Trong lúc truyện tranh ngoại tràn ngập thị trường, Thần đồng đất Việt ra đời, nội dung chuyển tải văn hóa Việt, có lượng phát hành lớn qua nhiều năm.
Bộ truyện "made in Vietnam" ra đời trong cơn bão truyện tranh ngoại
Sau đổi mới 1986, truyện tranh tại Việt Nam bắt đầu tìm được chỗ đứng trên thị trường xuất bản. Nhưng phải tới những năm 1990 thì văn hóa đọc truyện tranh mới thực sự khởi sắc. Từ khi bộ truyện Doraemon phát hành năm 1992 mở ra trào lưu truyện tranh Nhật tràn vào Việt Nam.
Ngoài Doraemon còn có loạt truyện đình đám đã chiếm lĩnh thị trường truyện tranh Việt thập niên 1990, đầu những năm 2000 như: Bảy viên ngọc rồng, Nhóc Maruko, Thủy thủ mặt trăng, Jindo, Siêu quậy Teppi, Nữ hoàng Ai Cập…
 |
| Tập 1 Thần đồng Đất Việt ra mắt năm 2002. |
Sự thành công của các bộ truyện tranh ngoại tạo động lực cho các đơn vị xuất bản, tác giả Việt sáng tác truyện tranh. Những năm 1990, bộ truyện Dũng sĩ Hesman của tác giả Hùng Lân thành công vượt trội, trở thành một cơn sốt xuất bản. Tuy nhiên, bộ truyện này có tạo hình nhân vật theo một bộ phim hoạt hình Nhật Bản, nên tính chất Việt Nam không quá nhiều.
Giới làm sách đưa ra nhiều đầu truyện tranh thời điểm này: NXB Trẻ có Bim và những câu chuyện thần kỳ, Đá và Nấm, Chuyện ở xứ hoa tỉ muội. NXB Kim Đồng có có Tí và Tèo. NXB Đồng Nai có Cô tiên xanh, Truyện cổ nước Nam, Tiên học lễ…
Theo nghiên cứu của Ngô Thị Thanh Vân (Khóa luận tốt nghiệp tại Đại học Sư phạm Hà Nội 2), không nhiều bộ truyện tranh Việt thành công. Nghiên cứu này dẫn lời giám đốc NXB Đồng Nai - đơn vị xuất bản nhiều truyện tranh những năm 1990 - thời điểm đó nhiều bộ truyện Việt ra đời đều chìm nghỉm trong làn sóng truyện tranh ngoại; đa phần các bộ truyện đều rơi vào tình trạng lỗ nặng về doanh thu hoặc chết yểu. Truyện tranh nước ngoài làm mưa làm gió trên thị trường. Trong đó, truyện tranh Nhật chiếm 80% thị phần, 20% còn lại là các bộ truyện Hàn Quốc, Bỉ, Pháp, Mỹ và Việt Nam.
Trong bối cảnh ấy, Thần đồng đất Việt ra đời, nội dung chuyển tải văn hóa Việt, chiếm được cảm tình lớn của bạn đọc. Không chỉ được thực hiện bởi tác giả Việt, Thần đồng Đất Việt còn mang đậm yếu tố văn hóa dân tộc.
Tác phẩm kể về Trạng Tí - một trạng nguyên của Đại Việt - vốn là một bậc thần tiên ở kiếp trước, có kiến thức uyên bác, được đầu thai xuống trần gian để giúp đỡ Đại Việt.
Nội dung truyện được phát triển dựa trên các tích về các quan trạng nổi danh hiếu học, trí tuệ như Lương Thế Vinh, Lê Quý Đôn, Vũ Duệ, Nguyễn Hiền…
Các câu chuyện gương xưa tích cũ được hội tụ trong nhân vật Trạng Tí. Cùng nhóm bạn Dần, Sửu, Mẹo, Trạng Tí đã giúp mẹ, dân làng giải quyết nhiều vấn đề khó khăn, sau này còn hỗ trợ triều đình Đại Việt trong một số tình huống nguy nan.
 |
| Thần đồng đất Việt có tranh vẽ hài hước, tình tiết thông minh, thuần Việt. |
Trong mỗi tập, sau phần truyện còn có Câu lạc bộ Trạng và Bạn, cung cấp và mở rộng phần kiến thức đề cập trong truyện, giới thiệu chi tiết về quan trạng hay danh nhân cụ thể, đồng thời mở ra nhiều cuộc chơi hấp dẫn để độc giả thi tài. Với hình ảnh sinh động, dễ thương, nội dung truyện hấp dẫn, hài hước, kiến thức bổ ích, đa dạng, không giáo điều…
Truyện Thần đồng đất Việt có bối cảnh thời Hậu Lê. Các bối cảnh truyện được chỉnh cho phù hợp với phong cách truyện tranh nhưng vẫn tái hiện được không gian văn hóa, kiến trúc của Việt Nam xưa. Trong truyện, sinh hoạt, trò chơi dân gian, các nghi lễ, ẩm thực, trang phục xưa được đưa vào truyện.
Bộ truyện giữ kỷ lục dài nhất Việt Nam
Thần đồng đất Việt ra mắt tháng 2/2002, được thực hiện bởi tác giả Lê Linh và công ty Phan Thị. Cho tới năm 2005, họa sĩ Lê Linh và Phan Thị đã cho ra mắt 78 tập truyện, sau đó, Lê Linh ngừng sáng tác bộ truyện. Công ty Phan Thị vẫn tiếp tục phát triển bộ truyện, hợp tác với các tác giả khác.
Tới nay, bộ truyện giữ kỷ lục là truyện tranh dài nhất Việt Nam, trải qua nhiều nhà xuất bản. Tập một của Thần đồng Đất Việt ra mắt năm 2002 do NXB Trẻ phát hành. Từ tập 130 tới tập 153, bộ truyện do NXB Văn hóa Sài Gòn, NXB Thời Đại phát hành. Từ tập 154 đến tập 168 do NXB Đại học Sư Phạm thực hiện. Từ tập 169 trở đi, bộ truyện do NXB Dân Trí thực hiện.
Theo thông tin trên website của công ty Phan Thị, tới tháng 5/2016, đã có 200 tập truyện Thần đồng đất Việt ra mắt. Bên cạnh bộ truyện chính, Phan Thị còn khai thác nhiều bộ truyện tranh liên quan như: Thần đồng đất Việt Khoa học, Thần đồng đất Việt Mỹ thuật, Thần đồng đất Việt Toán, Thần đồng đất Việt Hoàng Sa - Trường Sa.
 |
| Một số tập truyện Thần đồng Đất Việt. Ảnh: FB Linh Lê. |
Không chỉ là bộ truyện dài nhất, trong hơn 10 năm xuất bản, Thần đồng đất Việt luôn được đông đảo bạn đọc yêu mến. Sau tập một phát hành 1.000 bản, ở các tập sau, Thần đồng đất Việt đạt con số phát hành là 20.000 bản/ tập.
Sức hấp dẫn của Thần đồng đất Việt là sự kết hợp giữa yếu tố hài hước, gần gũi với thị hiếu độc giả, tình tiết thông minh. Bộ truyện có câu chữ ngắn gọn, hài hước, lời thoại còn là những câu đố, thơ văn.
Nội dung truyện đưa ra các tình huống và xử lý tình huống ấy một cách thông minh, sắc sảo. Bối cảnh, tính cách, lời thoại nhân vật đều thuần Việt mang lại cảm giác gần gũi. Bên cạnh đó, Câu lạc bộ Trạng và Bạn còn cung cấp nhiều kiến thức để độc giả nhỏ tìm hiểu về các vị trạng và văn hóa Việt.
Thần đồng đất Việt còn có sức ảnh hưởng tới giới truyện tranh. Theo Khánh Dương - người sáng lập công ty truyện tranh Comicola - với sự thành công của Thần đồng đất Việt, công ty Phan Thị trở thành điểm đến của nhiều họa sĩ truyện tranh trẻ ở Việt Nam
Cuối năm 2004, Phan Thị ra mắt cuốn tuyển tập truyện tranh Thần đồng đất Việt FC, tập hợp sáng tác của các họa sĩ truyện tranh trẻ khắp cả nước gửi đến. Thần đồng đất Việt FC nhanh chóng đạt được thành công lớn, và trở thành nơi phát hiện ra nhiều họa sĩ truyện tranh Việt Nam vẫn còn hoạt động đến ngày hôm nay.
