Suy ngẫm về xuất bản Việt Nam qua các hội sách quốc tế

Hình ảnh tại Hội sách Quốc tế Kuala Lumpur. Ảnh: Klipf.my/Twitter.

1. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đến tham gia lễ khai mạc. Ông đánh giá cao và chúc mừng Bộ Giáo dục Malaysia, Ủy ban Sách Quốc gia, Hội Xuất bản Malaysia với tư cách là ban tổ chức. Thủ tướng Anwar Ibrahim khẳng định không thể phủ nhận vai trò của sách và tầm quan trọng của tri thức giúp xã hội sẵn sàng chấp nhận mọi sự thay đổi. Giá trị cốt lõi là bền vững và sách giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo ra những hình ảnh độc đáo dựa trên tri thức.

Ông trực tiếp kêu gọi tất cả người dân Malaysia cùng tham gia vào việc đọc sách và thực hành, mỗi thành viên trong gia đình, mọi bạn bè, hàng xóm láng giềng, mọi thành viên trong xã hội. Với quyết tâm này, Thủ tướng Malaysia tin rằng đất nước có thể tiến tới xây dựng một xã hội văn minh và đồng thời đáp ứng các nguyện vọng của nhân dân. Tôi mong và tin rằng Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch quốc hội và Thủ tướng Việt Nam sớm tham dự trực tiếp các hội sách và các sự kiện quan trọng của ngành xuất bản.

2. Trong tham luận tại Hội sách Malaysia 2023 vừa qua tôi tiếp tục nhấn mạnh khẩu hiệu đã nêu ra năm 2014 tại Jakarta trong Hội nghị Hiệp hội Xuất bản ASEAN là "ONE ASEAN" tức xuất bản ASEAN phải là một khối thống nhất và rất được các nước ủng hộ. Nay tôi đề xuất kết nối ngành xuất bản Việt Nam thành một khối, không phân biệt nhà nước hay tư nhân, không phân biệt địa lý, vùng miền, điều kiện vật chất, hoàn cảnh. Cùng chung tay chung tâm để mang lại lợi ích cho từng thành viên của Hội Xuất bản Việt Nam và cho cả Hội.

TS Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP Sách Thái Hà, Ủy viên Ban Chấp hành Khóa III Hội Xuất bản Việt Nam.

3. Cũng trong Hội sách Malaysia tôi nhấn mạnh ý tưởng thứ hai là Giải thưởng Sách ASEAN mà tôi đã đưa ra những năm trước. Có những ý kiến cho rằng khó triển khai vì ngôn ngữ khác nhau, việc chọn ban giám khảo, barem chấm như thế nào… Tuy nhiên tôi đã đề nghị nghiên cứu cách làm của châu Âu. Châu Âu vẫn trao giải sách thường niên của khối thì chúng ta cũng nên học.

Tôi đã đề nghị trước mắt có thể chọn trao 2 giải là Giải bìa đẹp nhất - The Best Cover và Giải sách minh họa - The Best Illustrator. Rõ ràng có các tiêu chí về mỹ thuật, chưa bàn đến nội dung. Liên quan đến giải The Best Book, tôi đã đề xuất mỗi nước tự đưa ra danh sách sách đã đoạt giải tại nước mình và ban giám khảo căn cứ vào đó để lựa chọn. Nếu 2023 này chúng ta chưa chọn, chưa trao được thì 2024, thậm chí 2025 nhưng cần sớm triển khai.

Hiện nay, Việt Nam chúng ta đã có Giải thưởng Sách Quốc gia rất uy tín, danh giá, tiếng vang rất tốt. Tuy nhiên, doanh thu từ các cuốn sách được giải tăng chưa xứng đáng. Tôi đề nghị Hội cần đẩy mạnh truyền thông, tìm cách để các thư viện, cơ quan nhà nước và tư nhân, trường học… đặt mua sách. Nhà nước cũng cần đặt mua những cuốn sách được giải như một sự động viên khích lệ và đánh giá công sức của cả tập thể đơn vị sách được nhận giải.

4. Tại Hội sách Malaysia, tôi cũng đã trình bày ý tưởng triển khai đồng loạt tại tất cả các nước ASEAN chương trình Khuyến đọc - Reading promotion. Tôi đề nghị các nước cần đẩy mạnh công tác khuyến đọc, có cách làm sáng tạo, mới lạ, đồng bộ, khắp 10 quốc gia ASEAN.

Như vậy tại Việt Nam, Hội Xuất bản cần nghiên cứu, đưa ra các giải pháp, cách triển khai KHUYẾN ĐỌC. Ngày 22/02/2022 công ty sách Thái Hà đã công bố chương trình Khuyến đọc Việt Nam và đã được ủng hộ rất tốt nhưng vẫn chưa được như ý, chưa được tất cả các thành viên Hội Xuất bản hết mình ủng hộ, chưa lan tỏa khắp đất nước. Giải thưởng Khuyến đọc Việt Nam cũng chưa được tổ chức, chưa được trao giải. Khuyến đọc là một cách rất tốt để nâng cao văn hoá đọc và giúp các đơn vị xuất bản bán được nhiều sách, tăng doanh thu và lợi nhuận.

TS Nguyễn Mạnh Hùng (ngoài cùng bên phải) tại Hội sách bản quyền ASEAN, chương trình nằm trong khuôn khổ Hội sách Quốc tế Kuala Lumpur. Ảnh: Lưu Sĩ Dương.

5. Tại Hội sách Malaysia, tôi đã giới thiệu những việc làm rất cụ thể mà công ty sách Thái Hà chúng tôi đã triển khai khá thành công như CLB yêu sách Thái Hà, Reading Books Together - Cùng nhau đọc sách, ATM sách miễn phí, ATM tủ sách - Free Reading Corner, tặng 220 cuốn sách mỗi 22 hàng tháng, các buổi hướng dẫn cách lựa chọn sách, đọc sách nhanh, các buổi truyền cảm hứng đọc sách, Hội sách Khuyến đọc, Hội sách Xuyên Việt… và được chào đón nhiệt thành.

Chúng tôi mong muốn các hoạt động sáng tạo và lợi ích này được Hội Xuất bản ủng hộ và cùng triển khai. Hội cần khuyến khích và thu gom các ý tưởng cho các hoạt động để đẩy mạnh việc xây dựng và phát triển văn hoá đọc trên cả nước, kêu gọi tất cả các thành viên hội, các đơn vị xuất bản trên cả nước, báo chí, truyền thông cùng chung tâm tham gia.

6. Tại Hội sách Malaysia ban tổ chức có một khu trưng bày sách mẫu và mời lãnh đạo tất cả các thư viện cả nước đến tham quan và được BTC giới thiệu tỉ mỉ. Từ đó các thư viện chọn sách để mua cho thư viện của mình. Đó là thư viện các tỉnh, thành, cơ quan, trường học trên cả nước Malaysia. Bộ Giáo dục Malaysia, cơ quan chủ quản của ngành xuất bản cũng thuê xe cho học sinh 1.000 trường học về tham quan hội sách vừa truyền thông giới thiệu sách và hội sách, vừa tăng hiểu biết cho các em, vừa tăng doanh thu bán sách cho các đơn vị xuất bản. Chúng ta cũng nên tìm cách học hỏi những kinh nghiệm quý báu này.

7. Nhiều nước ASEAN, trong đó có Malaysia và Indonesia luôn tổ chức các đoàn đi các hội sách lớn nhất thế giới như Frankfurt, London, Bologna,… trong đó nhà nước chi trả toàn bộ chi phí thuê các gian hàng, chi phí vé máy bay, ăn ở đi lại. Việt Nam chúng ta chưa có được những chính sách hỗ trợ tốt như vậy nhưng ít nhất cũng nên tổ chức các đoàn đi dự các hội sách, hội thảo, hội nghị quốc tế, trong đó các đơn vị tự bỏ chi phí ra. Hội nên đứng ra tổ chức, kết nối để đoàn Việt Nam đoàn kết, hiệu quả.