Ngày 28/8, Thống đốc NHNN đã ký ban hành Thông tư số 19/2018/TT-NHNN hướng dẫn về quản lý ngoại hối đối với hoạt động thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc (Thông tư 19). Thông tư này hướng dẫn Nghị định 14/2018/NĐ-CP ngày 23/1 của Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới (Nghị định 14) và thay thế Quyết định 689/2004/QĐ-NHNN ngày 07/6/2004 về việc ban hành quy chế thanh toán trong mua bán, trao đổi hàng hóa và dịch vụ tại khu vực biên giới và khu kinh tế cửa khẩu Việt Nam – Trung Quốc (Quyết định 689).
Thông tư 19 được ban hành là nhằm hướng dẫn việc thanh toán trong hoạt động thương mại biên giới giữa Việt Nam - Trung Quốc theo nhiệm vụ quy định tại Nghị định số 14 và khắc phục những bất cập trong thực tiễn thanh toán đã thực hiện từ nhiều năm nay.
Đồng bộ về pháp lý và phù hợp thực tiễn
TS. Cấn Văn Lực khẳng định, những hướng dẫn, quy định tại Thông tư 19 không phải là câu chuyện mới, mà thực tế hoạt động thanh toán thương mại biên giới Việt - Trung đã được hướng dẫn triển khai theo Quyết định 689 của NHNN từ năm 2004. Theo đó, thương nhân có hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ qua biên giới thực hiện thanh toán qua ngân hàng bằng ngoại tệ tự do chuyển đổi, hoặc đồng Việt Nam, hoặc đồng Nhân dân tệ qua tài khoản mở tại chi nhánh ngân hàng biên giới được phép làm việc này.
Đồng quan điểm, TS. Lưu Bình Nhưỡng - Đại biểu Quốc hội khóa XIV cho rằng, nhiều năm nay, khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, cư dân biên giới và thương nhân có hoạt động thương mại biên giới Việt Trung cũng không có thói quen đổi sang USD hay Bảng Anh, nếu thanh toán vòng qua ngoại tệ thứ ba như thế thì họ cũng phải chịu thêm phí, giảm lợi nhuận…
 |
| Đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng. |
Chưa kể, Việt Nam đang có quan hệ kinh tế mở, đặc biệt ở khu vực biên giới, nên việc tạo điều kiện cho phát triển kinh tế, giao thương ở các khu vực cửa khẩu, biên giới là cần thiết.
Ông Nhưỡng cho biết thêm: “Xung quanh biên giới, qua khảo sát của chúng tôi, có hàng ngàn lao động nhận tiền hàng tháng từ các nước mà họ lao động. Người Trung Quốc nhận tiền của người Việt Nam, người Việt Nam nhận tiền người Trung Quốc. Câu chuyện này diễn ra thường xuyên. Chưa kể, quan hệ trao đổi hàng hóa không chỉ qua đường chính ngạch mà qua đường tiểu ngạch là rất lớn. Hàng ngày có nhiều giao dịch diễn ra. Nếu không cho phép các thương nhân, cư dân biên giới sử dụng bản tệ thì khó khăn cho giao thương”.
Ông Lưu Bình Nhưỡng khẳng định, quy định của NHNN chỉ là công nhận một thực tế đã và đang diễn ra giữa các thương nhân, cư dân biên giới. “Ở đây chỉ là quy định cho khu vực biên giới, cửa khẩu Việt Nam – Trung Quốc chứ không áp dụng cho toàn lãnh thổ Việt Nam. NHNN quy định thanh toán bằng Nhân dân tệ qua tài khoản mở tại chi nhánh ngân hàng biên giới, điều này còn chặt chẽ hơn, thuận lợi hơn cho Nhà nước trong quản lý”, ông nhấn mạnh.
Nói về những khác biệt của Thông tư 19 so với Quyết định 689 trước đó, TS. Cấn Văn Lực nhận định, Thông tư 19 đã bổ sung hướng dẫn cụ thể về thanh toán bằng tiền mặt (là nội dung mà Quyết định 689 chưa quy định cụ thể) để đáp ứng nhu cầu thực tiễn phát sinh thời gian qua.
Bên cạnh đó, Thông tư 19 bổ sung hướng dẫn thanh toán đối với các đối tượng là cư dân và trao đổi hàng hóa, dịch vụ tại chợ biên giới và hướng dẫn các phương thức thanh toán, trong đó có phương thức thanh toán bằng tiền mặt (như vừa nêu).
Ngoài ra, Thông tư 19 cũng là nhằm đảm bảo đồng bộ về mặt pháp lý khi Nghị định 14 của Chính phủ được ban hành ngày 23/1/2018 hướng dẫn Luật Quản lý Ngoại thương, trong đó, Nghị định 14 yêu cầu NHNN đầu mối hướng dẫn về phương thức thanh toán thương mại biên giới.
Đồng thời, Thông tư 19 còn căn cứ các quy định tại Pháp lệnh Ngoại hối ngày 13/12/2005 (và bản sửa đổi ngày 18/3/2013); cũng như triển khai Hiệp định thương mại biên giới ký ngày 12/9/2016 giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Trung Quốc.
“Như vậy, Thông tư 19 đảm bảo cơ sở pháp lý và đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra” – TS. Cấn Văn Lực khẳng định.
Thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa Việt Nam qua biên giới với Trung Quốc
Theo NHNN, việc ban hành Thông tư vừa tạo thuận lợi giao thương giữa thương nhân, cư dân trong việc mua bán hàng hóa qua biên giới và tại chợ biên giới phù hợp với tập quán thói quen thương mại vùng biên; đảm bảo trên lãnh thổ Việt Nam chỉ cho phép thanh toán bằng tiền mặt VND, không cho phép sử dụng Nhân dân tệ tiền mặt để mua bán hàng hóa trên lãnh thổ Việt Nam theo đúng tinh thần của pháp lệnh ngoại hối; đồng thời tăng cường kiểm soát tiền tệ qua hệ thống ngân hàng, hạn chế buôn lậu, gian lận thương mại phù hợp với chủ trương, định hướng chỉ đạo của Chính phủ.
Về phía doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Đào - đại diện Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Lào Cai nhận xét Thông tư 19 vừa ban hành đã qui định rõ ràng, dễ hiểu, tháo gỡ những vướng mắc trong thương mại biên giới thời gian qua, nhất là việc xuất hàng qua cửa khẩu phụ, lối mở được nhận thanh toán bằng tiền mặt nộp vào tài khoản ngân hàng chi nhánh biên giới. “Nhờ đó thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa cho doanh nghiệp , chưa kể nộp tiền vào ngân hàng được kiểm soát chặt chẽ, xuất trình đẩy đủ các chứng từ”- bà nói.
Theo phân tích của TS. Cấn Văn Lực, điểm mới lớn nhất của Thông tư 19 là quy định rõ đối tượng tham gia, phương thức thanh toán, đồng tiền thanh toán phù hợp với từng hoạt động thương mại biên giới của thương nhân, của cư dân biên giới và tại chợ biên giới cho phù hợp với quy định tại Nghị định 14 cũng như Pháp lệnh Quản lý ngoại hối và Hiệp định thương mại biên giới Việt - Trung đã nêu trên.
Tuy nhiên, Thông tư 19 về cơ bản đảm bảo yêu cầu khuyến khích thanh toán qua ngân hàng, đồng thời có quy định cụ thể về nguồn thu, chi từ tài khoản, kiểm soát chặt chẽ hoạt động thanh toán bằng tiền măt (yêu cầu phải nộp tiền vào ngân hàng theo thời gian quy định và phải xuất trình chứng từ đẩy đủ) làm cơ sở cho các ngân hàng thương mại thực hiện. Như vậy, Nhà nước sẽ tăng cường kiểm soát tiền tệ qua hệ thống ngân hang.
Bên cạnh đó, Thông tư 19 sẽ tạo điều kiện cho cư dân biên giới và các thương nhân có hoạt động giao thương với Trung Quốc. Hoạt động thương mại qua đường mòn, lối mở, tại chợ biên giới là hoạt động hàng ngày và với khối lượng không lớn, việc cho phép thanh toán bằng đồng bản tệ giúp thuận tiện cho người dân, họ có thể tiết kiệm chi phí khi không phải chuyển đổi qua một ngoại tệ thứ ba, giảm những rủi ro hay áp lực tỷ giá từ biến động của các đồng tiền trên thị trường thế giới…v.v.
Ngoài ra, với Nhà nước, Thông tư 19 khuyến khích thanh toán qua tài khoản ngân hàng tại khu vực biên giới, việc thanh toán bằng tiền mặt sau đó phải nộp tiền vào tài khoản ngân hàng giúp Nhà nước có thể quản lý được dòng tiền, quản lý được việc chu chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu và tránh được nguy cơ thất thu thuế…v.v.
“Tôi nghĩ việc ban hành Thông tư 19 là cần thiết và phù hợp thời điểm. Do đó cần đảm bảo các khâu phối kết hợp giám sát triển khai thực hiện hiệu quả, có điều chỉnh tháo gỡ vướng mắc kịp thời nhằm đảm bảo chính sách thưc sự đi vào cuộc sống” - ông nói.
Còn với ngân hàng thương mại, bà Nguyễn Thị Phượng - Phó TGĐ Agribank, cũng khẳng định việc ban hành Thông tư là cần thiết, xuất phát từ phát triển giao thương kinh tế hai nước tại khu vực biên giới, cửa khẩu, và nhu cầu thanh toán thực tiễn của cư dân biên giới hai nước và thương nhân có hoạt động thương mại biên giới Việt Nam Trung Quốc, đặc biệt việc xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Trung Quốc đang ngày càng tăng.
Điều này cũng phù hợp với yêu cầu quản lý hoạt động kinh tế và thanh toán quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc. Bên cạnh đó, tạo điều kiện để ngân hàng đưa các ứng dụng công nghệ vào thanh toán trong giao thương biên giới, đảm bảo an toàn hơn, hạn chế thanh toán tiền mặt, kiểm soát được tiền tệ qua ngân hàng…
