Trong đó, năm 2016 ưu tiên thực hiện trước ba hồ điều tiết Bàu Cát (quận Tân Bình), Gò Dưa (quận Thủ Đức) và Khánh Hội (quận 4), tổng vốn đầu tư cho các dự án này khoảng 1.300 tỷ đồng.
Làm hồ điều tiết ngầm
Theo Trung tâm chống ngập nước, xây hồ điều tiết tại công viên Bàu Cát là dự án thí điểm hồ điều tiết ngầm đầu tiên của TP, nếu thành công sẽ nhân rộng. Trung tâm chống ngập đưa ra nhiều phương án thi công hồ điều tiết tại công viên Bàu Cát như xây dựng hồ ngầm bằng bêtông cốt thép hoặc xây dựng bằng vật liệu nhựa rỗng dạng nông hoặc sâu. Dự kiến chiều dài của hồ khoảng 125 m, rộng 32 m, sâu 2,5 m, có khả năng trữ 10.000 m3 nước mưa.
Hồ điều tiết có chức năng giúp giảm ngập khi mưa vượt tần suất thiết kế cống hiện hữu: gần 76mm trong vòng ba giờ cho một lưu vực khoảng 20 ha xung quanh khu vực Bàu Cát. Theo ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng - phó giám đốc Trung tâm chống ngập, nếu TP đồng ý, dự án có thể thi công ngay trong quý 2/2016 và hoàn thành sau tám tháng thi công.
Hồ điều tiết Gò Dưa quy mô khoảng 24 ha, chia làm ba hồ có kết nối với nhau, trong đó hai hồ quy mô 16,1 ha xây dựng tại khu quy hoạch công viên văn hóa thể dục thể thao Tam Phú (phường Tam Phú).
Vùng lòng hồ được xác định nằm tại ngã ba rạch Gò Dưa và rạch Khuôn Việt. Hiện trạng nơi đây dân cư còn thưa thớt xen lẫn nhiều ao hồ, sát rạch Gò Dưa. Hồ còn lại quy mô 7,9 ha nằm giữa rạch Gò Dưa, rạch Cầu Làng và rạch Lùng thuộc khu dân cư Hiệp Bình Chánh.
 |
| Người dân khổ sở lội nước ngập dưới cơn mưa lớn trên đường Kinh Dương Vương, TP HCM vào tối qua, 15/9. |
Để phát huy khả năng chống ngập khi gặp trường hợp bất lợi (mưa kết hợp triều cường cao), Trung tâm chống ngập còn đề xuất đặt hai trạm bơm tại cống Gò Dưa và cống Ông Dầu. Dự án này cũng được dự kiến xây dựng trong năm 2016.
Các vị trí còn lại được xác định xây dựng hồ điều tiết đều đã có quy mô cụ thể nhưng chưa xác định tiến độ thực hiện. Định hướng xây dựng hồ điều tiết là dựa tối đa vào diện tích mặt nước, sông rạch hiện hữu, không phải dự án nào cũng “đào hồ, đắp đập”.
Trong các quận huyện thì quận 9 có tới 28 vị trí xây dựng hồ điều tiết, kế đến là huyện Bình Chánh với 13 khu vực được quy hoạch xây dựng hồ điều tiết...
Chỗ muốn làm, nơi chưa
Tuy nhiên, ở những khu vực dự kiến được xây dựng các hồ điều tiết thì có nơi được địa phương hoan nghênh nhưng có địa phương lại đề nghị giãn tiến độ.
Cụ thể, đối với dự án xây dựng hồ điều tiết khu vực Bàu Cát, UBND quận Tân Bình cho rằng từ tháng 4/2015 các hạng mục cuối cùng của dự án nâng cấp đô thị (cải tạo kênh Tân Hóa - Lò Gốm) hoàn thành, khu vực Bàu Cát (thượng lưu của dự án này) không còn cảnh ngập nước nữa, cho nên tại buổi giám sát tiến độ dự án hồ điều tiết của Ban kinh tế - ngân sách HĐND TP (ngày 14/9), đại diện UBND quận Tân Bình cho rằng nên giãn tiến độ làm hồ điều tiết ở đây để khảo sát, đánh giá lại về tính hiệu quả.
Trong khi đó, Trung tâm chống ngập cho rằng hệ thống kênh Tân Hóa - Lò Gốm chịu được những trận mưa tối đa khoảng 92 mm, mực nước triều khoảng 1 m. Từ đầu năm đến nay, khu vực Bàu Cát mưa to nhất chỉ ở mức 51 mm nên không xảy ra ngập. Nhưng với điều kiện mưa, triều vượt tần suất thiết kế chắc chắn khu vực Bàu Cát sẽ bị ngập và cần đến hồ điều tiết.
 |
| Một hộ dân ở đường Ấp Chiến Lược (quận Bình Tân, TP HCM) phải bơm nước từ trong nhà ra ngoài sau cơn mưa ngày 9/9. |
“Thực tế trong vài năm gần đây số lần xuất hiện mưa trên 100 mm ngày càng nhiều” - ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng khẳng định.
Đối với dự án hồ điều tiết Gò Dưa, ông Trần Văn Dũng - phó chủ tịch UBND quận Thủ Đức - cho biết vùng đất các phường Tam Phú, Tam Bình, Linh Đông, Hiệp Bình Chánh, Hiệp Bình Phước là vùng đất trũng thấp, nhiều nơi bị ảnh hưởng bởi triều cường và mưa...
Vì vậy, giải pháp xây dựng hồ điều tiết cũng là giải pháp giúp giảm ngập, kết hợp cải tạo cảnh quan trên địa bàn quận, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét.
Riêng dự án hồ điều tiết Khánh Hội (UBND quận 4 làm chủ đầu tư), sau hơn 10 năm triển khai bồi thường giải phóng mặt bằng nhưng dự án vẫn còn là một bãi đất ngổn ngang xà bần, rác thải.
Bà Mai (đổi tên) có nhà thuộc cư xá Bể (phường 3, quận 4) cho biết gia đình bà đã nộp hồ sơ, ký biên bản đồng ý di dời từ năm 2013, đến nay vẫn chưa nhận được tiền bồi thường. Xung quanh nhà bà Mai, nhiều hộ dân giao nhà, gỡ lấy những vật dụng cần thiết, để lại những bức tường nham nhở. Bà P. và những hộ dân còn lại của khu vực này mong từng ngày được nhận tiền bồi thường để giao mặt bằng cho dự án, tìm nơi khác ổn định cuộc sống.
Toàn bộ dự án trải rộng trên ba phường (phường 2, phường 3, phường 5) của quận 4 và còn hơn 800 hộ dân đang chờ được di dời, nhường đất cho Nhà nước làm công trình công cộng.
Theo ông Đỗ Thành Nhân - phó Ban quản lý đầu tư xây dựng công trình quận 4, dự án công viên - hồ điều tiết Khánh Hội rộng 17,6 ha, trong đó diện tích hồ điều tiết khoảng 4,8 ha. Với chiều sâu 4 m, khi hoàn thành hồ này có thể chứa được từ 130.000 - 192.000 m3 nước.
Hồ còn có hệ thống thu gom nước từ các khu dân cư xung quanh, có cống thông với kênh Bến Nghé để điều tiết nước. Theo lãnh đạo UBND quận 4, nhiều hộ dân đồng ý bàn giao mặt bằng nhưng Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận chưa có tiền chi trả.
Ông Lê Thành Công (chuyên gia thủy lợi):
Cần kết nối hệ thống thoát nước
Giải pháp xây dựng hồ điều tiết chống ngập là cần thiết. Giải pháp này không chỉ giúp giảm ngập mà còn có thể tái sử dụng nguồn nước mưa phục vụ việc tưới cây, rửa đường thay vì sử dụng nguồn nước sạch như hiện nay. Việc thiết kế và tính toán các hồ điều tiết phải đồng bộ, tổng thể trên một lưu vực, có thể kết nối với nhau chứ không phải cái nào biệt lập cái đó.
Hiện vẫn có thể tận dụng mặt bằng các khu công viên, bến xe, thậm chí sân vận động... làm các hồ điều tiết ngầm. Việc kết nối hệ thống thoát nước giữa các lưu vực cũng là vấn đề cần xem xét.
Hiện hệ thống thoát nước được thiết kế theo lưu vực nhưng các lưu vực này không được kết nối hỗ trợ lẫn nhau. Thực tế cho thấy mưa không đều, có lúc lưu vực này bị quá tải nhưng lưu vực khác cống thoát nước chỉ vận hành mức 10 - 20%. Vì vậy, cần xây tuyến cống kết nối lưu vực này với lưu vực khác, có van ngăn và hệ thống bơm hỗ trợ.
