Tại ngôi đền Nisshinkutsu thuộc quận Mintao, thủ đô Tokyo, có một khu riêng bài trí những bài vị được viết bằng tiếng Việt. Trên ban thờ, tới nay, người ta đếm được 81 bài vị của những người Việt Nam, qua đời từ năm 2012 cho tới cuối tháng 7 năm nay.
Những người Việt chết trẻ tại Nhật Bản
Sư cô Thich Tam Tri, nữ tu tại đền Nisshinkutsu, cho biết phần lớn chủ nhân của những bài vị tiếng Việt đặt trong linh đường là sinh viên hoặc thực tập sinh Việt Nam, họ ra đi ở độ tuổi chỉ ngoài 20. Chỉ trong tháng 7 vừa qua, 4 người Việt đã tử vong.
Trong 4 người xấu số, 3 bạn trẻ là tu nghiệp sinh, người còn lại là du học sinh. Bốn người trẻ này qua đời với những nguyên nhân khác nhau, trong đó có cả tự tử.
Theo Asahi Shimbun, tình trạng du học sinh, thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài tử vong đang gia tăng tại Nhật Bản. Nhiều người trong số này chết vì làm việc quá sức, sức khỏe suy kiệt hoặc sức ép trong cuộc sống dẫn tới tự sát.
 |
| Bài vị của người Việt tại đền Nisshinkutsu. Ảnh: Asahi. |
Các chuyên gia cho rằng cần cải thiện môi trường lao động và có thêm nhiều biện pháp hỗ trợ các du học sinh và tu nghiệp sinh nước ngoài tại Nhật Bản.
Trở lại trường hợp 3 tu nghiệp sinh Việt Nam qua đời hồi tháng 7, một người tự sát ngày 15/7 sau một thời gian làm công việc liên quan tới sơn vẽ. Trước khi trút bỏ mạng sống, người này để lại thư tuyệt mệnh cho công ty nơi đang làm việc, cho em trai hiện cũng sống tại Nhật Bản, và cho cả gia đình ở Việt Nam.
"Đau đớn lắm, ở đây tôi phải chịu đựng bạo hành và bắt nạt", bức thư tuyệt mệnh có đoạn.
Trước đó, tu nghiệp sinh này đã gọi điện tâm sự với em trai hôm 14/7: "Anh cô đơn lắm. Anh chỉ toàn uống bia một mình thôi". Ngay ngày hôm sau, người ta tìm thấy xác người thanh niên trong tư thế treo cổ tại một con sông.
Một tu nghiệp sinh người Việt khác qua đời ở tuổi 31. Giấy chứng tử của người này ghi rõ tu nghiệp sinh Việt Nam qua đời do suy tim cấp tính. Một tu nghiệp sinh khác qua đời khi mới ở độ tuổi ngoài 20. Thi thể bạn trẻ này được tìm thấy khi một đồng nghiệp tìm cách đánh thức cậu trong phòng ngủ vào buổi sáng.
Nạn nhân của làm việc quá độ và căng thẳng thần kinh
Sư cô Thich Tam Tri đến Nhật Bản năm 2000, từ đó tới nay, sư cô giúp đưa ra lời khuyên cho các bạn trẻ Việt Nam tìm tới cửa Phật, cũng như giúp siêu độ cho những người Việt đã khuất.
Trong tháng 10 này, thi thể một sinh viên Việt Nam được tìm thấy trên bờ biển Hokkaido. Sư cô Thich Tam Tri đã tổ chức tang lễ cho sinh viên xấu số này.
"Tu nghiệp sinh và sinh viên kỹ thuật bị căng thẳng thần kinh rất nhiều, một phần bởi rào cản ngôn ngữ. Họ bị thiếu dinh dưỡng do thường ăn mỳ cốc để tiết kiệm tiền. Họ làm việc quá cực nhọc và hệ quả là nhiều trường hợp gặp bất ổn cả về thể chất lẫn tinh thần", sư cô Thich Tam Tri cho biết.
Phần lớn tu nghiệp sinh, du học sinh Việt Nam phải bỏ ra hàng nghìn USD để làm thủ tục du học, làm việc tại Nhật Bản. Trong thời gian lưu lại nơi đất khách quê người, các bạn trẻ làm việc "bán mạng" để kiếm tiền, tiết kiệm tới mức tối đa để gửi tiền về cho gia đình hoặc trả nợ.
Nói về những cái chết ở độ tuổi trai tráng, bác sĩ Junpei Yamamura cho biết những người khỏe mạnh ở độ tuổi 20, 30 hiếm khi tử vong một cách đột ngột. "Họ làm việc quá mức mà không nghỉ ngơi đầy đủ. Hệ quả là căng thẳng và sức ép tâm lý đã đánh gục cơ thể họ".
 |
| Thanh niên Việt Nam bỏ hàng nghìn USD để có một suất tu nghiệp tại Nhật Bản. Ảnh: Japan Times. |
Bác sĩ Yamamura từng đến Việt Nam hồi tháng 3 để gặp cụ thân sinh của một thanh niên tuổi đời ngoài 20. Người này đã phải trả 10.700 USD cho giới cò xuất khẩu lao động để có một suất làm việc tại Nhật Bản, với hy vọng kiếm tiền lấy vợ.
Thanh niên xấu số tử vong tại Miyagi cuối năm 2017. Tổ chức giúp đưa thanh niên này tới Nhật Bản nói với người cha rằng con trai ông chết vì bệnh tim. Người cha không nhận lại được gì ngoài bình tro cốt cậu con trai quá cố.
"(Các công ty Nhật) nên tuyển họ (thực tập sinh, du học sinh) với hình thức công nhân với các điều kiện hợp lý. Nhưng họ lại chỉ sử dụng những người này dưới dạng tu nghiệp sinh hay du học sinh. Hệ quả là gánh nặng đặt lên thể xác của những người Việt", bác sĩ người Nhật nói.
Bác sĩ Yamamura cho rằng những du học sinh, tu nghiệp sinh kỹ thuật Việt Nam tử vong là nạn nhân của chính sách bất hợp lý mà Nhật Bản thi hành. Ông cho rằng chính phủ Nhật cần nắm được tình trạng thực tế và có các biện pháp phòng ngừa.
Vấn đề trong chính sách lao động
Theo thống kê của bộ Tư pháp Nhật Bản, số người Việt Nam sinh sống tại nước này đã tăng bảy lần trong 10 năm qua, từ 36.131 người năm 2007 tăng lên 262.405 người vào cuối năm 2017. Hiện tượng này là kết quả của quan hệ ngoại giao ngày càng tốt đẹp giữa hai nước, cũng như xuất phát từ tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản.
Người Việt Nam sinh sống tại Nhật Bản hiện đã đông thứ 3, chỉ xếp sau Trung Quốc và Hàn Quốc. Trong số này, khoảng 123.000 người Việt tới Nhật Bản dưới dạng tu nghiệp sinh, đông nhất trong số các nước gửi tu nghiệp sinh tới học tập và làm việc ở đất nước mặt trời mọc.
 |
| Tu nghiệp sinh Việt Nam tại Nhật Bản thường làm việc quá giới hạn thời gian cho phép. Ảnh: Japan Times. |
Theo một báo cáo của Tổ chức Hợp tác đào tạo quốc tế Nhật Bản, 28 tu nghiệp sinh quốc tế đã tử vong do tai nạn, bệnh tật và các nguyên nhân khác trong năm 2016. Trong số này, 8 người chết do các bệnh về não và tim.
"Tôi cho rằng hệ thống đào tạo tu nghiệp sinh kỹ thuật có một vấn đề căn bản, nó khiến các tu nghiệp sinh rất khó để khiếu nại kể cả khi điều kiện làm việc tồi tệ hay tình trạng sức khỏe của họ không tốt", Shoichi Ibusuki, luật sư có nhiều năm làm việc với các tu nghiệp sinh kỹ thuật, nhận xét.
Ibusuki cho biết có nhiều trường hợp các tu nghiệp sinh buộc phải vay nợ để có tiền tới Nhật Bản. Các tổ chức đưa họ tới đây cấm tu nghiệp sinh tham gia tư vấn với văn phòng kiểm định tiêu chuẩn lao động hay các luật sư. Trong nhiều trường hợp khác, các tu nghiệp sinh, du học sinh phải làm việc tăng ca, vượt xa giới hạn 28 giờ/tuần theo luật định, để kiếm tiền trả nợ.
"Cần phải kiểm tra lại những hợp đồng mập mờ nguy hại giữa tu nghiệp sinh và các tổ chức, đồng thời thông báo cho tu nghiệp sinh, sinh viên và gia đình họ về các chương trình bảo hiểm bồi thường cho người lao động, cũng như các trung tâm tư vấn lao động ở Nhật Bản", Ibusuki nói.
