Lam Phương là nhạc sĩ ăn khách bậc nhất miền Nam thập niên 1960, 1970. Các ca khúc mang về cho ông thu nhập dư dả. Câu chuyện nhuận bút của bài Thành phố buồn được biết tới như mức “đỉnh cao” cho thu nhập một nhạc sĩ thành công thời bấy giờ.
Thu nhập một ca khúc bằng lương 20 năm của một quân nhân
 |
| Sách Lam Phương - Trăm nhớ ngàn thương. |
Lam Phương viết ca khúc năm 1970 khi theo đoàn văn nghệ đi trình diễn ở Đà Lạt. Chỉ với ca khúc này, tài khoản trong ngân hàng của Lam Phương tăng đến mức khó tưởng tượng.
Sách Đà Lạt, một thời hương xa của Nguyễn Vĩnh Nguyên viết về Thành phố buồn: “…số lượng xuất bản rất cao và doanh thu bài hát này vô cùng lớn, đó là điều được báo chí Sài Gòn đương thời tính toán được: Khoảng 12 triệu đồng bản quyền, tiền Việt Nam Cộng hòa (hồi suất chính thức năm 1970 là 1 USD = 275 đồng, vậy 12 triệu đồng tương đương 432.000 USD). Con số này quá lớn với một ca khúc”.
Để dễ hình dung, Nguyễn Vĩnh Nguyên đưa ra so sánh: “Một chiếc xe hơi hiệu La Dalat của hãng Citroen sản xuất tại miền Nam Việt Nam vào năm 1971 có giá khoảng trên dưới 650.000 đồng”. Bản quyền ca khúc có thể giúp Lam Phương mua tới hơn 18 chiếc xe hơi.
Một nhà văn, MC hải ngoại từng so sánh lương của một quân nhân thời đó là khoảng 50.000 đồng. Như vậy, Thành phố buồn mang về thu nhập cho Lam Phương bằng với lương của một đại tá cống hiến 20 năm trong quân ngũ.
Các dữ liệu từ gia đình của nhạc sĩ hiện còn lưu trữ cho thấy thời điểm 1971, vợ chồng nhạc sĩ Lam Phương - Túy Hồng mua căn biệt thự gần 300 m2 ở số 42 đường Nguyễn Lâm, quận 10. Ngôi nhà hiện vẫn còn, là tài sản của người thân gia đình nhạc sĩ.
 |
| Tờ nhạc Thành phố buồn - một trong những bản nhạc bán chạy nhất tại miền Nam trước đây. |
Thành phố buồn công bố lần đầu trên sóng Đài phát thanh Đà Lạt, chỉ một thời gian ngắn sau đó đã lan tỏa khắp nơi. Ca khúc không chỉ xuất hiện trên truyền hình, sóng phát thanh, mà được nhiều người yêu thích. Tờ nhạc Thành phố buồn còn là một trong những ấn phẩm nhạc bản bán chạy nhất tại miền Nam trước đây. Ca khúc cũng trở thành bài hát quen thuộc của Ban Kịch Sống.
Người Sài Gòn xưa đi xem kịch của Ban Kịch Sống lưu giữ nhiều kỷ niệm đặc biệt với Thành phố buồn. Một bài báo của tác giả Thanh Thủy thuật lại: “Thời ấy cứ mỗi tối thứ năm hàng tuần, Đài truyền hình Sài Gòn có tiết mục thoại kịch và những vở kịch của Ban Kịch Sống của Túy Hồng bao giờ cũng thu hút nhiều người xem. Thời ấy truyền hình còn hiếm, người ta kéo nhau tới những nhà có tivi để xem kịch, trong nhà, cửa ra vào, ô cửa sổ… đều chật cứng người xem. Tôi còn nhớ, khi bài hát Thành phố buồn của Lam Phương được hát dìu dặt trong suốt một vở kịch của Túy Hồng phát trên truyền hình, sáng hôm sau bài hát ấy bán đắt như tôm tươi, chàng học sinh, sinh viên nào cũng muốn mua bài Thành phố buồn về để trên kệ sách”.
Ca khúc đậm chất Đà Lạt mà không có từ nào nhắc tới hai chữ “Đà Lạt”
Thành phố buồn không có từ nào nhắc đến Đà Lạt mà chỉ vẽ ra hình ảnh lãng đãng khói sương: đường quanh co quyện gốc thông già, con đường ngày xưa lá đổ… Những hình ảnh ấy là nền cho một chuyện tình tan vỡ. Chuyện tình tan vỡ vốn là motif chung cho những nhạc phẩm tình buồn của dòng bolero thịnh hành thời bấy giờ).
Tác phẩm được nhiều người đồng cảm có lẽ bởi tạo nên không khí Đà Lạt - thiên đường cho tình yêu, là nơi người ta tìm chốn êm đềm. Thành phố buồn có nhiều dị bản, gây tranh luận nhiều nhất là từ “trốn” hay “chốn”. Theo tờ nhạc Thành phố buồn in năm 1970 do Sống giữ bản quyền, được Lam Phương viết là “trốn phong ba”, ý chỉ người con gái trong ca khúc né tránh cơn bão lòng, lánh xa giông bão tình yêu, để chọn một bến đỗ có bề an phận.
 |
| Nhạc sĩ Lam Phương. |
Ca sĩ thể hiện thành công nhất Thành phố buồn là Chế Linh - một trong tứ đại danh ca Sài Gòn thời ấy. “Ca khúc trở nên đại chúng tới mức có thể người ta không biết tên tác giả, nhưng chỉ cần ôm cây guitar thùng và đi một đoạn giai điệu theo lối slow rock, âm giai Mi thứ (Em) thì nhiều người sẽ nhận ra”, sách Lam Phương - Trăm nhớ ngàn thương viết.
Đến nay, bản nhạc đã đi qua hơn nửa thế kỷ và vẫn tiếp tục được các ca sĩ biểu diễn, thính giả yêu thích.
Nhạc sĩ Lam Phương tên thật là Lâm Đình Phùng, sinh năm 1937 tại Rạch Giá. Năm 1947 ông chuyển đến Sài Gòn, theo đuổi đam mê âm nhạc. Ca khúc đầu tay của ông công bố năm 15 tuổi, được công chúng biết đến nhanh chóng.
Lam Phương trở thành một hiện tượng ăn khách nhất của sân khấu, âm nhạc miền Nam trong thập niên 1960 đến đầu thập niên 1970. Hiện nhạc sĩ sống tại Mỹ.
Sách Lam Phương - Trăm nhớ ngàn thương khắc họa chân dung nhạc sĩ từ đời sống, tình cảm đầy đa đoan đến những dấu ấn trong âm nhạc. Không chỉ là tiểu sử nhân vật, cuộc đời riêng tư một nhạc sĩ mở ra bối cảnh âm nhạc, đời sống tinh thần một thời.
