Chỉ mới hơn một tháng tuổi, Mem đã được ông bà nội đưa về quê. Quê nội của Mem nằm bên sông Đáy. Khi đến đoạn đê đầu làng, bố Thuật dừng xe để bà nội bế Mem ra khỏi xe cho Mem nhìn rõ làng của Mem từ trên đê và nói với Mem: “Đây là làng mình cháu nhé”.
Từ lúc ra đời đến hôm đó Mem mới thấy được làng mình. Một ngôi làng bình yên ở một phía con đê, cây cối xanh um và cánh đồng rộng đến tận chân trời. Phía bên kia con đê là sông Đáy. Mem đã từng nghe ông nội kể rất nhiều chuyện về con sông chảy qua làng.
Mem hỏi bà nội: Sao đây lại gọi là quê nội hở bà?
Bà nội bảo: Vì đây là quê của bố Thuật.
Mem lại hỏi: Bố cháu sinh ra và lớn lên ở đây hở bà?
Bà nội nói: Bố cháu không sinh ra và lớn lên ở đây. Nhưng ông nội của cháu sinh ra và lớn lên ở đây. Đây là quê nội của ông nội cháu thì cũng là quê nội của bố Thuật và của cháu.
Mem lại hỏi: Thế trước ông nội thì ai ở đó?
Bà nội nói: Trước ông nội là cụ nội.
Mem lại hỏi: Thế trước cụ nội là ai hở bà?
Bà nội nói: Trước cụ nội là kỵ nội.
Mem lại hỏi: Thế trước kỵ nội là ai hở bà?
Bà nội cười: Bà cũng không biết nữa.
Mem lại hỏi: Thế kỵ nội, cụ nội đang sống ở trong làng hở bà?
Bà nội trầm ngâm nói: Các kỵ nội, các cụ nội không còn ở trong làng nữa.
Mem lại hỏi: Thế kỵ nội, cụ nội sống ở đâu?
Bà nội nhìn ra cánh đồng rộng lớn và nói: Các kỵ, các cụ già và mất đi, bây giờ các kỵ, các cụ yên nghỉ trên cánh đồng làng mình...
Mem chưa thể nào hiểu hết những gì bà nội nói. Nhưng Mem cảm thấy ngôi làng thân thương lạ lùng. Khi về đến nhà, bà nội đặt bánh và hoa quả lên ban thờ. Ông nội thắp hương chắp tay vái lạy.
Bà nội bế Mem đến trước ban thờ và nói: “Đây là cháu Nguyễn Quang Diệu (cu Mem). Hôm nay, chúng con đưa cháu về báo cáo với tổ tiên. Chúng con cầu xin tổ tiên phù hộ cho cháu Nguyễn Quang Diệu mạnh khỏe, thông minh và trở thành người có hiếu với gia đình và là người tốt của xã hội”.
Mem thấy bà nội đang nhìn lên ban thờ và nói chuyện với ai đấy. Nhưng Mem không nhìn thấy ai trên đó mà chỉ thấy những bức di ảnh cùng khói hương thơm ngát. Mem thấy những người già trong khung ảnh trên ban thờ nhìn Mem yêu thương, ấm áp và che chở.
[...]
 |
| Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều và cháu nội (cu Mem trong truyện) trong một lần về thăm làng Chùa gần đây. Ảnh: FBNV. |
Với Mem, ngôi làng có tên làng Chùa là quê nội, còn với Kya thì đó là quê ngoại của mình. Thấy anh Mem kể chuyện về quê nội, Kya định nói Kya còn về quê trước cả Mem nhưng rồi Kya lại không nói nữa.
Kya không bao giờ hình dung ra quê ngoại như vậy. Những ngôi nhà nhỏ bình yên, cánh đồng lúa nước rộng lớn, dòng sông Đáy dài vô tận, những ao hồ nở đầy hoa sen. Đấy là quê nội của anh Mem. Còn quê nội của Kya là bang Texas xa xôi tận nước Mỹ. Nhưng bây giờ, các cụ nội, bà nội Kya không sống ở Texas mà sống ở bang Ohio.
Mẹ Ngân kể khi mẹ Ngân còn nhỏ, cứ vào dịp nghỉ hè là ông bà ngoại lại đưa bác Thuật và mẹ Ngân về quê. Ông ngoại thường đưa bác Thuật và mẹ Ngân ra đê thả diều và lấy lá dứa dại làm những chiếc chong chóng và làm những kèn lá dứa thổi vang trên mặt đê trong những chiều mùa hạ.
Khi từ quê ngoại trở về nước Mỹ, Kya cảm thấy mình giàu có vì có thêm một quê hương. Kya sẽ bắt mẹ Ngân kể thật nhiều chuyện về quê ngoại cho Kya nghe.
Về Mỹ, Kya sẽ kể cho các bạn biết Kya vừa có một chuyến đi rất xa để đến một ngôi làng ở Việt Nam mà có lẽ chẳng người Mỹ nào biết. Đấy chính là quê nội của mẹ Ngân và là quê ngoại của Kya bây giờ.
Sau nhiều tháng trở về Mỹ, thi thoảng Kya lại mơ thấy mình đang ở quê ngoại. Tỉnh giấc, Kya chỉ muốn ngủ tiếp để lại được mơ trở về quê ngoại.
Thế mà có lúc thấy Kya tỉnh giấc trong đêm, mẹ Ngân không biết Kya vừa mơ về quê ngoại, lại bảo Kya: “Con cún con ngủ đi chứ. Ngủ đi để mai mẹ còn đi làm”.
Những lúc như thế, Kya tự hỏi: “Mẹ Ngân có hay mơ về quê ngoại như Kya không nhỉ?”. Và chỉ vừa đặt câu hỏi trong đầu thì Kya đã ngủ thiếp đi cho tới tận sáng hôm sau.
