Đêm 16/12, Trung Quốc thông báo thu giữ tàu lặn không người lái (UUV) của Mỹ. Sự việc xảy ra tại vùng nước quốc tế trên Biển Đông và ở khu vực tây bắc Vịnh Subic (Philppines). Thiết bị không người lái của Mỹ thuộc USNS Bowditch, một tàu khảo sát hải dương học của hải quân nước này.
Đối đầu rõ ràng
Không lâu sau đó, Lầu Năm Góc khẳng định Trung Quốc chiếm giữ bất hợp pháp tàu lặn không người lái (UUV) của Mỹ khi thiết bị này hoạt động ở Biển Đông. Đại diện Bộ Quốc phòng Mỹ yêu cầu Trung Quốc "trả lại tàu lặn không người lái của chúng tôi ngay lập tức, đồng thời tuân thủ mọi nghĩa vụ của nước này theo luật pháp quốc tế".
Chuyên gia về châu Á Bonnie Glasser của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế CSIS (Mỹ) nói với Bloomberg: "Việc Trung Quốc tịch thu thiết bị này là hành động mang tính đối đầu rất rõ ràng. Hẳn họ đã nhận được nhiều cái gật đầu cho hành vi khiêu khích này".
 |
| Tàu khảo sát hải dương học USNS Bowditch của Hải quân Mỹ. Ảnh: US Navy. |
Dù bất kể lý do nào, vụ Trung Quốc tịch thu tàu lặn của Mỹ, vốn hoạt động trong biển quốc tế, đánh dấu bước ngoặt so với những hành động của nước này trước đây.
Các tàu nghiên cứu hải dương học hoạt động ở khu vực này thường bị theo dõi với nghi ngờ gián điệp. Tuy nhiên, các quan chức giấu tên khẳng định với CNN rằng thiết bị vừa bị thu giữ chỉ đơn thuần để kiểm tra tình trạng biển.
Trung Quốc lo đội tàu ngầm bị theo dõi
Một quan chức Mỹ khẳng định thiết bị bị thu giữ thuộc chương trình nhằm thu thập dữ liệu hải dương học, trong đó có thông tin về độ mặn, nhiệt độ và độ trong của nước biển.
Tuy nhiên, Thiếu tướng Xu Guangyu, nhà nghiên cứu quân sự tại Bắc Kinh, nói: "Trung Quốc rất nhạy cảm với những thiết bị lặn không người lái dưới nước do chúng có thể dò theo dấu vết hạm đội tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo của chúng tôi".
Theo tướng Guangyu thì "nếu một UUV từ tàu Bowditch có thể bị phát hiện và thậm chí bị một tàu hải quân Trung Quốc bắt được thì có nghĩa là thiết bị lặn này đã đến gần vùng biển nhạy cảm".
Với vụ Trung Quốc tịch thu UUV của Mỹ, Micheal Fuchs, nguyên phó trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực Đông Á (nhiệm kỳ 2013 - 2016), lo ngại: "Điều đó có nghĩa tất cả những hành vi mà trước đây được công nhận, như thăm dò khoa học trong vùng biển quốc tế ở Biển Đông, có thể trở thành điểm nóng mới".
 |
| Một thiết bị lặn không người lái. Ảnh minh hóa: Defense News. |
Gửi tín hiệu đến chính quyền Mỹ mới
Một ngày trước khi sự cố xảy ra, đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải khẳng định Bắc Kinh không bao giờ mặc cả với Washington với các vấn đề chủ quyền quốc gia và lãnh thổ. "Những tiêu chuẩn cơ bản trong quan hệ quốc tế cần được tôn trọng chứ không phải làm ngơ. Đây là những điều không thể ngã giá", đại sứ Thôi phát biểu ngày 15/12.
Theo ông Fuchs, việc UUV bị tịch thu cho thấy "tình hình Biển Đông có thể vượt ngoài tầm kiểm soát vì tuyên bố chủ quyền bành trướng của Trung Quốc cũng như những điều mà nước này sẵn sàng làm để củng cố chủ quyền sai trái".
 |
| Trung Quốc thu giữ UUV Mỹ vì muốn gửi tín hiệu và thăm dò phản ứng của Trump? Ảnh: CNN. |
Dù nguyên nhân hành động của phía Trung Quốc vẫn chưa rõ ràng, một số nhà phân tích cho rằng đây có thể là để trả đũa những bình luận, chỉ trích Trung Quốc của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Chỉ hơn một tháng sau khi đắc cử, ông Trump liên tục khiến Trung Quốc bức xúc khi điện đàm với lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn; chỉ trích Trung Quốc xây dựng các cơ sở trên Biển Đông là tạo nên "khu phức hợp quân sự khổng lồ"; ngụ ý đem chính sách "Một Trung Quốc" ra mặc cả trong các thỏa thuận thương mại.
Ông Fuchs nói Bắc Kinh có thể đang bắt đầu tìm cách để gửi tín hiệu đến chính quyền mới của Mỹ rằng Trung Quốc sẽ không chịu bị gạt ra bên lề khi Mỹ muốn củng cố vai trò ở châu Á, dù là vấn đề Đài Loan hay Biển Đông.
Ngày 16/12, Tổng thống Obama đã khuyên Trump nên hành xử cẩn thận khi muốn thách thức chính sách "Một Trung Quốc".
"Đối với Trung Quốc, vấn đề Đài Loan rất quan trọng và chính sách này là trung tâm trong nhận thức của họ về một quốc gia. Nếu ông muốn lật ngược điều này thì phải suy tính về những hậu quả có thể xảy ra", ông Obama nói.
