Tôi tin rằng bất kỳ ai bước vào Spyce (Boston, Mỹ) đều cảm nhận được ngay rằng nó không giống bất kỳ nhà hàng nào họ từng đến. Không có ai đón bạn ở cửa, cũng không ai hướng dẫn bạn chọn món, thuyết minh về thực đơn và quan trọng hơn hết là không có đầu bếp nào cả.

Ít ra những quán ăn nhanh như KFC hay Burger King vẫn có nhân viên đứng quầy để nhận đơn của khách và vẫn có đội ngũ đứng bếp khá đông đảo. Ở Spyce, gần như mọi khâu đều đã được tự động hóa hoàn toàn.

Đến với Spyce, bạn sẽ cảm nhận được một cách rõ rệt hơi thở của tương lai. Thực khách sẽ chọn món và tính tiền ở trước một màn hình cảm ứng to hơn chiếc iPad. Sau khi hệ thống đã nhận được đơn, nó sẽ tính toán khối lượng của từng nguyên liệu cho món ăn bạn chọn rồi dùng một cánh tay robot để chuyển các nguyên liệu vào những chiếc “nồi” hình trụ đang vừa liên tục xoay, vừa làm chín đồ ăn. Chỉ trong vòng 3 phút, đồ ăn sẽ được tự động chuyển sang những chiếc bát giấy, để rồi hai người nhân viên duy nhất trong quán hoàn thiện nốt khâu bày biện và rưới nước xốt trước khi chuyển cho khách hàng.

Là một người từng đến ăn tại Spyce, tôi phải nói rằng mình cảm thấy vừa ngỡ ngàng, vừa thất vọng. Ngỡ ngàng và thán phục vì các kỹ sư MIT đã làm được điều mà tôi nghĩ chỉ tồn tại trong phim khoa học viễn tưởng.

Lần đầu tiên trong đời tôi được tận mắt chứng kiến một món ăn được chế biến hoàn toàn bởi robot. Nhưng cũng thất vọng vì tôi nghĩ rằng quy trình tự động hóa này chưa tạo ra được món ăn xuất sắc, cũng chưa tạo ra được một trải nghiệm ăn đủ độc đáo. Có lẽ ngành ẩm thực sẽ chưa bị “xâm lược” bởi AI trong tương lai gần.

AI có thể trở thành đầu bếp. Nguồn: Independent.

Dù vậy, với đà phát triển hiện nay của trí tuệ nhân tạo, thì chuyển đổi số và tự động hóa gần như chắc chắn sẽ là một xu thế mạnh mẽ trong thời gian sắp tới. Để giúp các bạn hình dung một cách cụ thể hơn, tôi đã hỏi ChatGPT rằng: 10 công việc nào dễ bị máy móc thay thế nhất và đâu sẽ là 10 công việc mới được tạo ra trong 10 đến 20 năm tới? Câu trả lời của ChatGPT là:

Điểm chung của 10 công việc mà theo ChatGPT sẽ đứng trước nguy cơ lớn nhất bị thay thế bởi máy móc và AI là gì? Mẫu số chung là chúng chủ yếu xoay quanh các nhiệm vụ có tính quy trình và lặp đi lặp lại. Những môi trường công việc “dễ đoán” như vậy ắt là nơi mà AI và tự động hóa có thể phát huy tối đa khả năng nhờ sự nhanh nhẹn, đều đặn và chính xác.

Hơn nữa, máy móc sẽ không chịu sự chi phối của các yếu tố mệt mỏi hay buồn chán mà con người không thể tránh khỏi khi làm những công việc lặp lại. Chính điều này sẽ nâng cao năng suất của máy móc gấp nhiều lần.

Một điểm chung khác của rất nhiều trong số các công việc nêu trên là chúng khá nặng nhọc, yêu cầu người làm phải liên tục duy trì được sức khỏe tốt, và do đó máy móc càng có lợi thế lớn. Tài xế xe tải (thường lái đường dài), công nhân sản xuất và kho hàng, nhân viên bán thức ăn nhanh và nông dân đều có số giờ làm việc dài và công việc nặng nhọc về thể chất hoặc cả thể chất lẫn tinh thần.

Do đó, những cỗ máy tự hành không biết mệt mỏi, không cần bảo dưỡng quá thường xuyên, không cần ngày nghỉ phép vì lý do gia đình và không bị ảnh hưởng bởi các rủi ro, tai nạn nghề nghiệp sẽ nâng cao hiệu suất công việc trong khi giảm thiểu đáng kể được chi phí vận hành cho doanh nghiệp về lâu dài.

Tương tự, các công việc như thu ngân, tiếp thị, nhập liệu, lại không đòi hỏi nhiều chất xám và tư duy sáng tạo. Những công việc bàn giấy này không nặng nhọc về thể chất như các việc kia, nhưng chúng lại vận hành dựa trên kiểu tư duy đang ngày một dễ mô phỏng và nhân rộng bởi AI. Cho dù đó là xử lý khối lượng dữ liệu siêu lớn hay thường xuyên tương tác với khách hàng một cách đơn giản, AI sẽ làm nhanh, chính xác và đều đặn hơn con người.

Nhưng yếu tố quan trọng nhất khiến những công việc này dễ bị đe dọa bởi AI là chúng không yêu cầu mức độ tiếp xúc hoặc tương tác cá nhân cao. Năng lực giao tiếp không tạo nên lợi thế đáng kể trong những công việc đó, vì vậy những hạn chế của AI trong việc giao tiếp với con người một cách thuần thục và tự nhiên - dù bằng văn bản hay giọng nói - sẽ không trở thành một điểm yếu đáng kể.

Chỉ khi nào tư duy tầm cao hay kỹ năng cá nhân đóng vai trò quyết định (như trong thể thao hay các bộ môn nghệ thuật phức tạp) thì AI mới khó có thể thay thế được con người.