 |
| Tranh minh họa I Who Have Never Known Men trên The New Yoker. |
Vòng đời của một cuốn sách thường bắt đầu với việc được xuất hiện rầm rộ trong tuần ra mắt, nhận được một số bài phê bình và góp mặt tại hội sách, sau đó dần chìm vào quên lãng nếu không được trao giải thưởng. Nhưng có một dạng ngoại lệ. Một số tác phẩm nằm trong quên lãng bất ngờ "hot" trở lại.
Tái bản sách đúng thời điểm
Có lẽ ví dụ nổi bật nhất trong năm nay là thành công bùng nổ của tiểu thuyết phản địa đàng mang màu sắc nữ quyền I Who Have Never Known Men của Jacqueline Harpman. Xuất bản lần đầu bằng tiếng Pháp năm 1995, tác phẩm kể về một cô gái bị giam giữ dưới lòng đất cùng 39 phụ nữ khác, lớn lên trong cảnh tù đày, rồi được thả ra khi thế giới hậu tận thế đã trở nên hoang tàn.
Câu chuyện được dịch sang tiếng Anh năm 1997 và thất bại thảm hại. Bản tiếng Anh bị bỏ mặc với cái tên The Mistress of Silence và doanh số toàn cầu chỉ đạt một hoặc hai bản mỗi năm.
Ba thập kỷ sau, tác phẩm bất ngờ bán được 275.000 bản trên toàn thế giới trong năm nay, tăng 143% so với năm 2024. Tác phẩm xuất hiện trong danh sách “phải đọc” của Service95, câu lạc bộ sách do Dua Lipa sáng lập, và là một trong những đầu sách được bàn tán sôi nổi nhất trên TikTok.
Sự hồi sinh của I Who Have Never Known Men có cả sự may mắn và tính toán chiến lược. Nhà xuất bản Vintage Classics đã tái bản tiểu thuyết này bằng tiếng Anh vào năm 2019, dịch lại, thiết kế bìa mới và khôi phục nhan đề gốc.
Như Nick Skidmore, giám đốc xuất bản của Vintage, giải thích, lần tái bản diễn ra “ngay sau lễ nhậm chức của ông Trump… vào thời điểm đó, thể loại phản địa đàng nói chung đang bán rất chạy”.
Cũng theo Skidmore, tác phẩm của Harpman đánh trúng vào tâm lý hoang mang của dư luận lúc đó: “Rất nhiều người không biết chúng ta đang ở đâu… và họ tìm đến văn chương với hi vọng có lời giải thích”.
Dịch thuật giúp hồi sinh các tác phẩm
Một yếu tố quan trọng khác là bản dịch mới. Dịch giả Ros Schwartz nhận ra bản dịch đầu tiên của bà vào thập niên 1990 đã bỏ lỡ giọng kể của người trần thuật, đồng thời truyền tải ngôn ngữ mang tính bác học và xa lạ với trải nghiệm của một nhân vật chính non nớt. “Tôi nhận ra mình đã dịch từ ngữ chứ không phải giọng văn của nhân vật”, bà nói.
Thực tế, một số lượng đáng kể các tác phẩm thành công gần đây đều là sách dịch. Dịch thuật có thể mở khóa tiềm năng tác phẩm, trao cho câu chuyện một giọng nói mới và một lượng độc giả mới.
 |
| Những cuốn sách bất ngờ trở thành hiện tượng thời gian vừa qua. Ảnh: The Guardian. |
Cuốn tiểu thuyết châm biếm của Vincenzo Latronico Perfection về một đôi trí thức đầy tham vọng đã dần bóp méo cuộc sống của mình do theo đuổi “sự hoàn mỹ” là một ví dụ như vậy.
Xuất bản bằng tiếng Italy năm 2022, câu chuyện không tạo được tiếng vang tại quê nhà. Chỉ đến khi Fitzcarraldo Editions phát hành bản tiếng Anh vào tháng 2 năm nay , tác phẩm mới trở thành một hiện tượng, thậm chí còn được lọt vào danh sách rút gọn của Giải Booker Quốc tế.
Trong những tuần đầu sau khi bản tiếng Anh ra mắt, tác giả Latronico nhận được chia sẻ từ nhà xuất bản rằng tác phẩm được một người nổi tiếng giới thiệu trên Instagram.
Latronico chia sẻ cảm giác lạ lùng khi “phần lớn độc giả của tôi không đến từ nền văn hóa mà tôi thuộc về” và “thành thật mà nói, tôi nghĩ bản dịch tiếng Anh còn hay hơn bản tiếng Italy”. Tác giả tin rằng sự khác biệt trong hai bản dịch phần nào giúp câu chuyện của ông bùng nổ ở London và New York.
Sách là nơi trú ẩn tinh thần
Không phải mọi tác phẩm thịnh hành đều u ám hay mang tính châm biếm đả kích, một số tác phẩm được đón nhận vì đã trở thành liều thuốc cho tâm hồn. Mary Mount, biên tập viên tại nhà xuất bản Picador, cho rằng sự nổi tiếng toàn cầu của tác phẩm Nhật Bản Before the Coffee Gets Cold bắt nguồn từ chủ nghĩa thoát ly.
Cuốn sách đưa người đọc quay ngược thời gian đã xây dựng được một cộng đồng người hâm mộ trung thành kể từ khi ra mắt, bán chạy khắp thế giới và lan tỏa đều đặn qua các cộng đồng độc giả trực tuyến. “Kawaguchi đã tạo ra một thế giới mà bạn muốn quay trở lại,” Mount nói.
Đến nay, Before the Coffee Gets Cold đã bán được hơn một triệu bản trên toàn cầu và là tác phẩm dịch thuật ăn khách trong ba năm liên tiếp. Doanh số tác phẩm thậm chí tăng gấp bốn lần vào năm 2022 khi nhiều người đọc loạt sách này trong lúc ngồi nhâm nhi một tách cà phê.
Những năm gần đây, nhiều nhà xuất bản và thương hiệu sách đã xây dựng các chương trình riêng nhằm khai quật những tác phẩm kinh điển bị lãng quên.
“Đó là cả một nghệ thuật… Bạn phải đưa cuốn sách trở lại đúng thời điểm. Trên bàn làm việc của tôi có nhiều tác phẩm mà tôi biết là có thể và nên tìm độc giả mới. Tuy nhiên, tất cả đều phải kiên nhẫn chờ đợi đúng hoàn cảnh, có thể là một cái cớ trên truyền thông, một xu hướng thiết kế, sự ủng hộ của người nổi tiếng hay một kế hoạch được dàn dựng thành công”, Skidmore nói.
Nhưng nếu phải đưa ra một điểm chung xuyên suốt câu chuyện này, thì đó là tính khó đoán. “Không có công thức chính xác nào cho thành công” Schwartz nói.
Nhà văn Latronico cũng có suy nghĩ tương tự: “Tôi hoàn toàn không kỳ vọng gì khi viết cuốn sách này. Tôi đang cố tự nhắc mình rằng chuyện như thế này không xảy ra hai lần”.
Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews
Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.
Trân trọng.
