Bi kịch tuổi teen chấn động và sự bùng nổ của những ông lớn công nghệ

Những giây phút cuối đời cậu bé 16 tuổi Ian Ezquerra là dành cho Snapchat. Bề ngoài, cậu thiếu niên vui vẻ, học giỏi và là thành viên trong đội bơi lội của trường. Tuy nhiên, khi thời gian sử dụng mạng xã hội tăng lên, thì sự lo lắng của cậu cũng vậy.

Bà Jennifer Mitchell không biết Ian đang xem nội dung nguy hiểm, thậm chí không phù hợp với người lớn, trên nhiều nền tảng khác nhau.

“Có những thay đổi nhỏ trong hành vi của con trai mà tôi không nhận ra vào thời điểm đó. Tuy nhiên, nó hay nói những điều như: ‘Con là một gánh nặng’”, bà kể lại.

Vào tháng 8/2019, Ian được phát hiện đã tử vong. Cảnh sát kết luận đây là vụ tự tử, nhưng bà Mitchell nói con trai bà chết khi thực hiện thử thách trực tuyến.

Theo Financial Times, câu chuyện của Ian củng cố thêm bằng chứng cho thấy sự suy giảm sức khỏe tâm thần đáng lo ngại của trẻ em.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), tỷ lệ tự tử của người trong độ tuổi 10-19 tăng 45,5% trong khoảng thời gian 2010-2020. Khảo sát vào tháng trước cho thấy gần 1/3 cô gái tuổi teen nghiêm túc cân nhắc tự kết liễu đời mình, tăng từ 1/5 vào năm 2011.

Nhiều bậc cha mẹ và các nhà lập pháp đổ lỗi cho các công ty truyền thông xã hội, khi cho rằng họ phát triển những sản phẩm gây nghiện cao, khiến giới trẻ tiếp xúc với thứ độc hại gây hậu quả trong thế giới thực. Ngược lại, các công ty phản đối, lập luận công nghệ cho phép mọi người xây dựng mối quan hệ và có lợi cho sức khỏe tâm thần.

Một số chuyên gia chỉ ra nhóm nghiên cứu đáng chú ý: Sự phổ biến của điện thoại thông minh, Internet tốc độ cao và các ứng dụng truyền thông xã hội đang thay đổi cách suy nghĩ của trẻ em và làm gia tăng chứng rối loạn ăn uống, trầm cảm và lo lắng.

Tuy nhiên, họ cũng nói bằng chứng hiện chưa rõ ràng và cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên mang nhiều sắc thái hơn.

Chưa có kết luận rõ ràng

Phòng khám Hackensack Meridian Health’s Carrier - khuôn viên rộng lớn với bộ phận chăm sóc sức khỏe tâm thần nội trú dành cho thanh thiếu niên - đang ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng này. Danh sách chờ tăng lên trong 3 năm qua, ngày càng dài hơn do đại dịch Covid-19, dẫn đến việc tiếp cận giường bệnh tại các cơ sở chăm sóc ngoại trú chậm trễ hàng tháng.

Cậu bé Ian Ezquerra và mẹ Jennifer Mitchell. Ảnh: Financial Times.

“Chúng tôi chứng kiến rất nhiều trường hợp trầm cảm, lo lắng, có ý định tự tử, rối loạn ăn uống và tự làm hại bản thân”, tiến sĩ Thomas Ricart tại Carrier cho biết. “Trẻ em tới và nói về việc bị bắt nạt trên mạng xã hội, sử dụng phương tiện truyền thông xã hội và hệ quả của nó. Đại dịch cũng tác động tới gia tăng căng thẳng nói chung và sàng lọc sức khỏe tâm thần”.

Suốt nhiều thập niên từ khi Facebook ra mắt vào năm 2004, hàng loạt nghiên cứu ra đời khám phá mối liên hệ giữa mạng xã hội và sức khỏe tâm thần.

Một đánh giá về 68 nghiên cứu liên quan đến nguy cơ sử dụng mạng xã hội ở người trẻ tuổi xuất bản vào tháng 8/2022 bởi Tạp chí Quốc tế về Nghiên cứu Môi trường và Sức khỏe Cộng đồng đã xem xét 19 bài báo về chứng trầm cảm, 15 bài báo về chế độ ăn uống và 15 bài báo về vấn đề tâm lý.

Báo cáo lưu ý thanh thiếu niên càng dành nhiều thời gian trực tuyến thì mức độ trầm cảm và các hậu quả khác càng cao, đặc biệt ở những người dễ bị tổn thương nhất.

Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu phản bác điều đó. Họ nêu bật việc thiếu dữ liệu khoa học chứng minh mối liên hệ giữa gia tăng sử dụng mạng xã hội và tình trạng sức khỏe tâm thần. Họ chỉ ra một số nghiên cứu cho thấy thanh thiếu niên có thể hưởng lợi từ mạng xã hội nếu sử dụng ở mức vừa phải.

Giới chuyên gia cũng nhận định câu trả lời có thể nằm ở dữ liệu do các công ty nắm giữ, khi họ sử dụng dữ liệu đó để cải thiện thuật toán.

Gia đình Ian đứng sau một trong 147 vụ kiện đệ trình chung tại Mỹ chống lại Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat và YouTube. Tổng thống Joe Biden cáo buộc ngành công nghiệp này thử nghiệm trên “con cháu chúng ta” và muốn Quốc hội Mỹ thông qua luật ngăn các công ty thu thập dữ liệu cá nhân người dùng chưa đủ tuổi.

Đã siết chặt, nhưng liệu có đủ?

Dù hiện tại các công ty đang tránh được những quy định nghiêm ngặt, mọi chuyện có lẽ sắp thay đổi. Các nguyên đơn trong vụ kiện đệ trình lên tòa án liên bang ở Oakland, California, lập luận các công ty hiểu sản phẩm của họ gây hại cho sức khỏe tâm thần trẻ em và đang che giấu thông tin đó.

Họ cáo buộc Meta - công ty sở hữu Facebook và Instagram - cũng như TikTok, Snapchat và YouTube, đã áp dụng kỹ thuật hành vi và sinh học thần kinh từ ngành công nghiệp thuốc lá và cờ bạc để khiến trẻ em nghiện sản phẩm của họ. Tuy nhiên, thật khó cho các bậc cha mẹ ngăn cấm con, khi điện thoại thông minh, mạng xã hội và Internet hiện trở nên quá phổ biến.

Meta cho biết công ty đã xây dựng khoảng 30 công cụ, gồm phụ huynh kiểm soát, tính năng khuyến khích thanh thiếu niên nghỉ giải lao và công nghệ xác minh độ tuổi. Công ty này khẳng định các nền tảng của họ xóa nội dung liên quan đến tự tử, tự làm hại bản thân và rối loạn ăn uống.

Những chính sách này được thực thi mạnh mẽ hơn sau cái chết của nữ sinh 14 tuổi người Anh Molly Russell vào năm 2017, sau khi em xem hàng nghìn bài đăng về tự tử. Kể từ đó, Meta cài đặt mặc định cho người dưới 16 tuổi để giảm nội dung nhạy cảm và đã tạm dừng triển khai Instagram Kids - sản phẩm cho người dưới 13 tuổi.

Các nền tảng truyền thông xã hội bị cáo buộc khiến người trẻ tuổi tiếp xúc với thông tin độc hại. Ảnh: Reuters.

Những ông lớn khác cũng đang hành động. Snap - công ty mẹ của Snapchat - giới thiệu tính năng kiểm soát của phụ huynh và phát triển trung tâm chăm sóc sức khỏe cho người dùng. YouTube cũng “đầu tư rất nhiều” vào các trải nghiệm an toàn cho trẻ em, như ứng dụng YouTube Kids cho trẻ em dưới 13 tuổi.

TikTok đã loại bỏ nội dung gây hại trên thanh tìm kiếm. Gần đây, mạng xã hội này thông báo tài khoản của tất cả người dùng dưới 18 tuổi sẽ tự động giới hạn thời gian sử dụng thiết bị hàng ngày là 60 phút, bên cạnh sự kiểm soát của phụ huynh.

Một số người cho rằng hành động này là chưa đủ. Họ nói cần cấm hoàn toàn người dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội và áp dụng phần mềm xác minh độ tuổi, yêu cầu giấy tờ chính thức, như hộ chiếu hoặc giấy phép lái xe.

Các công ty truyền thông xã hội đang phản bác điều này. Meta nói họ đã xóa 1,7 triệu tài khoản Instagram và 4,8 triệu tài khoản Facebook trong nửa cuối năm 2021 do không đáp ứng các yêu cầu về độ tuổi tối thiểu. Snapchat xóa 700 tài khoản chưa đủ tuổi từ tháng 4/2021-4/2022, so với khoảng 2 triệu tài khoản TikTok, theo Reuters.

Tuy nhiên, có một điều có thể sắp nghiêng về các bậc phụ huynh, đó là cuộc chiến pháp lý nhắm vào các gã khổng lồ truyền thông xã hội. Mọi phán quyết cho thấy các công ty phải chịu trách nhiệm về cái chết và thương tích với trẻ em đều có thể buộc phải xóa hàng loạt nội dung trực tuyến, gây thiệt hại doanh thu.

Ngay cả khi vụ kiện không thành công, điều này cũng đã giúp thu hút sự chú ý của công chúng vào vấn đề sức khỏe tâm thần và an toàn trên không gian mạng. Đây được coi là một trong số ít vấn đề chính trị nhận được sự ủng hộ lưỡng đảng tại Mỹ, và nhiều nơi khác.

Các bậc cha mẹ như bà Jennifer Mitchell nói họ sẽ không ngừng vận động cho đến khi các quy định cứng rắn hơn được thực thi. “Nếu tôi có thể giúp một đứa trẻ và một phụ huynh không phải trải qua nỗi kinh hoàng của tôi, thì tôi đã làm xong việc cần làm rồi”, bà nói.