Các nước trên thế giới đã và đang có nhiều hoạt động hưởng ứng “Ngày quốc tế phòng chống tham nhũng” của Liên Hiệp Quốc (9/12 hằng năm). Riêng Việt Nam trong năm 2013 cũng có nhiều sự kiện trên mặt trận này.
Trả lời PV, Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh nói:
- Năm nay là năm đầu thực hiện Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống tham nhũng (PCTN). Chúng ta đã có nhiều bước tiến trong công cuộc PCTN. Trước hết là về xây dựng và hoàn thiện thể chế. Qua thực tiễn triển khai Luật PCTN cho thấy một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn hạn chế và chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong công tác PCTN.
 |
| Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh. |
Chính vì vậy công tác xây dựng thể chế trong năm qua đã được Thanh tra Chính phủ và các bộ ngành liên quan tập trung rất cao để khắc phục các hạn chế đó. Trong việc thực hiện Công ước của Liên Hiệp Quốc về chống tham nhũng, Việt Nam đã tham gia khá đầy đủ các nội dung công ước quy định, là một trong những thành viên có đóng góp tích cực, được bạn bè quốc tế và Liên Hiệp Quốc đánh giá cao.
- Vậy vì sao đề án kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn được đề cập từ nhiều năm mà nay vẫn chưa ban hành?
- Đề án đã được Thanh tra Chính phủ xây dựng xong và đang trình Bộ Tư pháp thẩm định để trình Chính phủ. Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng đã xây dựng xong đề án tăng cường thực hiện và kiểm soát việc kê khai tài sản theo quy định của Đảng và Nhà nước báo cáo Ban Cán sự Đảng Chính phủ cho ý kiến hoàn thiện, hiện đang lấy ý kiến của các thành viên Ban Chỉ đạo trung ương về PCTN, sau đó sẽ tiếp thu, hoàn chỉnh để trình Bộ Chính trị.
Tinh thần chung của các đề án là thực hiện được việc kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn theo quy định của pháp luật, phân định rõ ràng trách nhiệm kiểm soát việc kê khai tài sản của những người có chức vụ, quyền hạn trong Đảng cũng như trong cơ quan nhà nước; quy định cán bộ cấp nào thì Ủy ban Kiểm tra trung ương xác minh khi có dấu hiệu kê khai không trung thực, cấp nào thì Thanh tra Chính phủ xác minh và cấp nào cơ quan nơi cán bộ làm việc tự xác minh...
Ban Chỉ đạo có làm thay cơ quan bảo vệ pháp luật?
- Năm 2013 cũng là năm đánh dấu việc Ban Chỉ đạo trung ương về PCTN chuyển đổi sang mô hình hoạt động mới. Là một thành viên của Ban Chỉ đạo, ông có thể chia sẻ một số kết quả ban đầu của việc chuyển đổi này?
- Trước đây có dư luận về việc các vụ án tham nhũng trọng điểm tuy đã được quan tâm đúng mức, nhưng do tính chất phức tạp của vụ án nên việc xử lý thường bị kéo dài làm dư luận bức xúc. Nay Ban Chỉ đạo đã tăng cường giám sát và đôn đốc các cơ quan chức năng trong việc xử lý các vụ án nghiêm trọng, phức tạp.
Đối với 10 vụ án trọng điểm thì qua đôn đốc cho thấy các cơ quan chức năng tích cực hơn, trong tháng 11 vừa qua đã đưa ra xét xử hai vụ với những bản án nghiêm khắc, đúng người, đúng tội được dư luận đồng tình. Tám vụ án còn lại sẽ khẩn trương đưa ra xét xử trong thời gian sớm nhất và cố gắng dứt điểm trong quý 1 và quý 2 năm 2014.
Ban Chỉ đạo cũng đã thành lập bảy đoàn công tác liên ngành để tiến hành kiểm tra, giám sát tại bốn bộ, ngành và 11 địa phương trong việc thanh tra, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp.
Thông tin ban đầu cho thấy bảy đoàn công tác đã phát hiện nhiều vấn đề. Đơn cử như cá nhân tôi phụ trách một đoàn đi kiểm tra, giám sát tại tỉnh Đăk Lăk, tỉnh Bình Thuận đã phát hiện hai vụ việc cần làm rõ; một số vụ có sự thiếu nhất quán giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc định tội... Chúng tôi đã có ý kiến với địa phương và báo cáo Ban Chỉ đạo trung ương về PCTN chỉ đạo địa phương làm rõ những vấn đề này.
- Như vậy liệu Ban Chỉ đạo có can thiệp sâu và làm thay các cơ quan bảo vệ pháp luật?
- Không, bởi vì xác định rõ Ban Chỉ đạo có vai trò chỉ đạo với quy chế hoạt động rõ ràng. Các cơ quan chức năng hoạt động theo quy định pháp luật. Vai trò của Đảng lãnh đạo, kiểm tra, đôn đốc, không can thiệp vào cụ thể, ví dụ như không can thiệp vào mức án thế nào hoặc là các vấn đề mà pháp luật đã quy định rõ.
Không phải kê khai rồi để đấy
- Thưa ông, biện pháp phòng ngừa tham nhũng qua kê khai tài sản, thu nhập hiện nay được thực hiện như thế nào?
- Kê khai và công khai bản kê khai tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn là một trong những biện pháp quan trọng để vừa có tác dụng phòng ngừa vừa có điều kiện để giám sát, ngăn chặn và phát hiện tham nhũng. Người kê khai tài sản phải giải trình về nguồn gốc phần tài sản tăng thêm bên cạnh việc làm rõ biến động về tài sản của mình trong kỳ kê khai.
Việc công khai có thể bằng hình thức công bố tại cuộc họp hoặc niêm yết tại trụ sở làm việc (thời gian tối thiểu là 30 ngày liên tục). Trong năm 2013, biện pháp này đã được quan tâm thực hiện và có kết quả tốt hơn, có 113.436/115.883 người kê khai lần đầu (đạt 97,9%), 519.320/526.632 người kê khai bổ sung (đạt 98,6%); có 376.197 bản kê khai được công khai tại nơi người kê khai thường xuyên công tác, qua đó phát hiện và xử lý kỷ luật 61 trường hợp vi phạm trong kê khai tài sản, thu nhập, tăng 200% so với kết quả trong năm năm từ năm 2008-2012. Có thể khẳng định việc công khai bản kê khai tài sản, thu nhập đã có tác dụng tốt, nhờ đó mà phát hiện để xử lý vi phạm trong kê khai tài sản, thu nhập nhằm kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.
- Nhưng thưa ông, thực tế đã chứng minh rất khó phát hiện tham nhũng từ nội bộ, trong khi đó có một kênh giám sát quan trọng là người dân và báo chí. Sao không phát huy thế mạnh của kênh giám sát này trong việc kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, đảng viên?
- Công khai bản kê khai tài sản là quy định mới về phòng ngừa tham nhũng, góp phần minh bạch tài sản, thu nhập để tiến tới kiểm soát thu nhập, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát, phát hiện tham nhũng. Tuy nhiên, vì đây là vấn đề mới nên cần có lộ trình trên cơ sở nghiên cứu kỹ, toàn diện về nhiều mặt, phù hợp với điều kiện, năng lực quản lý, kiểm soát thu nhập hiện nay của Nhà nước ta.
Khi xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCTN thì cũng bàn nhiều vấn đề này. Có ý kiến đề nghị công khai cả nơi cư trú để nhân dân giám sát. Theo ý kiến của nhiều người và cuối cùng Quốc hội thông qua là ta làm từng bước.
Trước đây chưa được công khai bản kê khai tài sản, thu nhập thì bây giờ ta tiến một bước là công khai tại nơi thường xuyên làm việc, đồng thời phân cấp rõ cơ quan đi xác minh, xử lý nếu có dấu hiệu kê khai không trung thực. Về lâu dài, đến thời điểm sửa đổi toàn diện Luật PCTN (dự kiến năm 2015) sẽ tính tới việc công khai rộng rãi để nhân dân có điều kiện giám sát.
Hiện nay nói là công khai tại nơi thường xuyên làm việc, nhưng qua đó thì quần chúng cũng có thể biết tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn vì thông tin đã đưa ra ngoài.
- Thưa Tổng Thanh tra Chính phủ, ông kê khai tài sản thu nhập như thế nào?
- Tôi thực hiện theo đúng các quy định của Nhà nước, hướng dẫn mẫu kê khai như thế nào thì mình kê khai đúng như vậy, nội dung nào phải kê khai thì mình thực hiện. Hiện chúng tôi đã triển khai và đang thực hiện kê khai theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCTN cũng như các nghị định, thông tư có liên quan.
- Ông có sẵn sàng công bố bản kê khai của mình để dân biết?
- Là một người cán bộ thì tôi phải thực hiện theo đúng quy định của pháp luật về kê khai tài sản, thu nhập, việc công khai bản kê khai đó do cơ quan tiến hành theo đúng quy định của pháp luật là công khai tại cơ quan Thanh tra Chính phủ, nơi tôi thường xuyên công tác, và tôi luôn sẵn sàng thực hiện theo quy định của pháp luật. Ngoài việc kê khai của cá nhân, tôi còn đôn đốc, nhắc nhở cán bộ, công chức của cơ quan Thanh tra Chính phủ trong đối tượng phải thực hiện.
Quan trọng là cái tâm của người đứng đầu
- Theo Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, các vụ án tham nhũng phát hiện được qua công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo lại chủ yếu là ở xã, phường, thôn, bản với những vụ việc nhỏ lẻ. Thanh tra Chính phủ có giải pháp nào để đánh tham nhũng mạnh hơn?
- Đúng là vừa qua có nhiều vụ việc nhỏ lẻ, nhưng với 10 vụ án trọng điểm mà tôi nêu ở trên thì chúng ta đã đánh đến cấp trên rồi, cỡ tổng giám đốc, chủ tịch tập đoàn... cũng đã xử lý tới rồi. Thực tế những vụ án nhỏ thì dễ xử lý nên xử lý nhanh hơn, còn vụ án lớn và phức tạp phải mất nhiều thời gian hơn nên có cảm giác chỉ phát hiện và xử lý những vụ án tham nhũng nhỏ, chỉ đánh ở cấp xã. Nhưng thực tế chúng ta cũng đã phát hiện và tập trung nhiều vào các vụ án lớn.
Vừa qua chúng tôi thanh tra cũng phát hiện được một số vụ việc ở cấp trên rồi.
Ví dụ như qua thanh tra Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn, chúng tôi phát hiện sai phạm trong việc cho Công ty liên doanh Lifepro Vietnam vay vốn gây thiệt hại hàng ngàn tỉ đồng và đã chuyển ngay cho cơ quan điều tra. Cơ quan điều tra đã khởi tố, bắt giam nguyên tổng giám đốc và một số đồng phạm khác. Hay như trong vụ Vinalines, liên quan tới Dương Chí Dũng, cơ quan thanh tra cùng cơ quan điều tra phối hợp rất chặt chẽ ngay từ đầu phát hiện khi có dấu hiệu vi phạm pháp luật thì khởi tố ngay.
- Trong PCTN luôn nhấn mạnh đến vai trò và trách nhiệm người đứng đầu. Xin được hỏi trách nhiệm của ông với tư cách là người đứng đầu Thanh tra Chính phủ?
- Chúng tôi thực hiện đầy đủ các giải pháp phòng ngừa trong nội bộ theo quy định chung của Nhà nước như công khai minh bạch hoạt động, kê khai tài sản, thu nhập, cải cách hành chính, chuyển đổi vị trí công tác... Chúng tôi cũng đưa ra các quy định, quy chế riêng của ngành, ví dụ như quy chế về tổ chức và hoạt động của đoàn thanh tra, quy định giám sát, kiểm tra, hoạt động đoàn thanh tra, thẩm định kết luận thanh tra, xử lý sau thanh tra, đặc biệt là có quy định về PCTN trong ngành thanh tra, gắn với đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, triển khai thực hiện nghiêm túc nghị quyết trung ương 4 (khóa XI), song song với xây dựng chuẩn mực đạo đức, văn hóa của cán bộ thanh tra, để vừa nâng cao nhận thức, trách nhiệm, vừa PCTN có hiệu quả.
Bản thân người đứng đầu phải có trách nhiệm và nêu gương. Anh nói người ta thì anh phải làm trước, nói người ta đi muộn thì anh phải đi sớm, nói người ta tiêu cực thì anh phải trong sạch. Quan trọng là cái tâm của mình phải trong sáng, thể hiện vai trò người đứng đầu, giữ được uy tín cho Đảng và bản thân mình để hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt nhất. Khi phát hiện tiêu cực trong nội bộ thì xử lý nghiêm minh, kịp thời.
- Trên cương vị người đứng đầu ngành thanh tra, ông trăn trở điều gì trong công cuộc PCTN hiện nay?
- (Trầm ngâm)... Trăn trở ư? Có ít nhất ba điều.
Thứ nhất, chủ trương, quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước hết sức đúng đắn, nên đã xác định tham nhũng cản trở quá trình phát triển, vì vậy PCTN luôn được xem là nhiệm vụ trọng tâm, nhưng triển khai các giải pháp phòng ngừa chưa đầy đủ, chưa kịp thời và chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Hiện nay nói thì nhiều nhưng cần phải hành động nhiều hơn nữa. Thứ hai, việc thực hiện quy định về trách nhiệm người đứng đầu chưa thật sự đi vào cuộc sống một cách sâu sắc, bệnh thành tích còn đè nặng ở nơi này nơi khác cho nên xử lý nhiều thì sợ ảnh hưởng đến thành tích đơn vị và sợ phải chịu trách nhiệm của người đứng đầu, nên hiệu quả bị hạn chế. Thứ ba, công tác phát hiện chưa tương xứng thực trạng, và điều quan trọng hơn là cần phải phát hiện đi đôi với xử lý sao cho phát hiện đến đâu xử lý đến đó trên tinh thần đúng người, đúng tội, đúng pháp luật và kịp thời.
