Một ngày nắng vàng như mật của tháng tám, tôi chợt thấy trên quang gánh đơn sơ của cô bán hàng rong nơi cuối phố có vài ba quả thị bé xinh xinh, vàng bóng, tròn trĩnh... Lâu lắm rồi, tôi mới thấy thức quả chân quê, mộc mạc kia trong lòng phố thị ồn ã, tấp nập. Nơi người ta vẫn bị những trái táo đỏ au, hay những trái dưa vàng, nho Mỹ quyến rũ.
Mỗi năm, thị chỉ có một mùa, dĩ nhiên cơ hội được cầm trên tay thứ quả thơm thảo ấy cũng hiếm hoi hơn. Nhưng đó không phải là lý do chính để thứ quả này bị chìm khuất giữa những ồn ào tấp nập của phố phường.
Xưa nay, thị vốn là thứ quả để “chơi”, để "ngửi", chứ không phải để “ăn”. Các bà, các mẹ đi chợ, thường mua đôi ba trái về làm quà, đón tay cho trẻ con. Qua ngày hôm sau, thậm chí sang đến ngày mốt, lũ trẻ mới nặn cho quả thị mềm, rón rén ăn từng chút một.
 |
| Những quả thị mộc mạc, đôi lúc vẫn xuất hiện ở phố đông. Ảnh: Thegioitiepthi.vn. |
Sau cái vị ngọt nơi đầu lưỡi, chất nhựa trong quả vẫn còn, chát xít ở chân răng. Vui vui, lũ trẻ chúng tôi cũng chỉ ăn được một hai quả là chán. Đã thế, hạt thị cứ trơn tuồn tuột, chẳng khác nào hạt hồng, ăn không cẩn thận là hóc như chơi. Giờ đây, khi ngồi nhớ lại những câu chuyện cũ, mấy chị em lại thương một thời ấu thơ còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nơi lũ trẻ dỗ dành những hồn nhiên bằng thức quà mộc mạc, thơm thảo trong vườn.
Chơi chán rồi mới mang ra ăn, nên quả thị vốn để làm đồ chơi là chính. Thỉnh thoảng, đưa nó lên mũi hít hà, mùi thơm thoang thoảng nhẹ lan vào lồng ngực. Cứ thế, tâm hồn non nớt, ngây thơ lại ước ao được thấy cô Tấm xé vỏ thị chui ra y như câu chuyện cổ.
Cứ đến mùa thị, đám trẻ con lại hí ha hí hửng đi kiếm thật nhiều dây chun, hay những cuộn len be bé, người lớn đan áo còn thừa để đan những cái giỏ xinh xắn. Giỏ thị sẽ được treo ở ngay cửa sổ, cứ mỗi lần gió đưa tới, mùi thơm giản dị, ngọt lành lại vấn vít trong nếp nhà xưa cũ.
Chị họ tôi rất khéo tay, những chiếc giỏ bằng dây chun đựng thị của bọn trẻ con trong xóm phần lớn do chị đan. Ngày chị đi lên Hà Nội học, cây thị trong vườn đang chín rộ. Chị ngồi đan tới khuya vẫn không đủ phần cho đám em út khắp xóm. Bức thư đầu tiên gửi về nhà, chị nói nhớ chúng tôi, nhớ mùi thị thơm quá đỗi.
Cứ tới gần Trung thu, tôi lại năn nỉ bà cho đi chợ cùng. Hết sà vào hàng đồ chơi để ngắm lồng đèn, lại lân la sang hàng bánh kẹo để thòm thèm với những bánh nướng, bánh dẻo bóng bẩy và ngon mắt. Mấy quả hồng đỏ au, mòng mọng, dăm quả bưởi căng tròn càng khiến người ta thêm háo hức. Đêm rằm đã đến thật gần.
Mãi tới khi hai bà cháu ra tới hàng rau, tôi mới thấy những quả thị tròn lẳn nằm ngoan trong thúng. Ở chợ, chúng thường bị hắt hủi, chẳng bao giờ được xếp cùng với hồng, với bưởi cùng cam. Cũng chẳng ai có chủ ý hái thị ra chợ bán, chẳng qua nhà có sẵn cây, để rụng thì phí, nên mới bán chúng cùng mớ rau, hay dăm cân cà pháo.
 |
| Quả thị gắn với nhiều kỉ niệm thơ ấu ở làng quê. Ảnh: Baoquangbinh.vn. |
Thế nhưng, năm nào phá cỗ, những quả thị vàng ươm, với lớp vỏ căng bóng cũng được sánh vai cùng hồng, cùng bưởi. Mấy đứa con gái cầm quả thị nâng niu trên tay như thể nó là hiện thân của mặt trăng tròn vành vạnh trên cao. Phá cỗ xong, những quả thị được cất từ mấy hôm trước mới được đem ra ăn. Có quả đã héo, vỏ nhăn nheo hết cả.
Giờ đây, về chợ quê, chẳng mấy khi tôi thấy người ta bán thị. Những cây thị già trong làng đã không chịu nổi mấy trận bão lớn, gãy đổ hết cả. Người ta cũng chẳng thiết tha mà trồng lại cây non. Thế nên, màu vàng ươm của chúng cứ vắng dần trong phiên chợ cũ.
Dạo này ở phố, người ta bán những quả thị bằng sáp thơm. Cũng màu vàng ấy, nhưng hương thơm xa lạ quá. Nó cứ găn gắt, lẫn mùi của nhựa và xộc thẳng lên mũi, ngửi lâu lại thấy đau đầu. Làm sao thứ đồ trang trí nhân tạo ấy thay thế được thứ hương thoảng thoảng, lẫn cả mùi nhựa cây của một thời ấu thơ.
Thấy những trái thị thơm, theo đôi quang gánh hay chòng chành trên chiếc xe đạp cũ vào trong phố. Tôi vừa háo hức, vừa bồi hồi. Trong gánh hàng của người phụ nữ chân chất vừa nói chuyện với tôi, có rất nhiều quả thị còn xanh. Hỏi ra mới biết chị hái chủ yếu để bán cho các bà, các cô thắp hương hay bày lên bàn thờ, chứ trẻ con bây giờ chẳng đứa nào ăn thị.
Loanh quanh trong phố, tôi mua vài quả thị, mấy trái hồng trứng cát, cùng cặp bánh nướng, bánh dẻo cổ truyền với nhân thập cẩm. Những kí ức chập chờn của tuổi thơ cứ theo đó trở về.
