 |
| Hành lang bên trong nhà tù khét tiếng Tadmur. Ảnh: AFP |
Nhà tù Tadmur được người Pháp xây dựng trong những năm 1930 trên sa mạc nóng bỏng Syria, cách thủ đô Damascus 200 km về phía đông bắc. Trong suốt 30 năm nắm quyền, Hafez al-Assad đã trở thành nỗi ám ảnh với những người bất đồng chính kiến ở Syria. Nó đồng nghĩa với cái chết, tra tấn, khủng khiếp và điên rồ, BBC đưa tin.
Từ năm 1971 tới năm 2000, hàng nghìn tù nhân chính trị đã bị hành hạ, làm nhục hoặc hành hình ở Tadmur. Salameh Kaileh, nhà văn người Palestine từng có 2 năm thi hành án ở Tadmur, mô tả: “Không thể gọi nó là nhà tù. Phạm nhân trong các nhà tù bình thường được hưởng những quyền cơ bản nhưng bạn sẽ không có gì ở Tadmur ngoài nỗi kinh hoàng và sự sợ hãi".
Sự độc đoán và tàn bạo ở Tadmur bắt đầu năm 1970, khi các phong trào đối lập hình thành ở Syria. Huynh đệ Hồi giáo và một số đảng đối lập đòi quyền chính trị, dẫn tới hành động mạnh tay của chính quyền Assad. Cuối thập niên 70 của thế kỷ 20, 80.000 người phản đối chính quyền bị bắt giữ. Nhiều người bị xử tử hoặc chết do tra tấn. Những người may mắn hơn được tự do sau 3 đến 4 năm ngồi tù.
 |
| Phòng quản giáo bên trong nhà tù khét tiếng. Ảnh: AFP |
Vụ tàn sát đẫm máu nhất xảy ra ở Tadmur năm 1980, sau vụ ám sát hụt Tổng thống Hafez al-Assad, bố của nhà lãnh đạo Bashar al-Assad đang nắm quyền ở Syria. Một ngày sau vụ ám sát bất thành, Lữ đoàn Quốc phòng khét tiếng của Syria được chỉ huy bởi Rifaat, em trai Hafez, đã tới Tadmur bằng trực thăng. Binh lính mang súng máy tới từng phòng giam để thảm sát tù nhân.
Người ta không thể xác định chính xác số người bị chết nhưng báo cáo năm 2001 của Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết, khoảng 500 tới 1.000 người bị giết chỉ trong vài phút. Hầu hết nạn nhân đều là thành viên hoặc người bị cáo buộc ủng hộ tổ chức Huynh đệ Hồi giáo. Cơ thể họ bị chôn trong một ngôi mộ tập thể ngay bên ngoài nhà tù.
Nhà tù Tudmar được xây dựng theo hình tròn, nơi quản ngục có thể theo dõi từng phòng giam suốt cả ngày. Theo các cựu tù nhân, nhà giam có 7 sân chơi, 50 phòng giam tập thể, 39 phòng giam nhỏ và 19 phòng biệt giam nằm dưới lòng đất để trừng trị những kẻ cứng đầu. Quản ngục có thể giám sát liên tục từng phòng thông qua cửa sổ phủ đầy dây thép gai ở trần nhà.
 |
| IS phá hủy Tadmar sau khi lực lượng này giành quyền kiểm soát công trình. Ảnh: AP |
“Bên trong Tadmar, các tù nhân không được nhìn mặt nhau hay nhìn lên trên trần. Nhưng những người cùng cảnh ngộ nhận ra nhau thông qua những đôi giày. Cai ngục thường đi đôi giày đen rất đẹp nhưng một gã đi đôi màu xanh lá cây rất tàn nhẫn”, một tù nhân kể lại. Sau khi ra tù, người ta cần khoảng 1 năm để trở lại cuộc sống bình thường.
Tra tấn là thủ tục diễn ra hàng ngày ở Tadmur. Nó khiến tù nhân chết dần chết mòn trong đau đớn. Một trong những màn khiếp đảm nhất là “tiệc đón tiếp”. Cai ngục lôi tù nhân mới khỏi xe buýt chuyên chở trước khi lột quần áo và đánh đập họ. Chúng đánh khoảng 200 tới 400 lần vào chân và khắp cơ thể tù nhân. Nhiều người chết vì lễ nhập trại kinh hoàng này.
Cai ngục ở Tadmur có thể làm mọi thứ họ thích trong khi mạng sống của tù nhân hoàn toàn không có giá trị. Các tù nhân kêu cứu khi có một người nào đó sắp chết nhưng câu trả lời duy nhất họ nhận từ các quản ngục là “Chúng tao chỉ tới hốt xác”.
 |
| Những gì còn sót lại của nhà tù khét tiếng nhất Syria. Ảnh: AP |
Suốt nhiều năm tồn tại, Tadmur luôn nằm trong vòng bí mật. Những bức ảnh đầu tiên về nó được chụp sau khi lực lượng tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) chiếm đóng công trình. Trong tháng trước, IS đã phá hủy Tadmur, xóa sổ nhà tù khét tiếng nhất thế giới ở Syria.
