|
|
Giáo viên tại Đồng Nai livestream khi học sinh đang làm bài kiểm tra. |
Mới đây, dân mạng tranh luận gay gắt khi một giáo viên tại tỉnh Đồng Nai livestream cảnh học sinh làm bài kiểm tra môn Văn trong lớp học. Video này thu hút hàng nghìn lượt xem, nhiều người dùng thậm chí đưa ra những bình luận phản cảm dành cho các học sinh xuất hiện trong khung hình.
Hiện, hiệu trưởng nơi giáo viên này công tác đã xác nhận vụ việc, đồng thời cho biết trường đang làm việc với giáo viên để đưa ra phương án xử lý. Trường cũng khẳng định hành động này của giáo viên đã vi phạm quy chế trường và xâm phạm riêng tư của học sinh.
Cũng trong thời gian này, dân mạng tố cáo một cô gái trẻ đăng hình ảnh học sinh tiểu học lên ứng dụng Locket kèm theo những lời chửi bới khiếm nhã. Bài tố cáo thu hút hàng trăm bình luận chỉ trích từ cộng đồng mạng. Hiện, cô gái đã xoá tài khoản mạng xã hội.
Đăng hình ảnh học sinh là sai
Trao đổi với Tri Thức - Znews, bà Lê Thảo, giáo viên tiểu học tại Hà Nội, nhận định hành động livestream hay đăng ảnh học sinh lên mạng xã hội là điều không được phép. Giáo viên thường rất hạn chế đăng ảnh học sinh, trừ trường hợp đăng ảnh tập thể khi đã được cha mẹ các em cho phép.
Hiện, Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT ban hành Điều lệ trường tiểu học đã bỏ lệnh cấm giáo viên sử dụng điện thoại di động khi đang dạy học, nhưng bà Thảo nhấn mạnh rằng các giáo viên vẫn thường hạn chế dùng điện thoại, trừ những lúc cần sử dụng cho mục đích dạy học hoặc trong trường hợp khẩn cấp.
Về việc học sinh chưa ngoan hay học còn kém, bà Thảo cho rằng giáo viên dù bức xúc đến đâu cũng không được đăng ảnh các em lên mạng xã hội kèm theo những lời khiếm nhã. Thay vào đó, giáo viên chỉ nên nhắc nhở riêng với học sinh, nhắn tin riêng cho cha mẹ các em để cùng đưa ra phương án điều chỉnh, giúp các em cải thiện thái độ, năng lực học tập.
  |
Một cô giáo đăng ảnh học sinh lên mạng xã hội, sau đó đã xoá tài khoản vì bị chỉ trích. |
Trong khi đó, khi bàn về góc độ pháp lý, ThS Nguyễn Ngọc Phương Hồng, giảng viên khoa Luật tại Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM), cho rằng hai vụ việc trên liên quan trực tiếp đến ba nhóm quyền cơ bản được pháp luật ghi nhận và bảo vệ, gồm: Quyền riêng tư, quyền đối với hình ảnh và quyền trẻ em.
Trước hết, quyền riêng tư là một trong những quyền con người cơ bản, được quy định trong nhiều văn kiện pháp lý của Liên Hợp quốc, cũng như tại Điều 21 Hiến pháp năm 2013 và Điều 38 Bộ luật Dân sự năm 2015. Theo đó, việc thu thập, lưu giữ, sử dụng hoặc công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư của cá nhân phải có sự đồng ý của người đó.
Thứ hai, quyền đối với hình ảnh là quyền nhân thân được ghi nhận tại Điều 32 Bộ luật Dân sự năm 2015. ThS Phương Hồng khẳng định việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó cho phép, trừ một số trường hợp đặc biệt vì lợi ích quốc gia, lợi ích cộng đồng hoặc trong không gian công cộng. Do đó, không gian giáo dục mang tính riêng biệt như lớp học không thuộc các trường hợp ngoại lệ này.
Đối với quyền trẻ em, ThS Hồng nói đây là nhóm quyền mang tính đặc thù, bởi trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương, được pháp luật xếp vào nhóm yếu thế với các quy định bảo vệ nghiêm ngặt hơn và ngưỡng xâm phạm thấp hơn.
Trong đó, Điều 6 Luật Trẻ em năm 2016 nghiêm cấm hành vi công bố, tiết lộ thông tin về đời sống riêng tư của trẻ em khi chưa có sự đồng ý của trẻ em từ đủ 7 tuổi trở lên và của cha, mẹ hoặc người giám hộ.
Điều 100, khoản 1 của luật này cũng quy định giáo viên và các chủ thể liên quan có trách nhiệm bảo đảm để trẻ em thực hiện được quyền bí mật đời sống riêng tư của mình.
Ngoài ra, theo Điều 20 Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, việc xử lý dữ liệu cá nhân của trẻ em phải có sự đồng ý của trẻ em từ đủ 7 tuổi trở lên và đồng thời có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ. Việc xử lý dữ liệu cá nhân của trẻ em luôn phải tuân thủ nguyên tắc bảo vệ quyền và bảo đảm lợi ích tốt nhất cho trẻ em.
Theo ThS Nguyễn Ngọc Phương Hồng, chỉ với một hành vi duy nhất như livestream lớp học, người thực hiện có thể đồng thời xâm phạm nhiều lớp quyền khác nhau, khiến mức độ vi phạm trở nên nghiêm trọng hơn và làm phát sinh nhiều dạng trách nhiệm pháp lý song song.
Việc đăng tải hình ảnh, video lên các nền tảng như Locket cũng tương tự. Dù có thể lập luận rằng tính năng của ứng dụng Locket giới hạn số người tiếp cận hơn so với livestream, nhưng về bản chất pháp lý, hành vi không thay đổi.
"Pháp luật không đặt ra tiêu chí bao nhiêu người xem thì mới là vi phạm, mà sự khác biệt giữa các nền tảng chỉ ảnh hưởng đến mức độ hậu quả, không làm thay đổi bản chất pháp lý của hành vi", ThS Phương Hồng nói với Tri Thức - Znews.
 |
| Trẻ em là nhóm đặc thù, được pháp luật bảo vệ thông tin, hình ảnh cá nhân. Ảnh: Pexels. |
Không nên chỉ dừng ở việc xử phạt
Từ những phân tích trên, ThS Nguyễn Ngọc Phương Hồng cho kết luận trách nhiệm pháp lý có thể phát sinh gồm trách nhiệm dân sự, hành chính và kỷ luật.
Người bị xâm phạm, tức cha mẹ hoặc người giám hộ của học sinh, có quyền yêu cầu tòa án buộc chấm dứt hành vi vi phạm, gỡ bỏ hình ảnh, video, xin lỗi và cải chính công khai theo quy định tại khoản 3 Điều 32 và khoản 3 Điều 34 Bộ luật Dân sự.
Đồng thời, họ cũng có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại tinh thần, với mức tối đa lên tới 10 lần mức lương cơ sở cho mỗi hành vi xâm phạm theo Điều 592 Bộ luật Dân sự năm 2015.
Về trách nhiệm hành chính, giáo viên có thể bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng theo Điều 31 Nghị định 130/2021/NĐ-CP. Còn về kỷ luật, các hình thức xử lý sẽ căn cứ Luật Viên chức, Luật Giáo dục, quy định về đạo đức nhà giáo và quy chế của cơ sở giáo dục.
ThS Phương Hồng cũng thẳng thắn chỉ ra một thực tế hiện nay là nhiều giáo viên đang nhầm lẫn giữa không gian cá nhân trên mạng xã hội và vai trò nghề nghiệp.
Dù nhiều người xem mạng xã hội là không gian riêng tư để giải tỏa căng thẳng trong phạm vi bạn bè quen biết, đây vẫn là không gian công cộng chịu sự điều chỉnh của pháp luật.
Hơn nữa, giáo viên là chủ thể có vị thế nghề nghiệp đặc thù, và vai trò này không hoàn toàn bị “cởi bỏ” khi bước lên không gian mạng. Các chuẩn mực pháp lý và đạo đức nghề nghiệp không thừa nhận ranh giới mờ nhạt khi đối tượng liên quan là học sinh.
Tuy nhiên, việc toàn hệ thống giáo dục kêu gọi chuyển đổi số, cùng áp lực hòa nhập với học sinh trong thời đại công nghệ, cũng vô tình cuốn nhiều giáo viên vào vòng xoáy thể hiện sự “bắt kịp xu hướng”. Đôi khi động cơ mang tính khách quan, nhưng hệ quả pháp lý thì hoàn toàn có thật.
Theo bà, thực tế này cũng cho thấy hệ thống chuẩn mực nghề giáo truyền thống đang chưa theo kịp những biến đổi nhanh chóng của môi trường số. Bà tin rằng nhiều giáo viên thực hiện livestream hay đăng tải hình ảnh lên mạng xã hội không nghĩ tới hậu quả pháp lý hay những tổn thương tinh thần có thể gây ra cho học sinh, mà xuất phát từ sự vô tư, thậm chí cho rằng đó là điều tích cực.
Do đó, ThS Hồng cho rằng việc quy kết vấn đề này thuần túy là suy thoái đạo đức nhà giáo có phần chưa thỏa đáng. Đây chủ yếu phản ánh sự đứt gãy giữa mô hình giáo dục truyền thống và môi trường hiện đại. Điều cần thiết hơn cả là sớm tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp lý cho giáo viên khi tham gia không gian mạng.
Cuốn sách Giải mã trẻ cá biệt - Hiểu, Hợp tác, Hành động của tiến sĩ Ross W. Greene mở ra một góc nhìn toàn diện và nhân văn hơn về những trẻ bị gắn mác "cá biệt". Thay vì trừng phạt, chúng ta có thể giúp các em rèn luyện những kỹ năng thiếu hụt để biến đổi hành vi.
Cuốn sách không chỉ mang đến những nghiên cứu khoa học tâm lý hành vi sâu sát, mà còn cung cấp phương pháp giáo dục thực tiễn, giúp phụ huynh và giáo viên áp dụng hiệu quả.
