Ép Apple đầu tư 1 tỷ USD để bán iPhone, Indonesia được gì, mất gì?

Indonesia đã sử dụng chiến lược bảo hộ bằng cách yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa, buộc Apple phải tăng mức đầu tư từ 10 triệu USD lên 1 tỷ USD chỉ trong vòng một tháng. Ảnh: The Malaysian Reserve.

Indonesia đã giành "chiến thắng" trước Táo khuyết khi tập đoàn đồng ý tăng đầu tư vào nước này lên 1 tỷ USD, nhằm thuyết phục chính phủ của Tổng thống Prabowo Subianto dỡ bỏ lệnh cấm bán iPhone 16. Tuy nhiên, chiến thắng này có thể không kéo dài lâu.

Chiến lược cứng rắn với Apple có thể phản tác dụng

Dựa vào các chính sách bảo hộ để thúc đẩy các công ty xây dựng nhà máy tại Indonesia, nước này có nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong bối cảnh các quốc gia láng giềng như Việt Nam và Ấn Độ đang trải thảm đỏ mời gọi các nhà đầu tư, trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp rời khỏi Trung Quốc để đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đối phó với chính quyền sắp tới của ông Donald Trump, theo Bloomberg.

Các nhà phân tích cảnh báo rằng chiến lược của Indonesia có thể phản tác dụng. “Hiện tại không phải thời điểm tốt nhất để cứng rắn. Đây có thể là một nước cờ nguy hiểm”, Krisna Gupta, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Indonesia, nhận định.

Việc sử dụng chính sách bảo hộ để khuyến khích các công ty như Apple xây dựng nhà máy có thể khiến nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á thụt lùi. Ảnh: TechinAsia.

Indonesia đã sử dụng chiến lược bảo hộ bằng cách yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa, buộc Apple phải tăng mức đầu tư từ 10 triệu USD lên 1 tỷ USD chỉ trong vòng một tháng. Mục tiêu chính là đảm bảo rằng iPhone 16 có thể được bán tại thị trường 270 triệu dân của Indonesia.

Táo khuyết đã đồng ý để một trong những nhà cung ứng của mình xây dựng nhà máy sản xuất AirTags trên đảo Batam, tạo việc làm cho khoảng 1.000 lao động.

Theo David Sumual, nhà kinh tế trưởng tại PT Bank Central Asia ở Jakarta, đó là cách Indonesia đảm bảo có thêm đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đặc biệt nhắm vào các công ty “có lợi ích đáng kể khi tiếp tục tiếp cận thị trường Indonesia” với 270 triệu người.

“Tuy nhiên, chính sách này cũng có thể ngăn cản vốn đầu tư nước ngoài (FDI) bằng cách tăng chi phí, đưa ra các quy định phức tạp và đòi hỏi các công ty phải sử dụng nguồn cung nội địa. Trong các lĩnh vực mà các nhà cung cấp nội địa thường không đủ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu - đặc biệt là trong các ngành phụ thuộc vào công nghệ tiên tiến”, Sumual phân tích.

Theo Bloomberg, chính phủ Indonesia coi việc tăng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là cách để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo thêm việc làm và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8% hàng năm mà Tổng thống Prabowo đã đề ra cho giai đoạn 5 năm tới. Nước này đang phấn đấu trở thành nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2045.

FDI đổ vào Indonesia so với các quốc gia khác trong khu vực. Ảnh: Bloomberg.

Tuy nhiên, hàng loạt thách thức vẫn đè nặng lên tham vọng này. Năm nay, nhiều nhà máy dệt may và sản xuất giày dép đã phải đóng cửa do doanh số giảm sút và thua lỗ, dẫn đến hàng nghìn công nhân mất việc. Một công ty dược phẩm địa phương cũng có kế hoạch giảm một nửa số nhà máy sản xuất trong vài năm tới.

Bộ trưởng Đầu tư Rosan Roeslani nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn công bằng. Bạn được hưởng lợi từ thị trường của chúng tôi thì phải đầu tư, tạo việc làm tại đây. Điều quan trọng nhất là chuỗi giá trị toàn cầu phải dịch chuyển về Indonesia”.

Hàng rào nội địa hóa của Indonesia ngày càng cao

Apple không phải là công ty đầu tiên chịu áp lực này. Trước đó, Samsung và Xiaomi cũng đã phải chi hàng tỷ USD để xây dựng nhà máy nhằm đáp ứng các yêu cầu nội địa hóa, dù chi phí cao và gặp khó với chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, báo cáo của Phòng Thương mại Mỹ (AmCham) vào tháng 11 cho thấy các quy định này có thể khiến sản lượng sản xuất giảm và các công ty thường buộc phải mua nguyên liệu đắt đỏ hoặc kém chất lượng hơn từ các nhà cung ứng trong nước.

“Chênh lệch giữa yêu cầu của chính phủ về sản xuất nội địa và thực trạng cơ sở hạ tầng hỗ trợ các tiêu chuẩn công nghệ cao là rào cản lớn đối với các nhà đầu tư nước ngoài”, báo cáo viết.

Indonesia đang có kế hoạch tăng tỷ lệ nội địa hóa từ 35% lên cao hơn đối với tất cả các thiết bị di động và máy tính bảng bán tại nước này. Bộ trưởng Công nghiệp Agus Gumiwang Kartasasmita cho biết Bộ cũng đang xem xét hủy bỏ con đường đầu tư thông qua các học viện lập trình mà Apple từng sử dụng trong quá khứ. Điều này chỉ để lại 2 lựa chọn cho các công ty muốn tuân thủ quy định nội địa hóa: sản xuất linh kiện hoặc ứng dụng tại Indonesia.

Nhưng việc này ngày càng trở nên khó khăn khi công nghệ phát triển. Trước đây, các công ty có thể đáp ứng yêu cầu nội địa hóa thông qua các phụ kiện như cáp sạc và tai nghe. Tuy nhiên, khi chuyển đổi sang công nghệ không dây, những phụ kiện này trở nên kém quan trọng. Trong khi đó, Indonesia lại thiếu khả năng sản xuất các sản phẩm thay thế như tai nghe không dây, theo báo cáo của AmCham.

Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn mới cho các công ty công nghệ nhờ ít rào cảo, thị trường tự do. Ảnh: Bloomberg.

Ngoài nội địa hóa, Indonesia còn phải đối mặt với các vấn đề tồn tại từ lâu như thủ tục hành chính rườm rà, thuế cao và lực lượng lao động kém năng suất. Điều này đã khiến tốc độ tăng trưởng ngành sản xuất của nước này chững lại.

Ngược lại, các nước láng giềng như Việt Nam và Ấn Độ đang đưa ra các ưu đãi về thuế, phê duyệt nhanh chóng và quyền tự do tìm nguồn linh kiện từ khắp chuỗi cung ứng toàn cầu, Gupta tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Indonesia nói với Bloomberg.

Điều này cũng lý giải tại sao Táo khuyết có thể đầu tư đến 15 tỷ USD vào Việt Nam, dù quy mô thị trường của nước này nhỏ hơn Indonesia.

Tại tỉnh Bắc Giang, các quan chức thậm chí còn tổ chức xe buýt đưa đón công nhân từ làng lên nhà máy, giải phóng mặt bằng để xây ký túc xá và hòa giải các tranh chấp lao động. Đối tác của Táo khuyết thường xuyên họp vào buổi đêm với nhân sự ở trụ sở Apple ở Cupertino, California, để đảm bảo mọi việc diễn ra suôn sẻ.

Điều này giúp giải thích tại sao Apple có thể đầu tư tới 15 tỷ USD vào Việt Nam, dù thị trường trong nước nhỏ hơn nhiều so với Indonesia. Ông Krisna Gupta cho rằng nếu không có sự tự do này các công ty sẽ khó biện minh cho chi phí cố định khổng lồ cần thiết để thiết lập nhà máy sản xuất ở Indonesia.

Những thị trường tự do hơn có thể thu hút các công ty đầu tư, so với chính sách khắc nghiệt của Indonesia, theo nhận định của Jia Hui Tee, chuyên gia phân tích chính sách thương mại tại Hinrich Foundation.

"Điều này có thể khiến họ cân nhắc lại các quyết định đầu tư, để chuyển sang những quốc gia có ít rào cản hơn”, chuyên gia Jia Hui Tee nhận định.