Cái chết của cựu tổng thống Robert Mugabe đã chia rẽ người dân Zimbabwe trong cách đánh giá người từng lãnh đạo quốc gia này suốt 37 năm. Dù tham quyền cố vị, phá hủy nền kinh tế từng một thời thịnh vượng, Mugabe vẫn được coi là người anh hùng giúp người da màu vùng lên, chấm dứt sự cai trị của người da trắng.
Cựu đệ nhất phu nhân Grace Mugabe, ngược lại, không để lại di sản phức tạp như chồng bà. Người vợ của cố tổng thống Mugabe bị người dân Zimbabwe ghét bỏ trên nhiều phương diện. Nay, khi ông Mugabe đã không còn, tài sản và tương lai của người phụ nữ này bỗng chốc rơi vào nguy hiểm.
Từ chỗ là đệ nhất phu nhân đầy quyền lực, ứng viên cho vị trí tổng thống Zimbabwe, bà Grace nay có nguy cơ trở thành con mồi bị các đối thủ chính trị săn đuổi và xâu xé, CNN nhận định.
"Gucci Grace"
Grace kết hôn với Robert Mugabe trong một đám cưới xa hoa năm 1996, vài năm sau khi người vợ đầu của ông Mugabe, Sally, qua đời vì bệnh thận. Ngay từ khi Sally còn sống, ông Mugabe và bà Grace đã qua lại với nhau trong bí mật, và người phụ nữ sinh cho ông Mugabe hai đứa con. Sau lễ cưới, Grace sinh cho ông Mugabe thêm một người con thứ ba.
Vào thời điểm đám cưới với bà Grace diễn ra, Robert Mugabe không còn là người anh hùng tuyệt đối của toàn dân Zimbabwe nữa. Từ năm 1983, ông này đã nhận nhiều sự chỉ trích vì chuyên quyền, sau khi điều động một lữ đoàn đàn áp những người bất đồng chính kiến ở Bulawayo, gây ra cái chết của hơn 10.000 người.
 |
| Đám cưới của ông Mugabe và bà Grace. Ảnh: AP. |
Trong hàng thập kỷ, Mugabe và gia đình điều hành Zimbabwe như thể đất nước này là tài sản của riêng họ. Đệ nhất phu nhân Grace nhanh chóng nổi lên với những chuyến du lịch xa hoa ở các thủ đô tại châu Âu, mỗi lần tiêu tốn hàng trăm nghìn USD cho mua sắm.
Sự phung phí của Grace khiến người dân Zimbabwe đặt cho bà biệt danh "Gucci Grace", với Gucci là tên của một hãng thời trang cao cấp của Italy. Trong bối cảnh nền kinh tế Zimbabwe sụp đổ không thể kiểm soát vào cuối những 2000, sự hoang phí của đệ nhất phu nhân trở thành tâm điểm chỉ trích của người dân Zimbabwe.
Năm 2014, tham vọng chính trị của đệ nhất phu nhân bắt đầu nổi lên, khi ông Mugabe đã già yếu và không còn đảm trách được vai trò tổng thống. Bằng ảnh hưởng chính trị, ông Mugabe đã triệt tiêu một số đối thủ chính trị, đồng thời tập hợp phe cánh, dọn đường cho người vợ chuẩn bị lên nắm quyền.
Dư luận Zimbabwe bắt đầu phản ứng khi bà Grace, người được coi là không có đủ kiến thức và kỹ năng, được trao bằng tiến sĩ tại Đại học Quốc gia Zimbabwe. Đệ nhất phu nhân sau đó thâu tóm tổ chức phụ nữ bên trong đảng Zanu PF cầm quyền, vị trí giúp bà này có một chân trong Bộ Chính trị, cơ quan quyền lực tối cao của đảng Zanu PF.
Kẻ thù đang chờ đợi
Dưới sự ủng hộ của chồng, bà Grace ngày càng công khai tham vọng bước lên vũ đài chính trị, và tuyên bố sẽ ra tranh cử tổng thống trước đám đông, bất chấp sự thực bản thân hoàn toàn thiếu kinh nghiệm quản trị đất nước.
Chiến dịch thâu tóm quyền lực của bà Grace diễn ra với hàng loạt vụ bắt giữ đối thủ chính trị, thu phục một số nhân vật dễ bảo, trong đó có cả cựu phó chủ tịch đảng Zanu PF là Joice Mujuru và 7 cựu bộ trưởng chính phủ.
Tuy nhiên, bà Grace phạm phải sai lầm được coi là lớn nhất trong sự nghiệp chính trị ngắn ngủi khi ra tay với người khi đó là phó tổng thống, cánh tay phải của ông Mugabe, là Emmerson Mnangagwa.
Ông Mnangagwa từng sát cánh bên ông Mugabe chỉ huy lực lượng du kích trong cuộc chiến nhằm lật đổ chính quyền da trắng, và vì vậy có ảnh hưởng lớn trong quân đội và cựu chiến binh Zimbabwe.
 |
| Bà Grace và Tổng thống Mugabe trong các sự kiện chính trị. Ảnh: AFP. |
Trong bài diễn văn trước toàn thể quốc dân, ông Mnangagwa, nay đang nắm chức tổng thống, đã chỉ dành những lời lẽ tốt đẹp khi chia sẻ mất mát với bà Grace.
"Grace đã bước đi bên chồng tới những ngày cuối cùng, cho đất nước chúng ta một bài học trường tồn về tình yêu và sự quan tâm. Vì điều đó, chúng tôi cảm ơn bà sâu sắc, khi cùng chia sẻ sự mất mát và đau thương, đó cũng là điều chúng tôi cảm nhận và chịu đựng", ông Mnangagwa phát biểu.
Bài diễn văn của Mnangagwa khác xa những lời lẽ cay độc mà bà Grace dành cho vị đương kim tổng thống chỉ vài năm trước đó.
Năm 2017, Grace từng công khai sỉ nhục Mnangagwa, khi đó vẫn là cấp phó cho tổng thống Mugabe. Đệ nhất phu nhân coi Mnangagwa, cũng như nhiều chính trị gia khác, là người âm mưu chiếm đoạt quyền lực của ông Mugabe. Tại một cuộc gặp gỡ cử tri, Grace nói với phóng viên Mnangagwa phải "chấm dứt" tham vọng tiếp quản vị trí tổng thống.
Sự lộng hành của bà Grace đẩy sự chịu đựng của phe quân đội đến giới hạn vào năm 2017. Sau khi Mnangagwa bị loại bỏ khỏi vị trí phó tổng thống, lo sợ quyền lực của đệ nhất phu nhân sẽ lớn mạnh vượt tầm kiểm soát, quân đội đã can thiệp, giam lỏng vợ chồng ông Mugabe.
Tháng 11/2017, sự nghiệp chính trị mới manh nha của bà Grace tiêu tan sau khi tổng thống Mugabe tuyên bố từ chức. Hiện nay, rất nhiều nhân vật một thời là mục tiêu tấn công của bà Grace đang nắm những chức vụ quan trọng trong chính quyền của Tổng thống Mnangagwa.
Dẫu đã rơi khỏi vũ đài chính trị, cựu đệ nhất phu nhân vẫn có cách gây ra sự bất bình. Năm 2018, nhà chức trách Nam Phi bắt giam Grace với cáo buộc tấn công một người mẫu. Nhờ thân phận là cựu đệ nhất phu nhân, Grace được miễn trừ truy tố hình sự.
Zimbabwe hiện nay đang chuẩn bị cho lễ tang của Mugabe. Một khi quan tài đã đậy nắp, hào quang của cựu tổng thống hoàn toàn tắt, khi đó không còn tấm lệnh bài nào có thể bảo vệ bà Grace trước tất cả sự thù địch.
Tổng thống Mnangagwa đã khởi động chiến dịch chống tham nhũng, khiến nhiều quan chức một thời trung thành với ông Mugabe đối mặt với quá trình điều tra. Không sớm thì muộn, cựu đệ nhất phu nhân sẽ bị triệu tập giải trình đối với nguồn gốc tài sản, cũng như những khoản chi tiêu khổng lồ khi ông Mugabe còn đương nhiệm.
CNN nhận định giải pháp tốt nhất cho bà Grace hiện nay có thể chỉ là ở lại Singapore, nơi bà đang trông coi thi hài người chồng, tránh xa khỏi Zimbabwe, nơi những đối thủ từng một thời bị bà tận diệt đang chờ đợi.
