TS Lê Xuân Nghĩa: 'Có quan điểm coi trái phiếu DN là trò đánh bạc'

Chia sẻ tại tọa đàm “Mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp” ngày 13/9, TS Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia, cho biết thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một trong những “mạch máu” quan trọng của nền kinh tế, tương tự như tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, thị trường này đang không nhận được sự quan tâm tương xứng.

Cụ thể, ông Nghĩa dẫn số liệu tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường hiện vào khoảng 1,5 triệu tỷ đồng, tương đương 1/3 tổng số vốn trung, dài hạn do hệ thống ngân hàng cung ứng (khoảng 5 triệu tỷ).

Phát hành trái phiếu bị coi như đánh bạc

Trong những năm gần đây, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã duy trì tốc độ tăng 40-45%/năm, tương đương với việc tăng gấp đôi sau mỗi hai năm. Như vậy, trong khoảng 6 năm tới, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể đạt 11,2 triệu tỷ đồng, tương đương với thị trường vốn trung, dài hạn mà hệ thống ngân hàng cung ứng.

“Đây là điều chúng ta kỳ vọng, nhưng hiện tại vẫn có quan điểm coi trái phiếu doanh nghiệp như trò chơi đánh bạc của các doanh nghiệp phát hành, lừa được đến đâu thì lừa, nhà đầu tư không hiểu biết thua lỗ thì phải tự chịu”, ông Nghĩa nói.

Theo vị chuyên gia, trái phiếu doanh nghiệp là kênh cung ứng vốn rất quan trọng cho các doanh nghiệp, bên cạnh vốn tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, các cơ quan quản lý đang không dành sự quan tâm tương xứng cho thị trường này.

Cụ thể, bộ phận phát triển thị trường trái phiếu chỉ có quy mô rất nhỏ trong hoạt động của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, trong khi ngoài cơ quan quản lý thì đang không có doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm, không có đơn vị giám sát nào. “Đây là điều đáng trách”, ông nhấn mạnh.

Theo ông Nghĩa, trái phiếu doanh nghiệp có độ rủi ro tương đối cao nên phải có một hệ thống giám sát và xếp hạng đạt chuẩn để nhà đầu tư nhìn vào sức khỏe doanh nghiệp và quyết định đầu tư. Nhà đầu tư đại chúng không có đủ kiến thức để đọc báo cáo tài chính, xem xét lý lịch lãnh đạo doanh nghiệp… mà chỉ nhìn vào xếp hạng doanh nghiệp và quyết định đầu tư với khẩu vị rủi ro tương ứng.

Như vụ việc lãnh đạo FLC thao túng giá chứng khoán, theo tính toán làm nhà đầu tư thiệt hại khoảng 500 tỷ đồng, nhưng việc ông Trịnh Văn Quyết và đồng phạm bị bắt đã làm thị trường sụt giảm mạnh, thổi bay nhiều tỷ USD. Đây đều là tiền của nhà đầu tư

TS Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia

Tuy vậy, thị trường trong nước hiện chưa có đủ định chế tài chính để giúp trái phiếu doanh nghiệp phát triển theo hướng này.

Ông Nghĩa cũng cho rằng việc quản lý trái phiếu doanh nghiệp theo hướng không ai giám sát, khi có sự cố thì siết chặt, hình sự hóa các quan hệ kinh tế sẽ gây rủi ro rất lớn cho thị trường, nhà đầu tư. Trong khi đây là một thị trường rất quan trọng với nền kinh tế và doanh nghiệp.

Ông cũng nhấn mạnh việc can thiệp “thô bạo” không phải cách ứng xử của một thị trường tài chính có niềm tin và trách nhiệm. Thị trường như vậy sẽ khó phát triển bền vững, khó giữ niềm tin của nhà đầu tư.

Trái phiếu doanh nghiệp còn phát triển mạnh

Chia sẻ tại tọa đàm, TS Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương, đánh giá tại Việt Nam, thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một mảnh ghép phát triển chậm so với các thị trường vốn khác.

Tuy nhiên, việc thị trường tăng trưởng cao những năm gần đây là điều đáng mừng. Điều này cho thấy nhu cầu từ cả phía doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư đều rất lớn.

"Tuy nhiên, cái gì mới ra mà lớn nhanh quá thì cần phải thận trọng. Giống như khi mới tập đi mà đã đi quá nhanh thì hay bị ngã, đôi khi ngã rất đau. Vừa rồi đã xảy ra một số vụ việc vi phạm. Tuy nhiên, cách xử lý không gây ra sự xáo động quá lớn với thị trường”, ông Tú Anh nói.

Ông cho biết phản ứng của thị trường chỉ ghi nhận lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành chậm lại trong tháng 4, 5 và tới tháng 6, khối lượng phát hành đã tăng trở lại.

Theo ông Tú Anh, điều quan trọng khi tham gia thị trường là phải có niềm tin và tuân thủ quy định. “Luật chơi ở đây là nếu làm sai thì phải trả giá, bất kỳ thị trường nào cũng đều phải xây dựng hệ thống pháp luật và niềm tin”, ông nhấn mạnh.

Còn theo TS Trịnh Quang Anh, Chủ tịch Hội Nghiên cứu thị trường liên ngân hàng Việt Nam, trái phiếu doanh nghiệp trong nước đã phát triển nhanh những năm gần đây và sẽ còn phát triển trong thời gian tới.

Nguyên nhân đến từ việc tín dụng năm nay dự kiến tăng khoảng 14% và hầu hết ngân hàng đều đang cạn “room”, điều này sẽ tạo cơ hội cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển. Bởi doanh nghiệp không vay được vốn ngân hàng sẽ quay qua phát hành trái phiếu để huy động vốn.

Theo vị này, trong những năm gần đây, tăng trưởng tín dụng hàng năm đều vào khoảng 12-13% và năm nay với định hướng tín dụng hỗ trợ nền kinh tế phục hồi thì đặt ra là 14%, ông cho rằng các mức tăng trưởng tín dụng này giúp trái phiếu doanh nghiệp có dư địa phát triển.

“Rõ ràng bóp chỗ này thì phải phình chỗ kia. Trong khi cầu vốn thì vẫn lớn, nếu bóp tín dụng lại thì đương nhiên trái phiếu doanh nghiệp sẽ phình ra”, ông Quang Anh nhận định.

Theo vị chuyên gia, bản chất trái phiếu doanh nghiệp cũng tương tự như tín dụng ngân hàng khi nhà đầu tư thì có nhu cầu gửi tiền hưởng lãi suất nhưng không gửi vào ngân hàng. Trong khi đó, doanh nghiệp cần vốn không vay được ngân hàng thì chuyển qua vay của nhà đầu tư mua trái phiếu.

Do đó, với diễn biến thị trường hiện nay, thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn sẽ tăng trưởng và là kênh dẫn vốn quan trọng của doanh nghiệp và nền kinh tế.