Tại World Cup 2022, nước chủ nhà Qatar đã trang bị hệ thống điều hòa nhiệt độ cho 7 trên 8 sân vận động. Đây là giải pháp giúp cầu thủ và khán giả dễ chịu hơn trong lúc thưởng thức các trận đấu, do khí hậu thực tế tại Qatar rất nóng.
Dù vậy, cầu thủ Antony thuộc tuyển Brazil đã lên tiếng phàn nàn hệ thống điều hòa tại sân vận động khiến anh "phát ốm". Một số tổ chức môi trường, khí hậu cũng bày tỏ lo ngại về việc sử dụng rộng rãi hệ thống, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang đối mặt khủng hoảng năng lượng và khí thải.
Dàn điều hòa hoạt động như thế nào
Khí hậu nóng bức tại Qatar là chủ đề được bàn tán trong nhiều năm, đặc biệt khi World Cup 2022 công bố thời gian tổ chức vào mùa đông, thay vì mùa hè như các giải trước.
Nếu tổ chức vào mùa hè, nhiệt độ có thể vượt mốc 37 độ C. Thời điểm này, nhiệt độ trung bình tại đất nước vùng Vịnh khoảng 29,4 độ C. Nhiệt độ quá cao sẽ tác động xấu đến sức khỏe và phong độ của các cầu thủ, dẫn đến thành tích không như mong đợi.
Do đó, Qatar đã lắp đặt hệ thống điều hòa tại sân vận động nhằm mang đến cảm giác dễ chịu cho cầu thủ và khán giả. Khi đến sân vận động Lusail, cách trung tâm Doha khoảng 19 km về phía bắc vào tháng 8, phóng viên Aryn Baker của tạp chí Time mô tả cảm giác "mát mẻ như mùa xuân", dù nhiệt độ bên ngoài là 47,8 độ C.
 |
| Lưới thổi không khí điều hòa bên dưới hàng ghế khán giả tại sân vận động Lusail. Ảnh: AP. |
Với dàn điều hòa, nhiệt độ tại các sân vận động tổ chức World Cup vào khoảng 20 độ C, bất kể con số bên ngoài là bao nhiêu. Hệ thống được phát triển bởi đội ngũ kỹ sư tại Đại học Qatar, hoạt động bằng cách làm mát không khí bằng ống dẫn nước lạnh, sau đó đưa ra ngoài bằng những tấm lưới trên khán đài và vòi phun xung quanh mặt sân.
"Làm mát theo điểm nghĩa là chúng tôi chỉ làm mát những khu vực mà mọi người cần, ví dụ như trên sân và khán đài", Saud Ghani, giáo sư kỹ thuật tại Đại học Qatar chia sẻ. Do chịu trách nhiệm phát triển điều hòa tại sân vận động, ông được đặt biệt danh "Dr. Cool".
"Cấu tạo của sân vận động đóng vai trò như hàng rào, bên trong chứa một quả bóng lạnh. Kỹ thuật của chúng tôi gồm làm mát không khí, lọc và thổi chúng về phía cầu thủ, khán giả. Mỗi sân vận động được làm mát đến nhiệt độ dễ chịu nhất", Ghani nói thêm.
Tóm lại, mục đích của hệ thống điều hòa không khí giúp cầu thủ thi đấu một cách an toàn, và khán giả sẽ "cảm thấy bình thường". Dù vậy, một số fan đã phản ánh nhiệt độ trong sân quá lạnh.
Ghani nhấn mạnh thiết kế của sân giúp ngăn không khí bên trong hòa lẫn với nhiệt độ bên ngoài."Không khí lạnh nặng hơn và nằm bên dưới. Không khí nóng nhẹ hơn và nằm bên trên", giáo sư Đại học Qatar mô tả.
Lo ngại ảnh hưởng môi trường
Các loại điều hòa không khí đều gây hại cho môi trường. Sau nhiều năm hoạt động, chúng có thể làm rò rỉ hydrofluorocarbon (HFC), một loại khí lạnh nhưng có thể làm Trái Đất nóng lên.
Sử dụng điều hòa cũng khiến lưới điện chịu tải nhiều hơn. Khi Trái Đất ngày càng nóng, nhu cầu sử dụng điều hòa tăng lên. Tuy nhiên, nhiều điều hòa sẽ đòi hỏi nhiều năng lượng, tạo ra khí nhà kính khiến hành tinh nóng hơn.
 |
| Vòi phun khí lắp đặt xung quanh sân, dùng cho các cầu thủ, trọng tài và ban huấn luyện. Ảnh: AP. |
Điều hòa không khí chiếm 60-70% nhu cầu sử dụng điện tại Qatar. Ban tổ chức World Cup muốn kết nối hệ thống làm mát sân vận động với nhà máy điện Mặt Trời, công suất 800 MW vừa hoạt động từ tháng trước. Tuy sử dụng năng lượng tái tạo, phần lớn điện tại Qatar vẫn tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch.
Về lý thuyết, tác động của điều hòa không khí ngoài trời với môi trường sẽ lớn hơn điều hòa trong nhà. Do các địa điểm ngoài trời cách nhiệt kém, điều hòa sẽ tốn nhiều năng lượng hơn để giữ nhiệt độ luôn mát mẻ.
"Ngay cả khi hoạt động hiệu quả, chúng cũng cần năng lượng khổng lồ để làm mát không khí, bởi không gian mở sẽ lưu thông với không khí bên ngoài. Rõ ràng những hệ thống này tiết kiệm năng lượng kém hơn điều hòa trong nhà", Khaled Diab, Giám đốc Truyền thông tổ chức phi lợi nhuận Carbon Market Watch cho biết.
Giáo sư Ghani cho biết tính bền vững được xem xét kỹ lưỡng trong quá trình chuẩn bị World Cup ngay từ giai đoạn đầu. Những chi tiết như đơn vị cung ứng vật liệu, cách sử dụng sân vận động sau giải đấu, ảnh hưởng của màu sắc, hình dạng sân đến nhiệt độ đều được tính toán.
Theo Ghani, công nghệ điều hòa ngoài trời do ông phát triển sử dụng năng lượng ít hơn 40% so với công nghệ truyền thống trên cùng không gian. Ông nói thêm dự án điện Mặt Trời sẽ góp phần đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng của Qatar.
 |
| Sân vận động Al Thumama tại Doha (Qatar). Ảnh: Bloomberg. |
Tất nhiên, điều hòa không khí chỉ là một trong những yếu tố tác động đến môi trường. Theo Diab, hoạt động xây dựng sân vận động, các chuyến bay chở cầu thủ, khách du lịch sẽ chiếm phần lớn lượng khí thải.
Theo ước tính của Cơ quan Hàng không Dân dụng Qatar, 1,7 triệu người sẽ có mặt tại đất nước này để theo dõi World Cup. Do thiếu khách sạn, một số người sẽ phải lưu trú tại các quốc gia láng giềng như Oman, UAE hay Saudi Arabia, sau đó lên một chuyến bay khác để đến địa điểm tổ chức trận đấu.
Nước chủ nhà đáp trả
Thời tiết khắc nghiệt đang là vấn đề chung của các giải thể thao lớn. Tại Olympic Tokyo vào tháng 8/2021, hơn 20 người được ghi nhận mắc các bệnh liên quan đến nhiệt độ, bất chấp biện pháp phòng ngừa của ban tổ chức như cấp áo khoác, phun sương và thay đổi thời gian thi đấu.
Diab chỉ ra nhiều sân vận động tại châu Âu đã trang bị hệ thống điều hòa, sưởi ấm vào mùa đông và làm mát trong mùa hè. "Việc Qatar xây dựng sân vận động ngoài trời với hệ thống điều hòa rất lo ngại, nhưng điều đó cho thấy vấn đề lớn hơn của thể thao chuyên nghiệp, lãng phí và tốn nhiều năng lượng", Diab nhận định.
Nhiều chuyên gia lo ngại việc áp dụng điều hòa ngoài trời tại World Cup 2022 có thể tạo ra tiền lệ cho những giải đấu khác.
 |
| Sân Al Bayt tổ chức lễ khai mạc World Cup 2022. Ảnh: Bloomberg. |
"Ngay cả khi sân vận động tại Qatar sử dụng năng lượng tái tạo cho hệ thống điều hòa, hành động này cũng tạo ra tâm lý cho những địa điểm khác rằng đó là điều bình thường và nên áp dụng", Russell Seymour, Chủ tịch Hiệp hội Thể thao Bền vững Anh cho biết. Ông lo ngại hệ thống tại những nơi khác có thể không sử dụng năng lượng bền vững, không tối ưu cho môi trường.
Giáo sư Ghani cho biết ông đã nhận những lời chỉ trích, nhưng nói thêm ban tổ chức tại Qatar rất quan tâm đến tính bền vững môi trường tại World Cup 2022.
"Những hành động của chúng tôi là minh chứng cho sự bền vững trong các dự án lớn như thế này. Đó là điều mọi người nên học hỏi thay vì chỉ trích một cách thiếu kiến thức. Chúng tôi đang thiết kế cho tương lai", Ghani khẳng định.
Những nhà khoa học tiên phong
"Những nhà khoa học tiên phong" là một cuốn sách thú vị về lịch sử của những phát minh nổi tiếng. Để có được những đóng góp vĩ đại cho nhân loại, các nhà khoa học nổi tiếng đã làm việc với lòng say mê và tinh thần học hỏi không ngừng.
