Thương mại là điểm sáng nhất trong quan hệ Việt - Mỹ

Quan hệ Việt Nam - Mỹ đã có bước chuyển biến sang một tầm cao mới. Ảnh: Reuters

Nhận định về kết quả chuyến viếng thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, ThS Nguyễn Thành Trung, khoa Quan hệ Quốc tế Trường ĐH KHXH&NV TP HCM (nghiên cứu sinh tại ĐH Hong Kong Baptist, Trung Quốc), cho rằng: “Vấn đề sáng nhất trong bản tuyên bố chung của 2 nước sau chuyến thăm là việc Việt Nam và Mỹ nhấn mạnh đã có những thảo luận thẳng thắn, xây dựng trong nhiều vấn đề và việc Việt Nam ngày càng tham gia hợp tác sâu hơn vào các thể chế khu vực và toàn cầu do Mỹ lãnh đạo. Điều này chứng tỏ Việt Nam và Mỹ đã có những thay đổi mới phù hợp về tư duy trong bối cảnh toàn cầu hóa. Việt Nam phải là một phần của thế giới tiến bộ”.

Thương mại hiệu quả, quốc phòng “chậm mà chắc”

- Theo quan điểm của ông, tại sao chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến Mỹ lần này lại được truyền thông quốc tế, chính khách quốc tế lẫn giới nghiên cứu quan hệ Mỹ - Việt đặc biệt quan tâm?

- ThS Nguyễn Thành Trung: Chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được giới truyền thông cũng như giới quan sát đánh giá là “cuộc gặp mặt lịch sử” hay là một cột mốc giữa 2 quốc gia có “quá khứ khó khăn và đau buồn” (từ dùng của Tổng thống Obama). Đây được coi là lịch sử bởi vì đây là lần đầu tiên, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam thăm Mỹ và cũng là cơ hội hiếm hoi trong lịch sử Mỹ khi tổng thống Mỹ tiếp đón nhân vật chính khách không phải là nguyên thủ quốc gia ở Phòng Bầu dục.

Năm nay đánh dấu 20 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa 2 nước. Trước chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có hàng loạt cuộc viếng thăm qua lại ở các cấp thấp hơn năm 2014 và đầu năm 2015, như của Ủy viên Bộ Chính trị - Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị của Ủy viên Bộ Chính trị - Bộ trưởng Bộ Công an Trần Đại Quang.

- Đâu là những kết quả đáng được lưu ý sau "chuyến thăm lịch sử" này, thưa ông?

- Hiện vẫn còn quá sớm để có thể đánh giá một cách chính xác về những tác động của chuyến viếng thăm này. Tuy nhiên, căn cứ trên những văn kiện được ký kết cũng như tuyên bố chung và hoạt động của tổng tí thư trong thời gian ở Mỹ, tôi nghĩ quan hệ Việt Nam - Mỹ đã có bước chuyển biến sang một tầm cao mới. Hai bên đã trao đổi nhiều lĩnh vực mang tính “xây dựng và thẳng thắn” (cách nói của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng) trong các lĩnh vực thương mại, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), tiêu chuẩn quyền lợi người lao động và cả vấn đề Biển Đông...

Có thể nói lĩnh vực thương mại có lẽ vẫn là điểm sáng nhất trong quan hệ 2 nước, nhất là khi đàm phán TPP đang bước vào giai đoạn cuối. Bên cạnh đó, lĩnh vực hợp tác mà nhiều người quan tâm là hợp tác an ninh quốc phòng, tuy không có nhiều bước tiến vượt bậc nhưng có thể nói chậm mà chắc. 

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, tháp tùng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đã ký bản ghi nhớ (MoU) với ông David Shear, trợ lý bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, nhằm hỗ trợ Việt Nam xây dựng trung tâm gìn giữ hòa bình, huấn luyện, cung cấp trang thiết bị cũng như đào tạo cho lực lượng gìn giữ hòa bình cho Việt Nam. Hai bên cũng cam kết thúc đẩy về vấn đề giải tỏa chất độc dioxin, vấn đề người Mỹ mất tích trong chiến tranh Việt Nam (MIA), quân y, cảnh sát biển, quản lý không gian và vùng biển. Hai bên đã cố gắng tập trung vào vấn đề kinh tế thương mại và tránh đưa ra những cam kết hợp tác an ninh sâu rộng ở vùng Biển Đông.

Hiệu ứng tích cực cho cả hai nước

- Theo ông, chuyến thăm lần này mang lại những hiệu ứng gì cho cả 2 nước?

- Như tôi đã đề cập, thương mại chính là điểm sáng và chắc chắn có nhiều bước tiến mới sau chuyến thăm này, đặc biệt là TPP. Với Việt Nam, dù Tổng Bí thư trong lịch trình dày đặc cũng dành thời gian gặp gỡ giới kinh doanh Mỹ để kêu gọi đầu tư và mở rộng hợp tác kinh doanh giữa 2 nước. Hiện nay trong các đối tác làm ăn với Việt Nam, Mỹ là quốc gia mà Việt Nam có thặng dư mậu dịch nhiều nhất. Năm 2014, Việt Nam xuất khẩu 30,6 tỷ USD vào Mỹ, gấp 13 lần so với năm 2002, một năm sau khi hai nước ký Hiệp định thương mại song phương (BTA). 

Trong năm 2014, Việt Nam cũng là nước Đông Nam Á có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất vào Mỹ, vượt qua các quốc gia khác như Thái Lan và Malaysia. Kim ngạch thương mại Việt - Mỹ dự tính sẽ đạt 100 tỷ USD sau 3 năm kể từ khi ký TPP và Việt Nam hiện nay là quốc gia kém phát triển nhất nhưng được dự đoán là quốc gia cải thiện được tăng trưởng sản phẩm quốc dân (GDP) nhiều nhất trong 12 nước tham gia đàm phán TPP. Hiện nay Mỹ là nhà đầu tư đứng thứ bảy vào Việt Nam với tổng số vốn khoảng 11 tỷ USD, tập trung vào các ngành kỹ thuật cao với các nhà đầu tư lớn như Intel, Ford, Apple và General Electrics.

Trong khi đó với Mỹ, kết quả chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể coi là một thành công trong chính sách tái cân bằng ở châu Á của Tổng thống Obama. Điều này rất quan trọng với Washington khi các quốc gia đồng minh theo hiệp ước (treaty ally) của Mỹ ở Đông Nam Á như Thái Lan, Philippines đang gặp phải những vấn đề riêng. Thái Lan với tình hình chính trị nội địa bất ổn. Philippines mặc dù đang phát triển nhanh về kinh tế nhưng sức mạnh hải quân đang là vấn đề. Trong khi đó nền kinh tế Việt Nam đang lấy lại động lực sau một thời gian trì trệ...

- Xin cám ơn ông.