 |
Nếu vì tâm lý mà các nhà đầu tư thực hiện yêu cầu tất toán hoặc mua lại trái phiếu ngay lập tức (bond-run), doanh nghiệp dù đang hoạt động rất tốt cũng có thể rơi vào tình trạng trái phiếu “xấu”, hoặc mất khả năng thanh toán. Điều này đến từ việc bị rút vốn đột ngột trước hạn, không phải dòng tiền yếu hay kinh doanh kém.
Kiện toàn để phát triển bền vững
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam 5 năm trở lại đây ghi nhận tốc độ tăng trưởng bình quân tốt nhưng quy mô còn khá nhỏ, chỉ khoảng 15% GDP, trong khi Malaysia (56% GDP), Singapore (38% GDP), Thái Lan (25% GDP) đạt mức cao hơn. Những con số trên, đặc biệt khi quy mô nền kinh tế và GDP của cả nước ở top đầu Đông Nam Á (ASEAN), cho thấy Việt Nam còn nhiều dư địa cũng như yêu cầu phát triển kênh dẫn vốn này. Tất cả nhằm đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn cho doanh nghiệp, đồng thời chia sẻ gánh nặng với hệ thống ngân hàng.
Tại tọa đàm “Bước ngoặt thị trường trái phiếu doanh nghiệp sau Nghị định 65/2022/NĐ-CP”, ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó vụ trưởng Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính - cho rằng thị trường tăng trưởng nhanh từ năm 2019, nhưng trong quá trình vận hành, một số lỗ hổng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững đã bộc lộ. Vì lẽ đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP nhằm kiện toàn hơn nữa hoạt động thị trường.
Trong khi đó, ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam - cho biết: “Nghị định mới đã tham khảo những chuẩn mực quốc tế, quy định rõ ràng để đảm bảo tất cả thành phần phải minh bạch hóa thông tin và chịu trách nhiệm với việc tham gia thị trường, khi đã nắm rõ và có thông tin một cách đầy đủ”.
Các sự việc có dấu hiệu vi phạm chỉ là đơn lẻ
TS Ngô Ngọc Quang của Đại học Ngân hàng TP.HCM từng nhận định việc loại bỏ những “con sâu” đơn lẻ làm xấu thị trường bất động sản, tài chính vừa qua đã giúp môi trường đầu tư bắt đầu trở nên lành mạnh, minh bạch và bớt rủi ro hơn.
Ông đánh giá: “Tất cả thị trường đang vào giai đoạn điều chỉnh mạnh, nên rủi ro và cơ hội đan xen lẫn nhau. Trong ngắn hạn, nhu cầu đầu tư vào các tài sản như chứng khoán, bất động sản vẫn sẽ sụt giảm. Kênh đầu tư trở nên hấp dẫn, an toàn cao hơn lúc này là trái phiếu và gửi tiết kiệm”.
Hoạt động nào cũng có rủi ro nhất định, kể cả đầu tư vào cổ phiếu niêm yết. Bởi lẽ, sẽ có lúc thị trường tăng, cổ phiếu tốt, nhưng cũng không ít cổ phiếu sụt giảm giá trị, thậm chí mất thanh khoản. Về mức độ rủi ro, đầu tư TPDN thấp hơn cổ phiếu, với thu nhập cố định cao hơn gửi tiết kiệm. Song song đó, Bộ Tài chính đang thúc đẩy kế hoạch lập sàn giao dịch thứ cấp tập trung cho thị trường TPDN, tăng thêm ưu thế và lợi ích ở kênh đầu tư này về tính thanh khoản.
Việc phát triển kênh trái phiếu một mặt giúp doanh nghiệp có thể huy động vốn từ nhiều nguồn, giảm phụ thuộc vào tín dụng truyền thống. Mặt khác, việc này mở ra kênh đầu tư hấp dẫn hơn, thu hút tiền nhàn rỗi từ dân cư cũng như các tổ chức, từ đó nâng cao tính hiệu quả của nền kinh tế.
 |
| Việc phát triển kênh trái phiếu giúp doanh nghiệp huy động vốn từ nhiều nguồn, đồng thời mở ra kênh đầu tư hấp dẫn. |
Chuyên gia tài chính Nguyễn Quang Thuân cho rằng trước hết, các nhà đầu tư cá nhân hiện sở hữu TPDN nên tìm hiểu chất lượng trái phiếu, uy tín của doanh nghiệp phát hành. Bởi lẽ, không phải trái phiếu nào cũng rủi ro vỡ nợ cao. Việt Nam chưa có tình huống doanh nghiệp vỡ nợ trái phiếu. Các doanh nghiệp phát hành đang thanh toán gốc và lãi trái phiếu đúng hạn.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu, kể cả trong ngành bất động sản, có tỷ lệ đòn bẩy nợ thấp. Một số doanh nghiệp đang đa dạng hóa nguồn thu, có chất lượng quản trị tốt và dòng tiền trả nợ được đánh giá là có thể đáp ứng, trước áp lực đáo hạn trái phiếu trong môi trường lãi suất gia tăng hiện nay.
Do đó, sẽ là điều đáng tiếc cho thị trường và tổn thất cho chính nhà đầu tư nếu tìm cách bán lại trái phiếu bằng mọi giá.
“Sau cơn mưa trời sẽ sáng”, sẵn sàng cho Nghị định 65
Nhìn ở góc độ tính an toàn của hệ thống tài chính, Chuyên gia Nguyễn Quang Thuân cho rằng những tác động dây chuyền từ trái phiếu có mức độ rủi ro khá thấp, dù không loại trừ khả năng sẽ có thêm một số trường hợp chậm trả lãi hoặc gốc, nhưng chắc chắn chỉ mang tính chất đơn lẻ.
Trong khi đó, thị trường đã ấm dần lên. Số dư TPDN vào cuối tháng 9 giảm còn khoảng 1,3 triệu tỷ đồng, do hoạt động mua lại gia tăng và phát hành mới có mức độ thấp. Trong số này, nếu trừ đi trái phiếu do ngân hàng phát hành (vốn có rủi ro thấp hơn nhiều), TPDN do các đơn vị phi ngân hàng phát hành giảm, chỉ còn hơn 909.000 tỷ đồng. Trong đó, trái phiếu của ngành bất động sản vào khoảng 455.000 tỷ đồng, chỉ chiếm khoảng 4% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống ngân hàng.
Đáng chú ý, trong thời gian qua, theo thống kê của VBMA, hàng loạt doanh nghiệp mua lại trái phiếu trước hạn, tổng giá trị tới hơn 142.000 tỷ đồng, còn lượng phát hành thêm khá nhỏ. Qua đây, giới chuyên môn đánh giá các tổ chức đã sẵn sàng áp dụng Nghị định 65 trong giai đoạn mới. Điều này không chỉ giúp giảm bớt áp lực đáo hạn vào cuối năm, mà còn tạo cơ hội để thị trường trái phiếu đi vào giai đoạn phục hồi sớm hơn. Theo đó, chuyên gia dự báo thị trường trái phiếu sẽ giải tỏa “cơn khát”, tăng trở lại trong thời gian tới, nhất là năm 2023.
Các ngân hàng, công ty chứng khoán tăng cường chất lượng dịch vụ để tham gia tích cực vào công tác tư vấn, phân phối, bảo lãnh… TPDN, góp phần xây dựng một kênh đầu tư lành mạnh, bên cạnh đầu tư chứng khoán hay gửi tiết kiệm. Người dân có vốn nhàn rỗi có khả năng tối ưu và đa dạng kênh đầu tư, qua đó tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp phát triển. Song song đó, Bộ Tài chính cùng các đầu mối chức năng luôn thường trực bám sát thực tiễn để đồng hành, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và những doanh nghiệp phát hành trái phiếu tốt.
“Sau cơn mưa trời sẽ sáng”, thị trường TPDN đang ấm lại, dự báo tăng trưởng cao và ngày càng lành mạnh hơn. Từ đây, lợi ích của nhà đầu tư, doanh nghiệp hứa hẹn được củng cố và nâng cao. Đồng thời, một kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế cũng ngày càng phát triển bền vững hơn.
