 |
Nghiên cứu mới nhất của Liên minh Vaccine Nhân dân (The People's Vaccine Alliance -PVA) cho thấy 2 hãng dược Pfizer/BioNTech và Moderna báo giá vaccine của họ cao hơn 41 tỷ USD so với chi phí sản xuất.
Một ví dụ cụ thể là Colombia, nước này được cho là đã trả nhiều hơn 375 triệu USD cho lô vaccine từ Pfizer/BioNTech và Moderna mà họ mua, so với giá thành sản xuất ước tính của số vaccine này.
 |
| Người dân ở Buenos Aires được tiêm chủng vaccine Covid-19 của Sinopharm. Ảnh: AP. |
Cái giá của sự độc quyền vaccine
Bất chấp sự gia tăng của số ca nhiễm và tử vong trên toàn cầu vì Covid-19 ở các nước đang phát triển, Pfizer/BioNTech và Moderna đã bán 90% lượng vaccine mà họ sản xuất được cho các nước giàu. Hai công ty này được cho là đã thu về khoản tiền nhiều hơn 24 lần so với giá thành sản xuất.
Tuần trước, Pfizer/BioNTech thông báo họ sẽ cho phép một công ty Nam Phi gia công và đóng gói 100 triệu liều vaccine cho châu Phi, nhưng con số này chỉ như muối bỏ biển. Cả hai công ty đều từ chối chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine cũng như các bí quyết cho các nhà sản xuất có năng lực. Nếu việc đó được thực hiện, nguồn cung và giá thành vaccine toàn cầu sẽ giảm, giúp cứu được hàng triệu sinh mạng.
Các loại vaccine với công nghệ mRNA do Pfizer/BioNTech và Moderna sản xuất được phát triển từ nguồn tài trợ của các quốc gia với kinh phí 8,3 tỷ USD. Phân tích cho thấy những loại vaccine này có thể được sản xuất với giá chỉ 1,20 USD mỗi liều.
Tuy nhiên, cơ chế COVAX - vốn được thành lập để giúp các quốc gia tiếp cận với vaccine Covid một cách bình đẳng, đã phải trả trung bình gấp 5 lần mức giá này cho mỗi liều vaccine.
COVAX cũng đã phải vật lộn để có đủ liều lượng trong thời gian ngắn nhất, vì nguồn cung vaccine là không đủ. Trên thực tế, các quốc gia giàu có sẵn sàng trả giá cao hơn để có thể tiếp cận sớm vaccine Covid-19.
Nếu như không có sự độc quyền - thứ làm giảm nguồn cung và tăng giá vaccine - PVA cho rằng tới lúc này COVAX đã có thể cung cấp đủ vaccine cho các nước có thu nhập thấp và trung bình. Thay vào đó, nếu mọi chuyện diễn ra theo cách thuận lợi nhất, COVAX cũng chỉ có thể đáp ứng đủ cho 23% dân số các nước này cho đến cuối năm 2021.
70 tổ chức quốc tế, trong đó có Liên minh châu Phi, Oxfam và UNAIDS, cho rằng việc các nước giàu không thể dỡ bỏ sự độc quyền để làm giảm giá vaccine, đã tác động trực tiếp đến sự khan hiếm vaccine ở các quốc gia nghèo hơn.
"Nhân viên y tế đang tử vong ở tuyến đầu tại khắp nơi trên thế giới. Hơn 50 nhân viên y tế qua đời ở Uganda chỉ trong vòng 2 tuần. Đó là một sự nhắc nhở khi hàng triệu người đang đối mặt với cái chết vì HIV ở các quốc gia đang phát triển, vì loại thuốc cứu mạng họ có giá quá cao", bà Winnie Byanyima, giám đốc điều hành của UNAIDS, nhận định.
"Tôi nhìn thấy những mạng sống được cứu ở các quốc gia có vaccine, ngay cả khi biến chủng Delta lan truyền, và tôi muốn điều tương tự cho các quốc gia đang phát triển. Đó là một tội ác khi phần lớn nhân loại vẫn đang phải đối mặt với dịch bệnh này mà không có sự bảo vệ, bởi vì sự độc quyền của các hãng dược và siêu lợi nhuận được đặt lên trên hết", bà Byanyima nói thêm.
 |
| Ngay cả cơ chế COVAX cũng phải trả gấp nhiều lần giá thành sản xuất nhưng vẫn không đủ nguồn cung vaccine Covid-19. Ảnh: Reuters. |
Mặc dù nhiều quốc gia phát triển đã bắt đầu chuyển những lô vaccine dư thừa và cam kết tài trợ vaccine cho các nước nghèo hơn, hành động từ thiện như vậy là không đủ để giải quyết nguồn cung vaccine cho toàn cầu.
PVA đang kêu gọi toàn bộ chính phủ yêu cầu công nghệ vaccine phải được chuyển giao, để cho phép tất cả các nhà sản xuất đủ điều kiện trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, có thể sản xuất những loại vaccine này.
Phá vỡ độc quyền sẽ giúp giảm giá thành, tăng sản lượng
Các chính phủ cũng cần khẩn trương miễn trừ bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến công nghệ vaccine Covid, theo đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ.
Ý tưởng này đã nhận được sự ủng hộ của hơn 100 quốc gia, bao gồm cả Mỹ và Pháp. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đang họp tuần này để thảo luận về ý tưởng trên, nhưng trước đó, đề xuất đã bị Đức, Anh và Liên minh châu Âu nhiều lần phản đối.
"Tạo điều kiện để các quốc gia đang phát triển sản xuất vaccine là cách nhanh nhất và đảm bảo nhất để gia tăng nguồn cung và giảm giá thành. Khi điều tương tự từng được áp dụng và các phương pháp điều trị HIV, chúng ta chứng kiến giá thành giảm tới 99%", bà Maaza Seyoum, đại diện của PVA ở châu Phi, nhận định.
"Có lý do gì để các chính phủ Anh, Đức và EU bỏ qua những lời kêu gọi từ các quốc gia đang phát triển để dỡ bỏ sự độc quyền vốn khiến cho giá thành sản xuất tăng lên trong khi sản lượng lại bị bóp nghẹt?", bà Seyoum đặt câu hỏi.
Hiện mới chỉ có ít hơn 1% dân số ở các quốc gia có thu nhập thấp được tiêm vaccine Covid-19, trong khi lợi nhuận đã giúp cho những quản lý của Moderna hay BioNTech trở thành tỷ phú.
Trước đại dịch, các quốc gia đang phát triển trung bình phải trả 0,8 USD cho mỗi liều vaccine trị các loại virus khác, theo một phân tích của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Mặc dù mỗi loại vaccine đều khác nhau và rất khó có thể so sánh, nhưng loại vaccine Covid-19 rẻ nhất từ AstraZeneca cũng có giá bán gần gấp 4 lần giá thành sản xuất. Trong khi đó, giá của vaccine Johnson & Johnson cao gấp 13 lần, và những loại vaccine đắt tiền nhất là của Pfizer/BioNTech, Moderna và Sinopharm, với giá bán cao gấp 50 lần giá thành sản xuất ước tính.
Bên cạnh việc yêu cầu các nhà sản xuất vaccine giải thích tại sao giá bán của họ lại cao hơn, việc tạo ra sự cạnh tranh cũng rất quan trọng để giảm giá thành sản xuất và tăng nguồn cung. Tất cả vaccine, dù mới hay cũ, đều sẽ giảm giá khi có nhiều nhà sản xuất tham gia thị trường.
 |
| Nhân viên làm việc tại phòng nghiên cứu vaccine Covid-19 của Moderna. Ảnh: Reuters. |
Chưa có lúc nào trong lịch sử, các chính phủ lại phải mua lượng lớn vaccine cho một căn bệnh như thế này, và việc sản xuất số lượng lớn sẽ làm giảm giá thành, cho phép các công ty có thể bán vaccine với giá thấp hơn.
Thế nhưng Liên minh châu Âu (EU) thậm chí sẽ phải trả nhiều tiền hơn cho những đơn hàng tiếp theo từ Pfizer/BioNTech. Việc tăng giá vaccine được dự đoán sẽ tiếp tục nếu như các chính phủ không có hành động, nhất là khi người dân sẽ phải tiêm những liều bổ sung để tăng khả năng bảo vệ trước Covid-19.
CEO của Pfizer từng đề xuất giá bán vaccine Covid-19 lên tới 175 USD một liều trong tương lai, cao hơn 148 lần giá thành sản xuất ước tính. Và khi giá bán tiếp tục tăng, các công ty dược sẽ tiếp tục ưu tiên bán vaccine cho các nước có điều kiện, thay vì bảo vệ tính mạng của người dân trên toàn cầu.
