Vài hôm sau, có tin Tráng Séo Khún có mặt ở nhà vợ. Một công an được bố trí ở huyện, một đi trước vào xã Chế Là, một người theo sát bảo vệ ông Địch. Cả 3 chiến sĩ công an đều mang giấy giới thiệu là cán bộ huyện đi kiểm tra việc thu thuế.
Hai hôm sau, tin từ Cốc Pài báo cáo ra ngoài là đã hẹn gặp được Tráng Séo Khún. Địa điểm gặp là nhà Tráng Lao Khao, bản Nậm Chà. Ông Địch bố trí các ông Nghiêm, Kim, là cán bộ ủy ban huyện, một công an rất giỏi võ, cùng 6 du kích đi vào.
 |
| Ông Nguyễn Bình Địch - người tham gia truy sát trùm phỉ Tráng Séo Khún. |
6 du kích được trang bị vũ khí, ẩn nấp ngoài rừng, bao vây ngôi nhà một cách bí mật. Ông Địch sang nhà Chủ tịch xã Cốc Pài trú ẩn.
Thời điểm đó, ông Địch là cán bộ tiễu phỉ nòng cốt, nhưng hoạt động vừa như một trinh sát, lại như một người cấp tin, thuyết khách, nên phải giữ thân phận rất kỹ lưỡng. Nếu thân phận tiễu phỉ của ông bị bại lộ, thì bọn phỉ có thể lấy mạng ông bất cứ lúc nào.
Là cán bộ huyện, sống giữa vương quốc phỉ, ông ở ngoài ánh sáng, chúng ở bóng tối, nên chúng lấy mạng ông dễ như trở bàn tay.
Tuy nhiên, chờ đến 2 ngày sau mà trùm phỉ Tráng Séo Khún không xuất hiện, lương thực mang theo đã hết, 6 du kích có nguy cơ phải rời vị trí phục kích. Ông Kim liền kêu thèm cơm nếp, đề nghị gia đình nấu nồi to. Tuy nhiên, buổi tối đó mọi người cố tình ăn ít, để thừa thật nhiều. Đêm xuống, ông Kim lấy trộm cơm mang cho 6 du kích ở rừng ăn.
Sự kiên trì đã có kết quả. Sáng ngày thứ ba, tức ngày 24/12/1958, Tráng Séo Khún xuất hiện. Hắn lượn lờ quanh nhà Tráng Lao Khao cả tiếng đồng hồ, quan sát tứ phía xem động tĩnh, rồi mới ra mặt. Hắn cầm trên tay chân giò chó đã luộc chín mà hắn đang ăn dở.
Theo lời mọi người kể lại với ông Địch, thì Tráng Séo Khún vừa vào nhà, người công an từ trong buồng đi ra. Nhìn thế đứng của công an, hắn nghi ngờ người này chuẩn bị ra tay, nên không đưa tay ra bắt. Tuy nhiên, người công an không để hắn kịp tính toán, nhanh như chớp, quật ngã Tráng Séo Khún. Khám xét trong người hắn, họ thu được 2 khẩu súng lục đã lên đạn.
 |
| Xét xử phỉ nổi loạn ở Hà Giang. |
Nhận được thông tin đã tóm Tráng Séo Khún, ông Địch lập tức có mặt. Sau khi bàn tính, mọi người thống nhất dẫn giải hắn lên xã Xín Mần, phòng đồng bọn của hắn tập kích bất ngờ vào Nậm Chà giải cứu hắn, rất nguy hiểm cho tính mạng của anh em. Khi đó, Cốc Pài đường xa, hiểm trở, phỉ ẩn náu trong rừng, tấn công rất nhanh, mà ta thì ứng cứu không kịp.
Ngày ấy, đường từ Cốc Pài đến xã Xín Mần chưa có cầu, phải qua sông Chảy bằng mảng. Ông Địch làm nhiệm vụ trói tên trùm phỉ này, rồi chỉ đạo đưa xuống mảng. Các đồng chí bắt hắn nằm sấp xuống giữa mảng, trói quặt tay ra sau, vì sợ hắn làm lật mảng. 4 đồng chí giữ tay và chân, ấn chặt hắn xuống.
Nghe đồn đại về Tráng Séo Khún võ nghệ cao cường, giết người không chớp mắt, ai cũng sợ hãi, nhưng nhìn thân thể nhỏ thó của nhắn, cộng với việc tóm hắn khá dễ dàng, nên nảy sinh tâm lý chủ quan.
 |
| Chiếc câu liêm Tráng Séo Khún dùng để sát hại 50 người. |
Chỉ huy trưởng biên phòng cùng một công an đi trước, du kích dẫn giải hắn đi sau. Lẽ ra phải trói cả chân hắn, chỉ để một đoạn dây ngắn, đủ bước đi, nhưng không ai nghĩ hắn đủ bản lĩnh trốn thoát họng súng của cả chục người, đều có võ nghệ cao cường, nên chỉ trói 2 tay hắn.
Từ bờ sông Chảy đến xã Xín Mần phải vượt qua một ngọn núi rất cao. Con đường nhỏ xíu, chênh vênh bên vực thẳm, chỉ đủ lối cho một người đi, hoặc ngựa thồ. Đến đoạn dốc cao nhất, trùm phỉ Tráng Séo Khún nhanh như chớp nhảy phốc một cái, lao thân xuống vực thẳm.
Đứng trên mép đường mòn nhìn xuống, thấy hắn lăn lộn mấy vòng, bạt một lối nương ngô. Sợ hắn trốn thoát, tất cả cùng nổ súng. Đạn bắn xối xả, cày đất mịt mù. Khói súng tan, mọi người mới thở phào khi thấy Tráng Séo Khún nằm còng queo trên mặt đất.
 |
| Những vũ khí giết người man rợ của bọn phỉ. |
Đem xác Tráng Séo Khún về Cốc Pài, hàng ngàn đồng bào đến xem. Sau đó, một tên phỉ dưới trướng Tráng Séo Khún, lẩn trốn trong rừng lâu ngày đã ra hàng, mang theo chiếc câu liêm.
Theo tên phỉ này, chiếc câu liêm đó là vật bất ly thân của Tráng Séo Khún trong thời gian hắn nổi lên là trùm phỉ. Hắn dùng câu liêm giết người một cách man rợ với mục đích uy hiếp đồng bào, đe đọa những người không theo hắn, hoặc chống lại hắn.
Đồng bào ở Xín Mần, cũng như Hoàng Su Phì khi nhìn chiếc câu liêm đó đều trào lên niềm căm hận. Đã có tới 50 oan hồn chết thê thảm bởi chiếc câu liêm ấy.
 |
| Dao bọn phỉ dùng để giết người. |
Ông Nguyễn Bình Địch cho biết: “Việc không bắt sống được tên Tráng Séo Khún là điều đáng tiếc nhất. Sau vụ đó, đồng chí giáo viên công an và chỉ huy biên phòng bị kiểm điểm nặng. Tôi cũng bị kiểm điểm vì tội không trói chân hắn.
Tuy nhiên, cũng may mà nó chết, chứ nó còn sống mà báo thù thì quả thực nguy hiểm. Việc chiếc câu liêm giết 50 người trong tay nó thì tôi không nắm được cụ thể có đúng con số đó không và giết những ai, nhưng đồng bào kể thế thì sau này trong lịch sử tiễu phỉ nhắc đến và Bảo tàng Hà Giang chỉ thông tin lại. Thực hư như thế nào, thì cũng cần phải tìm hiểu thêm.
Nếu các anh ở Bảo tàng không vào cuộc tìm hiểu sớm, những người già chết hết đi, thì thông tin sẽ càng mù mịt hơn. Làm rõ cuộc đời trùm phỉ Tráng Séo Khún và chiếc câu liêm đó cũng là điều rất nên làm, để con cháu chúng ta thấy được sự hy sinh thế nào của cha ông để bảo vệ Tổ quốc này”.
