Mới đây, tiểu thuyết Những ngã tư và những cột đèn của cố nhà văn Trần Dần được tái bản với diện mạo mới. So với bản in đầu, ấn bản này có thêm phụ lục ở cuối, gồm một số trang bản thảo chép tay gốc và các bức vẽ được tìm thấy trong di cảo của ông.
Ngay sau đó, trong một hội nhóm hoạt động kín trên mạng xã hội gồm gần 30.000 thành viên, một độc giả đã có bài viết chia sẻ link ebook cuốn sách này. Người chia sẻ còn không quên ghi thêm dòng chữ: “Mình gửi các bạn link ebook. Mong tác phẩm của ông đến được với đông đảo người yêu mến”.
Bên dưới bài đăng đó, các thành viên trong nhóm thay nhau để lại những bình luận bày tỏ sự cảm ơn.
Ebook lậu từ lâu đã trở thành vấn nạn nhức nhối trong giới làm sách, nó đặc biệt xuất hiện nhiều trong 5 năm trở lại đây do sự nở rộ của Internet.
 |
| Tiểu thuyết của nhà văn Trần Dần trên một group đọc sách. |
Thói quen “đọc chùa”
Bà Đào Phương Thu - Phó phòng Truyền thông, Công ty sách Nhã Nam (đơn vị phát hành cuốn tiểu thuyết của Trần Dần) - cho biết không chỉ Những ngã tư và những cột đèn, sách của Nhã Nam bị phát tán lậu trên mạng rất nhiều.
Những tác phẩm bị phát tán lậu thường là sách best-seller của đơn vị này. Có thể kể đến Cây cam ngọt của tôi, Yêu những điều không hoàn hảo, Dám bị ghét và các tiểu thuyết trinh thám, văn học kinh điển.
“Độc giả chân chính vẫn sẽ mua sách chính thống. Còn những người đọc lậu, tải hoặc mua lậu là do ham cái lợi trước mắt. Chúng tôi biết nhiều độc giả là sinh viên nghèo, muốn đọc sách nhưng lại phải tiết kiệm tiền. Chúng tôi muốn nhắn gửi là nếu chưa có tiền mua sách thì có thể chờ sale để đọc sách chính thống, chất lượng, chứ không đọc những phiên bản lậu kém chất lượng”, bà Phương Thu chia sẻ.
Theo đó, nhiều phần mềm khi scan, sao chép sách hiện nay sẽ không tránh khỏi các lỗi morasse, chữ bị nhảy và sai rất nhiều.
Là đơn vị có nhiều đầu ebook bị phát tán trên mạng, Công ty sách Omega Plus (thuộc Alpha Books) có một nhóm quản lý chuyên theo dõi các trang ebook lậu. Theo thống kê mới nhất từ nhóm, có tới 20 trang sách lậu đang cho phép tải, đọc sách miễn phí của đơn vị này.
Những cuốn sách nổi bật của Omega Plus như Súng, vi trùng và thép (ấn phẩm đoạt Giải A Giải thưởng Sách quốc gia năm 2021); Sapiens: Lược sử loài người (sách bán chạy toàn cầu của Yuval Noah Harari) hay Hồi ký chiến tranh (Charles de Gaulle)… đều đang xuất hiện trên các trang mạng, cho phép độc giả đọc hoặc tải miễn phí. Còn sách của Alpha Books (gồm Omega Plus, ETS, Sống) có tới gần 200 đầu sách đang bị phát tán trái phép.
Bà Hà Thị Kim Ngân - Trưởng phòng Bản quyền, Công ty sách Omega Plus - cho hay sau quá trình theo dõi và thống kê, không chỉ những đầu sách best-seller mà cả những cuốn sách mới ra, đa thể loại hoặc ra lâu rồi cũng thường xuyên bị phát tán lậu.
“Các trang đó đều cho phép độc giả đọc hoặc tải sách miễn phí để thu hút số lượng người truy cập và nhận tiền quảng cáo từ các doanh nghiệp. Nạn ebook lậu sẽ nở rộ tùy vào mức độ phổ biến của Internet, nhưng khoảng 2-3 năm trở lại đây, nó trở nên quá thịnh hành”, bà Kim Ngân nói.
   |
Một số cuốn sách tiêu biểu của Omega Plus bị phát tán lậu trên mạng dưới nhiều hình thức. Ảnh: Việt Linh, O.P. |
“Đọc chùa”: Ý thức chưa cao hay hiểu biết chưa đủ?
“Khi phát hiện các trang ebook lậu, Nhã Nam luôn report, gửi phản hồi và yêu cầu gỡ link. Nhưng với các link ebook lậu trong những hội, nhóm trên mạng xã hội thì cho đến nay chúng tôi vẫn chưa có một chế tài gì để xử lý”, bà Đào Phương Thu cho biết.
Đại diện Nhã Nam cũng quan sát thấy nhiều thành viên còn mua sách giấy, sau đó scan và bán lại cho các thành viên khác trên hội, nhóm những người thích đọc sách với mức giá thấp hơn.
“Nhiều khi chúng tôi không hiểu là hành động đó hướng tới mục đích tích cực, chia sẻ tài nguyên cho cộng đồng hay muốn kiếm lời nữa. Những thành phần như thế quá đông, không kiểm soát hết được”, đại diện Nhã Nam chia sẻ.
Trước những hành động “đọc chùa” hay “mua ebook với giá ưu đãi” đó, bà Nguyễn Thị Diễm Phương - Trưởng phòng Sách điện tử, Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM - lý giải rằng giống thời xưa khi đi học, học sinh, sinh viên đa số chọn phương án mua sách photo vì giá thành rẻ, tiết kiệm được chi phí, nội dung sách vẫn được đảm bảo. Với ebook lậu, người sử dụng sẽ “đọc chùa”, không mất phí.
“Bạn đọc lựa chọn hình thức đó cũng là điều dễ hiểu. Nhiều khi hành động đó trở thành thói quen. Nhưng điều đó nằm ở ý thức tôn trọng bản quyền, tác quyền và sự sáng tạo của tác giả; đôi khi là hiệu ứng chung của cộng đồng khi xung quanh đều đọc lậu”, bà Diễm Phương nhận định.
Ông Lê Lân - Giám đốc Nhà xuất bản Nông nghiệp - cho rằng mấu chốt của vấn đề vẫn là làm sao để nâng cao ý thức của bạn đọc.
Theo ông Lân, thói quen “đọc chùa” trước hết xuất phát từ nhu cầu đọc. Thứ hai, độc giả chưa ý thức được hành động của họ sẽ đi đến đâu, có phải là vi phạm hay không. Thứ ba, hiện nay, một bộ phận không nhỏ coi việc phát tán sách trên không gian mạng là một thú vui, giúp "chia sẻ tri thức" đến mọi người.
“Tình trạng này khó mà xử lý được dứt điểm nếu chế tài xử phạt không đủ mạnh”, giám đốc Nhà xuất bản Nông nghiệp khẳng định.
