Chuyện do chính Solomon thuật lại, với sự chắp bút của David Wilson. Giữ vai trò đồng hành cùng Solomon trên dòng hồi tưởng ấy, David thổ lộ: “Chúng tôi tin chuyện kể về trải nghiệm của ông nơi nhánh sông Con Bò sẽ xây nên một bức tranh đúng đắn về chế độ nô lệ, trong hết thảy sáng tối của nó, như chế độ ấy thực đang tồn tại trên vùng đất đó. Không bị chệch lạc đi, theo ông quan niệm, vì bất cứ ấn tượng sẵn có hay định kiến nào, tôn chỉ duy nhất của người biên tập là trao đi một chuyện đáng tin cậy về cuộc đời Solomon Northup, đúng như chính mình nghe ông kể”.
 |
| Ảnh bìa cuốn sách. |
12 năm không hẳn là quãng đường dài với một đời người tự do, nhưng chắc chắn là ngàn thu đối với phận số nô lệ.
12 năm nô lệ đi theo trật tự tuyến tính thông thường; những lời kể, dẫu được một nô lệ có ăn học đàng hoàng cất lên, cũng không lấy gì làm cầu kì, hoa mĩ, trái lại, rất mộc mạc như cái lối truyền khẩu xưa nay của người bình dân. Câu chuyện đẹp vì lẽ khác, vì tâm ý sao mà chân thành, xúc cảm sao mà thống thiết khiến ta những muốn khóc cười theo. Solomon Northup - nhân vật chính, đồng thời là tác giả cuốn sách không chỉ thương thân mình trong cảnh bị câu thúc mà còn day dứt trước đời sống tủi nhục, thê thảm của các anh chị em tôi đòi khác.
Phần kết có cảnh Solomon ngồi trên xe toan vẫy tay từ giã các bạn hữu nô lệ nhưng vó ngựa lại thình lình rẽ ngoặt khiến họ khuất khỏi tầm mắt. Đọc mà rơm rớm. Hẳn nhiên, Solomon chưa từng có ý nhào nặn một nhân vật anh hùng - người bứt tung xiềng xích giải phóng cho nòi giống. Cố công tự giải thoát mình, nài xin sự đoái thương, giúp đỡ từ những đấng cao hơn mình, với ông vậy là đủ!
Solomon Northup đâu muốn kể chi ngoài sự thật, song chính sự thật đó đã khơi mở cảm hứng cho những tiểu thuyết nổi tiếng như Túp lều của Bác Tom.
Người đương thời đọc 12 năm nô lệ và quý trọng cái công minh của một nô lệ đã nhìn ra những ông chủ tốt, ông chủ xấu; trên hết thảy để thấy chế độ nô lệ phải qua đi, đã qua đi như một dấu chấm kết trong lịch sử.
