Vị thuyền trưởng anh hùng trong trận Gạc Ma 1988

Trong buổi sáng đầu năm mưa phùn lất phất, những chiến sĩ của con tàu Anh hùng HQ 505 năm xưa từ khắp nơi tề tựu trong căn phòng nhỏ, ấm cúng ở thành phố Hải Phòng. Chỉ một cái nắm tay, khoác vai nhắc lại chuyện cũ, cả một thời quân ngũ lại ùa về với những người lính biển năm nào.

Ngày 14/3/1988, nhiều đồng đội của họ đã hy sinh anh dũng khi bảo vệ nhóm đảo Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao (thuộc huyện đảo Trường Sa, Khánh Hòa).

Buổi gặp mặt do vị Trưởng ban truyền thống Hội tàu HQ 505, Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân, đại tá Vũ Huy Lễ tổ chức. Không hẹn mà gặp, nhiều Ban liên lạc Bộ đội Trường Sa ở các tỉnh, thành khác cũng chọn ngày này sum họp, tri ân những đồng đội cũ.

Thuyền trưởng Vũ Huy Lễ (đeo quân hàm) và tập thể tàu HQ-505 anh hùng Ảnh: Nguyễn Viết Thái.

Những đồng đội, thân nhân của những chiến sĩ đã nằm lại với lòng biển quê hương có dịp ôn lạị trận hải chiến Trường Sa. Đó là câu chuyện trung úy Trần Văn Phương dù hy sinh vẫn quyết giữ lá cờ trên đảo Gạc Ma và để lại câu nói: “Thà hy sinh chứ không chịu mất đảo”. Khi trung úy Trần Văn Phương hy sinh, trung sĩ Nguyễn Văn Lanh thay thế giữ lá cờ, bị đạn xuyên qua bả vai, mất đà nhào xuống nước… 64 chiến sĩ nằm lại lòng biển quê hương.

Đại tá Vũ Huy Lễ - thuyền trưởng mưu trí của tàu HQ 505 là nhân chứng trong cuộc chiến ấy. Trong thời khắc quyết định, ông dứt khoát chỉ huy đưa bằng được tàu lao thẳng lên đảo Cô Lin. Nhờ thế, đảo được giữ, nhiều đồng đội bị thương trong trận hải chiến được cứu thoát.

Tàu HQ505 đã lao lên bãi ngầm ở đảo Cô Lin cắm cờ khẳng định chủ quyền Tổ quốc vào ngày 14/3/1988. Ảnh tư liệu.

Dù đã hơn một phần tư thế kỷ trôi qua nhưng khi được hỏi về trận chiến ngày 14/3/1988, vị đại tá 70 tuổi vẫn bồi hồi. Phải mất một lúc lâu ông mới cất lên lời.

Theo thuyền trưởng Lễ, khi đó, tàu HQ 505 đang thực thi nhiệm vụ đưa bộ đội công binh và vật tư công trình đến đảo Đá Lớn. Vừa hoàn thành công việc thì sáng 13/3/1988, tàu nhận được lệnh đến đảo Cô Lin.

Thực hiện nhiệm vụ đóng giữ, bảo vệ đảo Gạc Ma và Cô Lin, 9h ngày 13/3, tàu HQ 604 do đại úy Vũ Phi Trừ làm thuyền trưởng và tàu HQ 505 do thiếu tá Vũ Huy Lễ làm thuyền trưởng được lệnh từ đảo Đá Lớn tiến về phía Gạc Ma, Cô Lin.

6h30 sáng 14/3/1988, sau khi tàu HQ 604 bị bắn chìm, 3 tàu chiến Trung Quốc liên tục nã pháo vào HQ 505. Tàu bị trúng đạn vào buồng máy bên phải, hỏng máy trôi ra xa đảo Cô Lin gần 1 hải lý. Tất cả các khoang máy đều bốc cháy dữ dội, điện tắt tối om, nước tràn, dầu lênh láng. Tàu có xu hướng nghiêng, khả năng chìm trên vùng biển sâu 1.000 m.

Trong thời khắc sinh tử, ông Lễ nhận định, nếu tàu HQ 505 chìm, cán bộ chiến sĩ hy sinh, tàu mất, đảo không giữ được. Vì thế, ông quyết định bằng mọi giá phải giữ được tàu. 

Chỉ trong vòng 3-4 phút, ông yêu cầu anh em kỹ thuật tập trung sửa máy tàu. Khi sửa xong, ông lệnh chạy cả 2 máy, một tiến, một lùi để mũi tàu hướng về đảo Cô Lin. 

Gần đến Cô Lin, ông hạ lệnh mở hết tốc lực, cho tàu HQ 505 phi thẳng lên đảo. Lúc này tàu HQ 505 nằm gác 1/3 thân trên đảo và trở thành pháo đài kiên cố giữ đảo. Thuyền trưởng Vũ Huy Lễ lập tức lên kế hoạch, nếu đối phương đánh tàu, chiếm đảo, bộ đội sẽ dùng súng bộ binh để chiến đấu.

Sau khi đưa 5 chiến sĩ trên tàu bị thương lên đảo Cô Lin để cấp cứu, thuyền trưởng Lễ cùng nhiều đồng đội khác đưa xuồng cứu sinh quay lại đảo Gạc Ma để cứu vớt đồng đội.

Bị lính Trung Quốc dùng súng AK bắn trước mũi xuồng ngăn cản nhưng thuyền trưởng Vũ Huy Lễ vẫn cùng đồng đội kiên cường cứu trợ đồng đội. Suốt buổi sáng hôm ấy, họ vớt được 44 thương binh và tử sĩ rồi đưa về đảo Sinh Tồn để cứu chữa, mai táng.

Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân, Đại tá Vũ Huy Lễ. Ảnh: Công Khanh

Đến tối 14/3/1988, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ cùng 9 người nữa ở lại tàu, giữ đảo và luôn trong trạng thái chiến đấu.

Không chỉ thiếu thốn thực phẩm, tiếp tế khó khăn, các chiến sĩ giữ đảo Cô Lin luôn phải đối diện với căng thẳng về tinh thần. Ngày nào đối phương cũng quấy nhiễu, cho tàu chiến đến đe dọa, kêu gọi đầu hàng. 

“Anh em càng quyết tâm bảo vệ đảo”, ông kể.

Dù có thể rút về đảo Sinh Tồn nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe nhưng thuyền trưởng Lễ và đồng đội đã bám trụ lại đảo Cô Lin đến tháng 6/1988. Khi các hành động khiêu khích của hải quân Trung Quốc đã giảm và chủ quyền trên đảo Cô Lin được giữ vững. 

Quyết định dùng chính con tàu dài gần 100 m, rộng 38 m làm pháo đài giữ đảo Cô Lin sau này được đánh giá là quyết định trọng đại, táo bạo và chính xác của thuyền trưởng Vũ Huy Lễ. Năm 1989, Tập thể tàu HQ 505 và thuyền trưởng Vũ Huy Lễ được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân. Nhiều chiến sĩ khác được thưởng huân chương chiến công các hạng.

Nhắc lại trận hải chiến năm xưa, vị thuyền trưởng con tàu anh hùng HQ 505 chia sẻ: “Chúng tôi muốn các thế hệ mai sau không bao giờ quên ngày 14/3/1988, không bao giờ quên những người đã ngã xuống vì quê hương, không bao giờ quên Gạc Ma, một phần máu thịt của Tổ quốc”.