CNN cho biết từ năm 1915 đến nay, khi một đầu xác ướp được phát hiện ở hầm mộ bị cướp phá ở nghĩa địa Deir el-Bersha, Ai Cập, các nhà khảo cổ học đã tranh cãi về thân thế của chiếc đầu này. Ngôi mộ thuộc về một quan chức tên Djehutynakht và vợ ông, nhưng người ta không thể chắc chắn về chiếc đầu xác ướp.
"Chúng ta chưa từng xác định được đó là ông hay bà Djehutynakht", Rita Freed, người quản lý tại Bảo tàng Nghệ thuật Boston, cho biết. Bảo tàng này là nơi lưu giữ tất cả các hiện vật được tìm thấy trong hầm mộ đó kể từ năm 1920 đến nay.
 |
| Chiếc đầu xác ướp Ai Cập 4.000 năm tuổi. Ảnh: CNN/Bảo tàng Nghệ thuật Boston. |
Giờ đây, gần 100 năm sau phát hiện trên, một nghiên cứu do FBI công bố hồi tháng 3 trên chuyên san Genes đã xác nhận chiếc đầu xác ướp là nam giới, do đó nó thuộc về vị thống đốc.
Đối với bà Freed, sự kiện này không chỉ giải đáp bí ẩn đã tồn tại suốt 100 năm qua mà còn là bằng chứng cho bước tiến trong công nghệ xét nghiệm ADN. "Giờ đây chúng ta biết là FBI đã phát triển một công nghệ có thể tái tạo được những mẫu ADN đã xuống cấp. Nếu họ có thể tái tạo mẫu ADN từ một chiếc răng 4.000 năm tuổi, họ có thể tái tạo nó từ mọi thứ", bà nói.
Tuổi thọ của chiếc đầu cùng môi trường sa mạc đã khiến việc trích xuất ADN trở nên khó khăn. Nhà khoa học về giám định tại FBI Odile Loreille cho biết ADN bị phân rã nhanh hơn trong nhiệt độ cao. Nhiều người từng tin rằng sẽ không ai có thể tái tạo ADN từ các xác ướp Ai Cập nhưng đến năm 2017, các nhà khoa học ở Đức lần đầu tiên giải mã được bộ gene của người Ai Cập cổ đại.
 |
| Lối vào hầm mộ của thống đốc Djehutynakht và vợ ông vào năm 1915. Hầm mộ nằm gần thành phố Mallawi, cách thủ đô Cairo 250 km về phía nam. Ảnh: CNN/Bảo tàng Nghệ thuật Boston. |
Chiếc đầu xác ướp được tìm thấy ở một hố sâu gần 10 m, trong ngôi mộ đã bị cướp phá. Trong quá trình lục lọi, những kẻ đào trộm mộ đã làm dịch chuyển xác ướp của hai vợ chồng. Chiếc đầu mất thân được tìm thấy bên trên quan tài của vị thống đốc. Không những vậy, trong quá trình truy tìm danh tính chiếc đầu, các nhà khảo cổ cũng gây thêm nhiều hư hại.
Bà Freed thừa nhận rằng bí ẩn được giải mã nhờ "một đối tác rất bất thường", FBI. Cơ quan Điều tra Liên bang Mỹ đã tìm đến bảo tàng.
"Chúng tôi làm việc với các bằng chứng, và bằng chứng là những vật dụng rất thường ngày vô tình có liên quan đến một vụ án", người đứng đầu bộ phần hỗ trợ ADN của FBI, ông Anthony Onorato cho biết.
Vì các bằng chứng đó thường bị đặt trong những điều kiện khắc nghiệt, FBI thấy rằng một chiếc đầu xác ướp sẽ là "bằng chứng" tốt để họ thử trích xuất ADN từ đó.
 |
| Vào năm 2009, răng của xác ướp này được Bệnh viện Massachusetts lấy ra từ chiếc đầu. Ảnh: CNN/Bảo tàng Nghệ thuật Boston. |
Bản thân nhà khoa học tại FBI không lạc quan lắm. Nhưng khi họ khoan vào những chiếc răng, lấy bột từ đó hòa tan vào dung dịch hóa học, cho chạy máy sao chép và giải trình tự ADN, họ xác định được chiếc đầu là của một người đàn ông.
