Khi dịch bệnh Covid-19 bắt đầu bùng phát vào tháng một, nhiều nhà nghiên cứu đã tìm hiểu vật chủ trung gian lây nhiễm virus corona sang người. Vào ngày 15/2, Ngô Viễn Bân, Trưởng cục Khoa học và Công nghệ cho Phát triển Xã hội, Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, cho biết các nghiên cứu nhận định dơi là loài có khả năng cao nhất.
Tuy nhiên, những phát hiện được công bố gần đây cho thấy có thể tê tê mới là vật chủ mang virus từ dơi sang người. Nói cách khác, virus SARS-CoV-2 đã có trên dơi đầu tiên, nhưng thông qua vật chủ trung gian là tê tê để lây sang cho con người.
 |
| Dơi có thể là loài mang virus SARS-CoV-2 đầu tiên, nhưng không lây trực tiếp cho người. Ảnh: NY Times. |
Bí ẩn vật chủ trung gian
Trong bài viết trên Conversation, nhóm nghiên cứu tại Đại học Michigan cho biết họ có bằng chứng để chỉ ra tê tê chính là vật chủ trung gian. Các nhà nghiên cứu này đồng ý với nhận định chung của giới khoa học là virus SARS-CoV-2 xuất hiện đầu tiên ở giống dơi móng ngựa Trung Quốc. Tuy nhiên, khả năng lây trực tiếp từ loài dơi này sang người là khá thấp.
Năm 2003, virus gây bệnh SARS cũng lây từ dơi qua một vật chủ trung gian là loài cầy vòi mốc, trước khi lây sang người. Một virus thuộc chủng corona khác là MERS-CoV gây dịch MERS vào năm 2012 cũng truyền từ dơi sang lạc đà trước khi lây cho người.
Việc xác định vật chủ trung gian là rất quan trọng, bởi biết rõ đó là loài nào sẽ giúp hạn chế việc mua bán, qua đó giảm thiểu khả năng lây lan virus. Từ cuối tháng một, một nhóm nhà nghiên cứu Trung Quốc cho biết rắn, bao gồm rắn cạp nia và rắn hổ mang Trung Quốc có thể là vật chủ trực tiếp lây virus SARS-CoV-2 cho người.
Tuy nhiên, nghiên cứu này bị nghi ngờ bởi từ trước tới nay chưa có bằng chứng nào cho thấy virus corona có thể lây từ loài động vật máu lạnh như rắn sang cho con người.
 |
| Vào cuối tháng một, nghiên cứu thực hiện tại Trung Quốc kết luận rắn có thể là loài lây virus SARS-CoV-2 cho người. Ảnh: Getty. |
Kết luận về loài rắn được xây dựng dựa trên giả thuyết rằng các codon (bộ ba mã phiên, mã di truyền trên ARN thông tin) của virus và vật chủ lây lan phải giống hệt nhau. Sau khi so sánh mã di truyền của 8 loại động vật ở chợ hải sản Vũ Hán, nhóm nghiên cứu nhận định rắn là loài có mã di truyền tương đồng nhất với SARS-CoV-2.
Tuy nhiên, giả thuyết của nghiên cứu trên chưa bao giờ được chứng minh. Nhóm nghiên cứu của Đại học Michigan đã so sánh mã di truyền của ba loại virus chủng corona với khoảng 10.000 động vật, và thấy rằng codon của virus không nhất thiết phải tương đồng với vật chủ thực sự lây truyền.
Bằng chứng chỉ ra tê tê là vật chủ
Nhóm này sau đó tiếp tục thực hiện một nghiên cứu đối với loài tê tê Malaysia (Manis javanica). Họ nhận thấy mã di truyền được lấy từ loại virus corona bám trên tế bào phổi của loài tê tê này có tỷ lệ tương đồng tới 91% so với SARS-CoV-2.
Gai protein của hai loại virus này chỉ có 5 acid amin khác biệt. Nếu so sánh với virus corona lấy từ loài dơi, gai protein của virus SARS-CoV-2 có 19 acid amin khác biệt. Từ những bằng chứng này, nhóm nghiên cứu cho rằng tê tê là động vật nhiều khả năng đã lây virus SARS-CoV-2 sang người.
 |
| Virus corona trên tê tê có nhiều điểm tương đồng với SARS-CoV-2 hơn là loại virus trên dơi. Ảnh: Getty. |
Đây không phải nghiên cứu khoa học đầu tiên có kết luận là loài tê tê Malaysia. Vào cuối tháng 3, một nhóm nghiên cứu khác tại Đại học Hong Kong cũng tìm ra loại virus có liên quan trực tiếp tới virus SARS-CoV-2 trên chủng tê tê Malaysia, được thu giữ từ đường dây vận chuyển động vật hoang dã trái phép tại miền Nam Trung Quốc.
"Phát hiện sự tương đồng của một số dòng virus trên cá thể tê tê với virus SARS-CoV-2 cho thấy loài động vật này có thể được đưa vào danh sách vật chủ truyền nhiễm và cần phải loại bỏ khỏi các chợ động vật hoang dã", tiến sĩ Tommy Lam, tác giả nghiên cứu kết luận trong báo cáo khoa học.
"Mặc dù tê tê là loài vật khả nghi nhất, nghiên cứu của chúng tôi kết luận rằng chúng ta vẫn cần cân nhắc những loại vật chủ trung gian khác. Virus corona có thể lây qua nhiều vật chủ trung gian trước khi lây sang người.
Một số nghiên cứu chỉ ra chồn và mèo cũng có thể bị lây SARS-CoV-2. Chúng ta vẫn chưa biết được liệu con người có khả năng bị lây virus corona từ các động vật này không", nhóm nghiên cứu của Đại học Michigan kết luận.
