Quan hệ ngoại giao căng thẳng từ lâu giữa Ấn Độ và Pakistan đang ở mức tệ nhất trong nhiều năm vào tuần này, sau khi Pakistan tuyên bố không quân của nước này đã bắn hạ hai máy bay chiến đấu Ấn Độ ở khu vực biên giới tranh chấp Kashmir và bắt giữ một phi công.
Một ngày trước đó, quân đội Ấn Độ cho biết đã tiến hành cuộc không kích nhằm vào một trại khủng bố ở Pakistan. Đây là vụ tấn công đầu tiên của không quân Ấn Độ kể từ sau chiến tranh Ấn Độ - Pakistan năm 1971.
Theo CNN, Trung Quốc không chỉ có chung đường biên giới với khu vực tranh chấp Kashmir mà còn có mối liên hệ quan trọng cân bằng với cả Pakistan và Ấn Độ.
Trung Quốc có quan hệ kinh tế, ngoại giao và quân sự chặt chẽ với Pakistan, khiến nước này trở thành một trong những đồng minh thân cận nhất của Bắc Kinh trong khu vực.
 |
| Phần còn lại của chiếc máy bay của Không quân Ấn Độ sau khi bị bắn rơi ở khu vực Kashmir. Ảnh: AFP/Getty. |
Trong khi đó, cuộc chiến thương mại kéo dài của Trung Quốc với Mỹ buộc Bắc Kinh phải tìm kiếm các đối tác thương mại thay thế. Do đó, Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng lại quan hệ từ chỗ đối đầu với cường quốc đang lên là Ấn Độ và Thủ tướng Narendra Modi. Năm ngoái, ông Modi đã thực hiện hai chuyến thăm Trung Quốc.
Tuần này, Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi cả Pakistan và Ấn Độ "duy trì tự kiềm chế và tập trung vào hòa bình, ổn định khu vực".
Trong cuộc điện khẩn đêm 27/2, Bộ trưởng Ngoại giao Pakistan Shah Mehmood Qureshi đã yêu cầu Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đóng "vai trò mang tính xây dựng trong việc giảm bớt căng thẳng hiện nay".
Qua cuộc điện đàm, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nhấn mạnh rằng "chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của tất cả quốc gia cần được tôn trọng và Trung Quốc không muốn thấy các hành vi vi phạm các quy tắc của quan hệ quốc tế".
Steve Tsang, giám đốc Viện Trung Quốc tại Đại học SOAS London, cho biết Trung Quốc không có lợi trên bất kỳ mặt nào nếu căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan tăng cao.
"Trung Quốc không thể nhìn Pakistan thất bại nhưng đồng thời tôi không nghĩ người Trung Quốc thực sự muốn gây chiến với người Ấn Độ về vấn đề này", ông nói.
Thế tiến thoái lưỡng nan
Theo chuyên gia Tsang, căng thẳng tồn tại lâu dài trong khu vực không phải là vấn đề lớn đối với Bắc Kinh, khi điều đó có thể nhắc nhở Islamabad về tầm quan trọng của Trung Quốc như một đồng minh.
Tuy nhiên, sự leo thang trong tuần này đã đưa Bắc Kinh vào thế khó xử. "Họ phải làm gì đó để cho thấy rằng họ đang giúp kiểm soát mọi thứ, trong khi không khiến Pakistan mất niềm tin ở đồng minh", Tsang nói.
Mặc dù vậy, Bắc Kinh không muốn ủng hộ thái quá đối với Pakistan và đẩy Ấn Độ vào vòng tay của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Việc Ấn Độ tuyên bố họ đang tấn công chống lại những kẻ khủng bố ở Kashmir cũng khiến vấn đề trở nên phức tạp với Trung Quốc.
"Họ không muốn quá khó khăn với Ấn Độ vì họ hành động để đối phó với khủng bố", Tsang nói với CNN.
 |
| Binh sĩ Pakistan đứng bên đống đổ nát của chiếc máy bay Ấn Độ bị bắn rơi gần khu vực tranh chấp Kashmir. Ảnh: AFP/Getty. |
Các chuyên gia về Trung Quốc cho biết lựa chọn tốt nhất của Bắc Kinh là hợp tác cùng Mỹ để xoa dịu căng thẳng giữa Pakistan và Ấn Độ.
Han Hua, giáo sư và chuyên gia nghiên cứu Nam Á tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng Trung Quốc có ảnh hưởng lớn hơn ở Pakistan, trong khi Mỹ nắm giữ nhiều ảnh hưởng hơn ở Ấn Độ. Hai bên hợp tác là điều hợp lý.
"Thông điệp của Trung Quốc rõ ràng cho cả hai bên: kiềm chế bạo lực. Lợi ích của Trung Quốc phụ thuộc vào sự ổn định của Nam Á", bà nói.
Sợi dây căng như đàn hồi
Trung Quốc đã thực hiện hành động cân bằng ngoại giao tinh tế ở Nam Á trong năm qua, sau khi giảm bớt một số căng thẳng khu vực.
Tháng 7/2017, tranh chấp lãnh thổ giữa quân đội Trung Quốc và Ấn Độ ở Doklam, gần biên giới Ấn Độ, Trung Quốc và Bhutan đã kéo dài cả tháng.
Hai cường quốc suýt đụng độ vì cáo buộc chính phủ Trung Quốc xây dựng con đường bên trong lãnh thổ Bhutan, đồng minh thân cận của Ấn Độ. Trung Quốc cũng tiến hành các cuộc tập trận bắn đạn thật gần đó với quân đội chiến đấu.
Tuy nhiên, một hội nghị thượng đỉnh nồng ấm, không chính thức, giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào tháng 4/2018 đã giúp đưa quan hệ trở lại hướng tích cực.
"Lợi ích chung của Trung Quốc và Ấn Độ vượt xa sự khác biệt", tờ China Daily của Trung Quốc nhận định trong một bài xã luận vào thời điểm đó.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay với Thủ tướng Pakistan Imran Khan vào ngày 2/11/2018. Ảnh: AFP/Getty. |
Tình hình rõ ràng hơn nhiều đối với Trung Quốc ở khu vực biên giới. Pakistan là người bạn lâu năm và đối tác thương mại của Bắc Kinh. Các nhà ngoại giao Trung Quốc mô tả quan hệ hai nước là "tình bạn chia ngọt sẻ bùi".
Pakistan cũng là một trong những khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Bắc Kinh. Theo viện nghiên cứu CSIS, từ năm 2008 đến 2017, Islamabad đã mua hơn 6 tỷ USD vũ khí của Trung Quốc.
Tuy nhiên, quan hệ hai nước không phải lúc nào cũng xuôi chèo mát mái. Các khoản nợ lớn dồn lại của Pakistan do các khoản vay và cơ sở hạ tầng của chính phủ Trung Quốc làm dấy lên những nghi ngờ.
Mặc dù vậy, Thủ tướng Pakistan Imran Khan quyết tâm duy trì mối quan hệ đặc biệt với Bắc Kinh. "Chúng ta cần nhìn nhận Trung Quốc như một nguồn cảm hứng để giúp người dân thoát khỏi đói nghèo", ông nói.
