Trong bối cảnh Mỹ và các nước phương Tây vật lộn với số ca nhiễm bệnh và tử vong vì dịch bệnh không ngừng tăng cao, Trung Quốc đang cố gắng dấn bước giành lấy vị trí lãnh đạo thế giới trong cuộc chiến chống virus corona, theo SCMP.
Sự hào phóng của Bắc Kinh
Suốt hai tháng qua, Bắc Kinh đã gửi chuyên gia y tế tới 16 quốc gia, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm với quan chức và chuyên gia y tế các nước trong kiểm soát dịch bệnh. Các chuyến đi của chuyên gia Trung Quốc thường kèm theo những lô hàng viện trợ thiết yếu như dụng cụ xét nghiệm và quần áo bảo hộ y tế.
Theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, nước này đã cung cấp vật tư y tế cho hơn 125 quốc gia và 4 tổ chức quốc tế, đồng thời chia sẻ thông tin và kinh nghiệm chống dịch thông qua 70 hội nghị trực tuyến với chuyên gia của 150 nước.
Hôm 23/4, Bắc Kinh đã quyên góp 30 triệu USD cho Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sau khi đã đóng góp 20 triệu USD cho tổ chức này vào đầu tháng 3. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố cắt viện trợ cho WHO từ ngày 15/4 sau nhiều lần chỉ trích công khai.
 |
| Lô hàng 20.000 khẩu trang y tế, 3.000 khẩu trang N95 và 500 bộ quần áo bảo hộ của Thượng Hải gửi tới Phnom Penh, thủ đô Campuchia. Ảnh: Xinhua. |
"Trung Quốc nóng lòng cho thấy họ có thể đóng vai trò lãnh đạo, hoặc một vai trò mà Mỹ dường như không sẵn sàng đảm đương vào lúc này. Thông điệp từ Bắc Kinh là Trung Quốc luôn ở đây và sẽ luôn hỗ trợ các quốc gia có nhu cầu", Ilaria Carrozza, điều phố dự án tại Viện Nghiên cứu hòa bình Oslo, đánh giá.
Hôm 13/4, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên tuyên bố các nhóm hỗ trợ y tế đã được triển khai "theo yêu cầu của các chính phủ" và sau khi "cân nhắc tình hình dịch bệnh và nhu cầu thực tế".
"Chúng tôi sẵn lòng gửi thêm nhiều đội y tế tới các nước đề nghị gúp đỡ trên cơ sở tình hình và nhu cầu kiểm soát dịch bệnh", ông Triệu nói.
Tìm cách lấp khoảng trống Mỹ để lại
Nicholas Thomas, chuyên gia tại Khoa Nghiên cứu quốc tế và Á châu, Đại học Hong Kong, cho rằng Trung Quốc đang cố gắng lấy đầy khoảng trống mà Mỹ để lại trong bối cảnh Washington giảm bớt các cam kết quốc tế.
"(Mỹ) một quốc gia đã đóng vai trò tối quan trọng trong y tế toàn cầu không chỉ đơn giản là lùi lại, đó gần như là sự sụp đổ (vai trò)", ông Thomas bình luận.
Tới nay, Mỹ đã ghi nhận khoảng 900.000 ca dương tính với virus corona, trong đó có hơn 51.000 trường hợp tử vong. Ở phía bán cầu bên kia, Trung Quốc là nơi dịch bệnh bùng phát đầu tiên đã ngăn chặn thành công virus, số ca nhiễm tại nước này chỉ vào khoảng 84.000, với 4.600 trường hợp tử vong.
Theo ông Thomas, với việc là nơi dịch bệnh bùng phát đầu tiên, đồng thời là nước kiểm soát thành công dịch bệnh sớm nhất, Trung Quốc đã nghiễm nhiên hưởng lợi từ vị trí "người đi đầu".
"Trung Quốc đang gặt hái phần thưởng từ phản ứng quyết liệt chống virus", chuyên gia từ Đại học Hong Kong đánh giá.
 |
| Đội nhân viên y tế Trung Quốc được cử tới Italy. Ảnh: Xinhua. |
Bắc Kinh kỳ vọng những đội y tế gửi tới Philippines, Ethiopia, Campuchia, Venezuela và hơn 10 nước khác sẽ giúp các quốc gia này đạt được thành công tương tự như Trung Quốc.
Yun Sun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại tổ chức tư vấn chính sách Stimson Centre, Washington, nhận định Trung Quốc đã chủ động điều hướng nguồn lực hỗ trợ tới các địa điểm khẩn cấp nhất.
"Các nước đang phát triển ở châu Á và châu Phi không có năng lực phản ứng y tế ở quy mô như các nước phát triển", ông Sun nói.
Trung Quốc đang tự bảo vệ lợi ích
Mặc dù vậy, động cơ phía sau những sự trợ giúp hào phóng của Trung Quốc không hoàn toàn chỉ là "sự nghĩa hiệp", theo Daniel Lynch, chuyên gia nghiên cứu quốc tế từ Đại học Hong Kong.
"Nếu không bước ra và trợ giúp các nước chống đại dịch, dịch bệnh sẽ tiếp tục quay lại Trung Quốc", ông Lynch nói.
Khoảng một nửa trong số quốc gia tiếp nhận đoàn chuyên gia y tế Trung Quốc là các đối tác thuộc sáng kiến Vành đai, Con đường, dự án kinh tế nghìn tỷ USD đầy tham vọng của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy liên kết thương mại và cơ sở hạ tầng từ châu Á, sang châu Phi và châu Âu.
Elisa Gambino, chuyên gia nghiên cứu vai trò của châu Phi trong sáng kiến Vành đai, Con đường, nhận định Trung Quốc đang bảo vệ lợi ích kinh tế và chính trị lâu dài của nước này khi vươn tay trợ giúp các nước chống Covid-19.
"Đóng góp vào cuộc chiến ngăn chặn Covid-19 ở các nước Vành đai, Con đường sẽ bảo vệ và duy trì sự hiện diện của các công ty Trung Quốc, cũng như rộng hơn là các khoản đầu tư hàng tỷ USD của Bắc Kinh tại đây", bà Gambino đánh giá.
 |
| Hàng viện trợ y tế của Trung Quốc gửi tới Myanmar. Ảnh: SCMP. |
Ông Yun Sun cho rằng "sự hào hiệp" của Bắc Kinh phải tính tới yếu tố dịch bệnh tại các nước, thực tế, xuất phát từ chính Trung Quốc.
Italy là một ví dụ tiêu biểu, nước này là quốc gia đầu tiên cấm các chuyến bay từ Trung Quốc ngay từ cuối tháng 1, sau khi 2 công dân Trung Quốc được phát hiện dương tính với virus corona ở Rome.
Trước sức ép của Bắc Kinh, Italy sau đó chấp nhận nối lại một số đường bay để cho phép người Trung Quốc còn mắc kẹt ở nước này trở về nhà.
"Có lý do để tin rằng Trung Quốc cũng phải cảm thấy có lỗi cho những gì họ đã gây ra, khi nhìn vào những gì đã xảy ra và tình cảnh của Italy hiện tại", ông Sun đánh giá.
Các nước thiếu lòng tin với Bắc Kinh?
Francoise Nicolas, giám đốc Trung tâm nghiên cứu châu Á, thuộc Viện Nghiên cứu quốc tế Pháp, cho rằng Trung Quốc đang nỗ lực để được công nhận là cường quốc có trách nhiệm. Tuy nhiên, chỉ riêng việc gửi hàng viện trợ tới các nước là không đủ để thay đổi cách thế giới đánh giá Bắc Kinh.
"Họ đang cố làm thế giới quên đi sai lầm khủng khiếp ban đầu khi che giấu sự bùng phát của dịch bệnh", bà Nicolas nói.
Chuyên gia người Pháp cũng cho rằng cái cách các nhà ngoại giao Trung Quốc lớn giọng bảo vệ Bắc Kinh trước những lời chỉ trích, cũng như tô vẽ cho sự trợ giúp của Trung Quốc tới các nước, dường như đã phản tác dụng.
 |
| Thiết bị và hàng hóa của Trung Quốc được gửi tới Ethiopia hôm 22/3. Ảnh: Quartz Africa. |
Đầu tháng 3, Bộ trưởng Ngoại giao Italy Luigi Di Maio từng công khai yêu cầu Đại sứ Trung Quốc tại nước này chấm dứt tuyên truyền thông tin sai lệch về cái mà Bắc Kinh miêu tả là "sự biết ơn của người dân Italy" trước sự hỗ trợ của Trung Quốc.
"Liên tục tuyên truyền với giọng điệu hung hăng cho thấy sự phản tác dụng và hủy hoại tác động đáng lẽ có thể tích cực hơn của việc Trung Quốc gửi thiết bị và nhân lực y tế tới các nước", bà Nicolas bình luận.
Quan điểm của bà Nicolas được chia sẻ bởi ông Jonathan Hillman, giám đốc Dự án Kết nối châu Á, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế tại Washington. Ông Hillman cho rằng nhiều quốc gia sẵn lòng "bỏ qua cách Trung Quốc che giấu dịch bệnh ban đầu bởi đang cần tất cả những sự trợ giúp có được".
"Các đội y tế và hàng viện trợ sẽ được đánh giá cao trong ngắn hạn, nhưng tôi không cho rằng các nước sẽ quên nguyên nhân dịch bệnh lan rộng như hiện nay.
Giáo sư Thomas của Đại học Hong Kong cho rằng Bắc Kinh cần cho thấy sự minh bạch hơn nhiều so với những gì họ đã thể hiện trong tháng 1, nếu muốn được thế giới nhìn nhận là nhà lãnh đạo trong các vấn đề y tế.
