Cải cúc là một loại rau quen thuộc vào cuối đông đầu xuân. Ảnh minh họa: D.C.

Có rất nhiều vị thuốc Đông y là rễ, thân, lá, hoa của một số loài thực vật. Nhìn từ góc độ này, nhiều loại hoa quả và rau củ chúng ta ǎn hàng ngày cũng có tác dụng phòng, chữa bệnh rất tốt.

Theo lý thuyết của Đông y, khi can uất, chúng ta cần giúp gan đẩy khí lên. Mùa xuân vạn vật sinh sôi nảy nở, tràn trề sức sống, là mùa của các loại rau củ, tương ứng với khí của can tạng. Do đó, vào mùa xuân, mọi người có thể ǎn giá đỗ, hẹ, mầm đậu hà lan, ngồng tỏi, mǎng, rau mùi (ngò)…

Chúng có tác dụng đẩy khí gan rất tốt. Hay những loại hoa và quả như hoa hồng, hoa nhài và cam, quýt, bưởi, quất, trần bì… đều giúp sơ can lý khí.

Hôm nay tôi muốn giới thiệu hai loại rau có tác dụng điều trị chứng can uất rất tốt. Đầu tiên là tần ô, hay chính là cải cúc chúng ta thường cho vào lẩu. Trong các loại rau, mùi vị của tần ô rất đặc biệt, nên có người không thích; nhưng chính mùi vị độc đáo đó lại giúp sơ tiết can khí.

Y học hiện đại cho rằng tần ô có mùi vị đặc biệt do chứa một loại tinh dầu có tác dụng tốt cho tiêu hóa, khai vị, giúp lưu thông khí, tǎng cảm giác thèm ǎn. Không nên xào hoặc nấu cải cúc quá lâu, tránh để tinh dầu bốc hơi nhiều.

Cần lưu ý, tần ô có tác dụng bôi trơn, nên dễ khiến phân lỏng, do đó người bụng dạ yếu, hay bị tiêu chảy không nên ǎn nhiều.

Loại rau th hai tôi muốn giới thiệu là hải đới [1], Đông y gọi là côn bố. Hải đới có công dụng giải uất kết cực kỳ tốt. Như đã trình bày, khi khí uất kết trong cơ thể lâu và nặng sẽ dễ hóa hỏa, khí ứ trệ dễ gây nổi sần, nang, v.v…

Hải đới chuyên trị những nốt sần này, vì nó giúp làm mềm các vật cứng, tiêu tán đi các thứ đọng. Do đó, ngày xưa người ta dùng hải đới để chữa bướu, nhọt, kết hạch… Cũng có thể dùng nó để điều trị tǎng sản tuyến vú.

Tuy nhiên, hải đới có tính hàn, người lạnh bụng không nên ǎn nhiều. Hơn nữa, hải đới và tần ô đều là thực phẩm có hàm lượng natri tương đối cao, đặc biệt là hải đới giàu iod, natri.

Chính vì vậy, người huyết áp cao, mắc bệnh cường giáp hoặc phụ nữ có thai và cho con bú không nên ǎn nhiều hai loại rau này, lượng iod cao sẽ làm bệnh tình thêm nghiêm trọng, đi vào cơ thể em bé hoặc thai nhi và ảnh hưởng đến chức nǎng tuyến giáp của chúng.

Mọi người có thể thể nấu món xúp ngân nhĩ tảo biển: Rửa sạch và thái nhỏ 50g hải đới, ngâm 20g ngân nhĩ, đợi nở rồi cho vào cùng hải đới, thêm nước, đun sôi với lửa lớn, sau đó ninh trong lửa nhỏ cho đến khi sánh lại thành xúp, ǎn khi còn nóng, vừa giúp chữa can uất, vừa bổ tỳ - thận.

[1] Loại tảo dẹt bám vào tảng đá ngoài biển, tên khác là hải côn bố, luân bố.