Ám ảnh của người dân đô thị TP.HCM và Hà Nội

Ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn là vấn đề được nhắc đến từ lâu. Tuy nhiên, đến nay vấn đề này vẫn là nỗi ám ảnh của người dân, khiến chính quyền các địa phương đau đầu, loay hoay tìm giải pháp xử lý.

Không khí tại khu vực đô thị ô nhiễm khiến người dân lo lắng mỗi khi phải ra đường.

Nhà chị Bùi Thị Lan cách công ty, nơi chị làm việc, khoảng 5 km. Khoảng thời gian khác trong năm, sau giờ làm chị thường tranh thủ chạy bộ hoặc tham gia các giải chạy vào cuối tuần. Thế nhưng, những ngày của tháng 11, tháng 12 này, chị Lan chỉ ước nhà cách công ty gần hơn nữa.

“Quãng đường tới công ty chỉ có vài km nhưng cứ ra đường là sợ. Thời gian gần đây, trời thường xuyên mù mịt do sương mù và bụi mịn. Không khí ô nhiễm nên đôi khi thấy mệt mỏi, khó thở”, chị Lan chia sẻ.

Ứng dụng đo chất lượng không khí được những người làm công việc văn phòng như chị Lan cập nhật liên tục. Khi nào màu đỏ, màu tím là chất lượng không khí xấu thì chị hạn chế ra ngoài.

“Công trình xây dựng nhiều, lại không che chắn; đường xá bụi bặm, còn phương tiện cá nhân thì quá nhiều, cùng với gió quẩn bụi lên nên không khí ở nhiều nơi ở mức nguy hại”, chị Lan than.

Vấn đề ô nhiễm đáng quan tâm nhất là bụi và bụi mịn PM2.5. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, vào các tháng cuối năm (sau tháng 10 trở đi), số ngày mà nồng độ bụi PM2.5 vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia chiếm khoảng 35% tổng số ngày trong “kỳ ô nhiễm”. Số ngày có chất lượng không khí tốt chỉ chiếm khoảng 22% tổng số ngày trong năm.

Riêng với thành phố Hà Nội, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm vào khoảng 47 µg/m³ gấp 2 lần so với ngưỡng cho phép là 25 µg/m³.

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, chỉ ra một trong những bất cập hiện nay là với hơn 7 triệu xe máy, xe mô tô nhưng Hà Nội chưa kiểm định khí thải. Theo ông, đây là nguyên nhân lớn nhất trong bức tranh ô nhiễm không khí ở Hà Nội.

“Tôi thấy xe hai bánh chiếm số lượng lớn tại khu vực đô thị nhưng hiện kiểm soát được khí thải đối với loại xe này”, ông Tùng nhận định.

Bên cạnh phương tiện giao thông thì xây dựng và phá dỡ công trình cũng là “thủ phạm thầm lặng” gây ô nhiễm. Mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 3.000 tấn chất thải xây dựng. Vấn đề nằm ở chỗ, phần lớn công trình không có phương án kiểm soát bụi hiệu quả, xe vận chuyển không che chắn, không phun nước, không có quy trình xử lý vật liệu tái chế.

Trong khi đó, ở Hà Nội chỉ có một doanh nghiệp đang làm thí điểm tái chế vật liệu xây dựng thì cũng đang chật vật.

GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, cũng cho rằng có nhiều nguyên nhân khiến không khí ở khu vực đô thị ô nhiễm. Trong đó, nguyên nhân hàng đầu là từ nguồn phát thải và điều kiện khí tượng.

Tuy nhiên, yếu tố làm cho tình trạng ô nhiễm kéo dài, chưa được xử lý triệt để là do chưa có nhiều nghiên cứu cơ bản về nguồn gây ô nhiễm, trên cơ sở đó xây dựng chiến lược, chính sách, giải pháp một cách căn cơ để xử lý.

Theo GS.TS Hoàng Xuân Cơ, xử lý tình trạng ô nhiễm không khí ở khu vực đô thị là không dễ và không thể chỉ trong “một sớm một chiều”.

Ông cho rằng nhóm giải pháp hàng đầu là phải giảm phát thải và thay đổi trong tư duy quy hoạch đô thị. Ngoài ra, yếu tố tiên quyết đối để việc việc kéo giảm tình trạng ô nhiễm không khí ở khu vực đô thị thành công là sự quyết tâm, quyết liệt của chính quyền và các cơ quan chức năng.

“Một trong những nước thành công trong việc giảm tác hại của chất lượng không khí là Trung Quốc. Họ có chiến lược rất bài bản. Tuy nhiên, nếu muốn làm được như họ thì đòi hỏi chúng ta phải quyết tâm, quyết liệt”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ nhấn mạnh.

Ngoài ra, theo GS.TS Hoàng Xuân Cơ, trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí, người dân có vai trò rất quan trọng.

Ông cho rằng, mỗi người dân đều là nạn nhân nhưng đồng thời cũng là thủ phạm gây ra ô nhiễm không khí. Để sớm hóa giải tình trạng này, mỗi người cần nêu cao ý thức, tinh thần trách nhiệm với cộng đồng trong việc xả thải những chất độc hại ra môi trường.