|
|
Nhà văn Annie Ernaux. Ảnh: Nobelprize. |
Chiều 6/10, Viện Hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển công bố giải Nobel Văn chương 2022 được trao cho Annie Ernaux - nữ nhà văn người Pháp.
Khám phá ra gốc rễ, sự bất hòa và những hạn chế của ký ức cá nhân
Giải Nobel Văn chương vinh danh bà "vì lòng dũng cảm và sự nhạy bén sắc lạnh bà sử dụng để khám phá ra gốc rễ, sự bất hòa và những hạn chế của ký ức cá nhân".
Annie Ernaux được độc giả Việt Nam biết đến qua hai cuốn hồi kí Một chỗ trong đời và Hồi ức thiếu nữ.
Annie Ernaux sinh năm 1940, lớn lên ở miền Bắc nước Pháp trong một gia đình lao động phổ thông, cha mẹ bà sau đó sở hữu một quán cà phê kiêm tạp hóa. Bối cảnh gia đình bà được ghi chép lại rõ nét qua cuốn sách Một chỗ trong đời, với những miêu tả chân thực về người cha ít nói và cách ông đã tồn tại, đã sống cũng như đã gắn bó với cô con gái của mình như thế nào.
Annie Ernaux thiên về tiểu thuyết tự sự và hồi ký. Các cuốn sách của bà đều là câu chuyện của những người phụ nữ, đàn ông, cô gái trong xã hội Pháp, tưởng chừng như buồn tẻ, đơn giản, nhưng bên trong đó lại là những điều khiến người đọc phải suy ngẫm.
Bắt đầu sự nghiệp viết lách từ năm 1974, Annie Ernaux đã sớm định hình con đường văn chương của mình theo dòng tiểu thuyết tự sự. Các cuốn sách của bà lần lượt ra đời tại Pháp và sau đó được dịch sang tiếng Anh, ghi nhiều dấu ấn trong lòng độc giả.
Mỗi giai đoạn của cuộc đời đều được bà chọn kể lại trong một tác phẩm. Bàn về sự cấp tiến của cha mẹ trong La place, La honte, về những năm tháng thiếu nữ trong Ce qu'ils disent ou rien, về cuộc hôn nhân trong La femme gelée, về mối tình nồng cháy với một người đàn ông Đông Âu trong Passion simple, về việc cái thai bị phá bỏ trong L'événement, về căn bệnh Alzheimer trong Je ne suis pas sortie de ma nuit, về cái chết của mẹ bà trong Une femme, về căn bệnh ung thư vú trong L'usage de la photo.
Không phán xét, không ẩn dụ, không so sánh mộng mơ, ngòi bút của Annie Ernaux ghi lại chân thực, khách quan về chính cuộc đời bà.
Năm 2019, bà được đề cử giải Booker quốc tế cho bản dịch của Les Années được xuất bản lần đầu năm 2008. Tác phẩm nhận được nhiều lời khen ngợi từ giới phê bình và chiến thắng nhiều giải thưởng lớn nhỏ tại Pháp.
Les Années là một câu chuyện kể về giai đoạn 1941-2006 được kể qua lăng kính ký ức, những ấn tượng trong quá khứ và hiện tại, thói quen văn hóa, ngôn ngữ, phim ảnh, sách vở, ca nhạc, đài phát thanh, truyền hình, tiêu đề quảng cáo và tin tức. Annie Ernaux phát minh ra một hình thức tự sự mới, ký ức tập thể, vừa riêng tư nhưng lại có tính cộng đồng, để ghi lại thời gian đã trôi qua. Đây là một trong những tác phẩm mang tính biểu tượng của nhà văn người Pháp.
 |
| Hai cuốn sách của Annie Ernaux được xuất bản tại Việt Nam. Ảnh: Ngô Thanh Tuấn. |
Ủy ban Nobel Văn không xét giải trên đời sống cá nhân của cây bút
Nobel Văn chương là một trong những giải thưởng được chờ đợi trên khắp thế giới. Theo Ellen Mattson, thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển, về lý thuyết, giải thưởng có thể trao cho bất cứ ai cống hiến cho việc viết lách và tạo ra được những thành quả tuyệt vời. Các đề cử được gửi đến trên khắp thế giới từ những nhà văn, nhà phê bình, nhà báo, người đại diện cho các tổ chức văn học, và các những người từng chiến thắng Nobel trước đây.
Không có giới hạn độ tuổi, tuy nhiên rất ít khi thấy được một cây viết trẻ tuổi được vinh danh, bởi theo Mattson, cần có thời gian rất dài, thậm chí là cả đời để vươn tới đỉnh cao của văn chương, tạo ra tiếng nói riêng mà hội đồng trao giải không thể tìm thấy ở những tác phẩm của người khác.
Trước thềm Nobel, Salman Rushdie là cái tên được mong chờ sẽ được xướng lên sau vụ tấn công vào ngày 12/8 vừa qua. Tờ New Yorker nhận định Salman Rushdie cần được nhìn nhận xứng đáng hơn, không chỉ qua các tác phẩm nổi trội của ông, mà những gì ông trải qua để đạt được quyền tự do ngôn luận ấy cũng là cái giá rất đắt.
Nhưng Ellen Mattson cho biết Ủy ban Nobel Văn chương chưa bao giờ xem xét đến yếu tố đời sống riêng tư của các cây viết để trao giải, họ chỉ nhìn vào những tác phẩm người đó tạo ra, tìm ra nét độc đáo riêng biệt thuyết phục được họ. Vậy nên Nobel nhiều năm qua hứng chịu chỉ trích khi trao giải cho nhiều cây viết mà công chúng cho rằng còn nhiều tranh cãi như Peter Handke năm 2019 vì ủng hộ chế độ diệt chủng của Slobodan Milosevic.
Người chiến thắng năm ngoái là nhà văn gốc Phi Abdulrazak Gurnah "vì sự thâm nhập kiên định và nhân ái của ông đối với những tác động của chủ nghĩa thực dân và số phận của những người tị nạn bị kẹt trong hố sâu ngăn cách giữa các nền văn hóa và lục địa".
Một vài nhà văn khác quen thuộc với độc giả Việt Nam cũng được vinh danh tại Nobel những năm gần đây có thể kể đến Kazuo Ishiguro, Olga Tokarczuk, Patrick Modiano, Alice Munro…
Với chiến thắng năm 2022, Annie Ernaux sẽ nhận được 10 triệu crown Thụy Điển (khoảng 911.000 USD). Lễ trao giải sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tại thủ đô Oslo, Na Uy.
