hiệu quả, hoặc chỉ có thể đưa 30-40% lực lượng lao động trở lại các nhà máy", ông Matthew Margulies - Phó chủ tịch cấp cao phụ trách hoạt động của Trung Quốc cho Hội đồng Kinh doanh Mỹ - Trung Quốc - nhận định.